فهرست مطالب

عنوان              صفحه

چکیده 1

مقدمه. 2

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1بیان مسئله. 5

1-2 سوال تحقیق.. 5

1-3 اهداف تحقیق.. 5

1-4 فرضیه‌های تحقیق.. 6

1-5 قلمرو تحقیق.. 6

1-6 محدودیتهای تحقیق.. 8

1-7 واژه ها و مفاهیم 8

فصل دوم: مرورمنابع، ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق

2-1 تاریخچه صنعت توریسم در جهان. 11

2-2 وضعیت جهانی جهانگردی.. 12

2-3 تقسیم‏بندی جهانی توریسم 12

2-4 گردشگری (توریسم) 15

2-5 گردشگری روستایی.. 16

2-6 گردشگری شهری.. 17

2-7 گردشگری و انواع آن. 17

2-8 اشکال توریسم 20

2-8 -1 توریسم تفریحی و استفاده از تعطیلات… 20

2-8 -2 توریسم درمانی.. 21

2-8 -3 توریسم فرهنگی و آموزشی.. 21

2-8 -4 توریسم اجتماعی.. 21

2-8 -5 توریسم ورزشی.. 21

2-8 -6 توریسم مذهبی و زیارتی.. 21

2-8 -7 توریسم بازرگانی و تجاری.. 22

2-8 -8 توریسم سیاسی.. 22

2-8 -9 توریسم ماجراجویانه. 22

 

2-9 ارکان صنعت توریسم 22

2-9-1 منابع طبیعی.. 22

2-9-2 عوامل زیربنایی.. 22

2-9-3 تجهیزات حمل و نقل.. 23

2-9-4 منابع فرهنگی و روحیه مهمان نوازی.. 23

2-10 عوامل موثر بر توسعه ی صنعت گردشگری.. 23

2-11 اثرات گردشگری.. 25

2-11-1 اثرات فرهنگی-اجتماعی گردشگری.. 25

2-11-2  اثرات زیست محیطی گردشگری.. 25

2-12 انواع جاذبه های گردشگری.. 26

2-13 ارتباط جغرافیا و توریسم 27

2-14 جنبه های اجتماعی و فرهنگی گردشگری.. 27

2-15 اثرات فرهنگی – اجتماعی گردشگری.. 28

2-15-1 تغییرات فرهنگی گردشگری.. 28

2-15-2 تعارض در جامعه. 30

2-16 موانع گردشگری.. 31

2-16-1 هزینه های گردشگری.. 31

2-16-2 کمبود وقت… 31

2-16-3 محدودیت های جسمانی.. 31

2-16-4 وضعیت خانواده 32

2-16-5 بی علاقگی به علت ناآگاهی.. 32

2-16-6 احساس ناامنی.. 32

2-17 اهداف توسعه گردشگری.. 32

2-18 توسعه پایدار گردشگری.. 33

2-19 توسعه پایدار. 34

2-20 اثرات زیست محیطی گردشگری.. 35

2-21 توانهای محیطی.. 36

2-22 جغرافیا و محیط.. 36

2-23 مفهوم محیط در جغرافیا 37

2-24 محیط طبیعی.. 37

2-25 اهمیت جغرافیای طبیعی در برنامه ریزی محیطی منطقه. 37

2-26 مدیریت محیط.. 38

2-27 پیشینه تحقیق.. 39

فصل سوم: مواد و روش

3-1 مواد 47

3-2 روشها 47

3-2-1 روش تحقیق.. 48

3-2-2 روش گردآوری اطلاعات… 48

3-2-3 ابزار گردآوری اطلاعات… 48

3-2-4 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات… 48

3-3 جامعه آماری و حجم نمونه تحقیق.. 48

3-4 متغیر های تحقیق.. 49

3-5 روشهای بررسی آسایش اقلیمی.. 50

3-5-1 آسایش… 50

3-5-2 منطقه آسایش… 50

3-5-3 آسایش انسان (آسایش حرارتی) 50

3-5-4 اقلیم وآسایش… 50

3-5-5 روش شاخص دمای موثر. 50

3-5-6 روش اوانز. 51

3-5-7 روش بیکر. 51

3-5-8 روش الگی.. 51

3-6 ویژگی های طبیعی.. 51

3-6-1 موقعیت و حدود جغرافیایی.. 51

3-6-2 زمین شناسی.. 53

3-6-3 توپوگرافی.. 55

3-6-4 اقلیم. 58

3-6-4-1 دما 58

3-6-4-2 بارندگی.. 60

3-6-4-3 رطوبت نسبی.. 61

3-6-4-4 تعداد روزهای یخبندان ایستگاه کسما 62

3-6-4-5 باد. 63

3-6-5 منابع آب… 65

3-6-6 خاک.. 69

3-6-6-1خاک های جلگه ای.. 69

3-6-6-2 خاک های کوهستانی.. 69

3-6-7 پوشش گیاهی.. 71

3-7 ویژگیهای انسانی.. 73

3-7-1 وجه تسمیه و تقسیمات سیاسی.. 73

3-7-2 ویژگی های جمعیتی.. 73

3-7-2-1 تغییرات جمعیت… 73

3-7-2-2 تعداد و بعد خانوار. 74

3-7-2-3 تراكم نسبی.. 76

3-7-2-4 نسبت جنسی.. 77

3-7-2-5 گروههای عمده سنی.. 79

3-7-3 سواد. 80

3-7-4 شاغلین.. 82

3-8 خصوصیات اقتصادی.. 86

3-8-1 اوضاع کلی اقتصادی شهر، میزان تولید و نوع آن در هریک از بخشهای اقتصادی (صنعت، کشاورزی، خدمات ) 86

3-8-1-1 کشاورزی.. 86

3-8-1-2 صنعت… 86

3-8-1-3 خدمات… 86

3-8-2 جمعیت فعال، اشتغال و بیکاری در بخش های مختلف اقتصادی.. 88

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق

4-1 یافته های توصیفی.. 90

4-1-1 جاذبه های گردشگری شهرستان صومعه سرا 90

4-2 یافته های تحلیلی و استنباطی.. 114

4-2-1 مشخصات فردی پاسخ دهندگان. 114

4-2-2 تحلیل برنامه ریزی محیطی توسعه توریسم طبیعت گرا 143

4-3 روش شاخص دمای موثر. 143

4-4 روش اوانز. 145

4 -5 روش بیکر. 146

4 -6 روش الگی.. 147

فصل پنجم: بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1 بحث و نتیجه گیری.. 149

5-2 فرضیه‌های تحقیق.. 152

5-3 پیشنهادات.. 157

منابع. 159

چکیده

شرایط اقلیمی شهرستان صومعه سرا بدلیل شرجی بودن در فصل تابستان و یا کاهش درجه حرارت در فصول دیگر باعث شده تانگارنده بدنبال تقویم مناسبی برای این فصول درمنطقه مورد مطالعه برای طبیعت گردان بوده وبراین اساس این تحقیق با استفاده ازروش توصیفی- تحلیلی، با بهره گیری ازمطالعات کتابخانه‎ای، اسنادی همراه با مشاهدات میدانی واستخراج پرسشنامه وبا هدف برنامه ریزی محیطی توسعه توریسم طبیعت گرا وشناسایی شرایط اقلیمی تاثیرگذار درصنعت گردشگری شهرستان صومعه سرامی باشد.

شهرستان صومعه سرا به دلیل قرار گرفتن در حاشیه جنوبی تالاب انزلی سالانه و وجود پرندگان مهاجر برای هرمسافری زیبا و خاطره انگیز است. منطقه زیبا و کوهستانی «تنیان» واقع در بخش میرزاکوچک یا گوراب زرمیخ صومعه سرا از نقاط زیبای طبیعی به شمار می‌رود که به دلیل طبیعت فرح انگیز و نشاط آور، منحصربه‌فرد و ازجاذبه‌های طبیعی این شهرستان است.درارتباط باشرایط اقلیمی بایدعنوان نمود که آب وهوا یکی ازمهمترین عوامل توسعه توریسم در شهرستان صومعه سرا بوده وفعالیتها وبرنامه ریزی جاذبه های اکوتوریستی آبی- خشکی منطقه درارتباط تنگاتنگ با شرایط اقلیمی دارد. لذامطالعه وتوجه به نزولات جوی، درجه حرارت، ساعات آفتابی، باد و سایر عوامل اقلیمی در برنامه ریزی توریسم شهرستان نقش مهمی داشته ودر قالب توریسم تابستانی درماههای خرداد، تیر، مرداد واوایل شهریور می توان برنامه ریزی نمود. بنابراین عوامل اقلیمی درکنارسایر شرایط و امکانات رفاهی،خدماتی وتاسیساتی لازم موجب رونق بخشیدن توریسم تابستانی دراین منطقه بوده و در ماههای فوق جهت توریسم آبی درتالابها می توان برنامه ریزی نمود. ایجاد و زمینه سازی چنین قابلیتهای موجب جذب توریسم داخلی وافزایش تقاضا گردیده واز طرف دیگر توسعه ورونق توریسم وبویژه اکو توریسم آبی را در تالاب سلکه، سیاکیشم، سرخانکل، سیاه درویشان» ودررودخانه‎های بزرگ آن فراهم آورد. با توجه به وجود جاذبه های گردشگری دیگر دراین شهرستان صنعت بوم گردشگری را در پناهگاه حیات وحش سرخانگل و غیره ایجاد نمود. در نظر سنجی از جامعه آماری بیشترین درصد پاسخ دهندگان معتقدند که شرایط مناسب اقلیمی درشهرستان صومعه سرا بسیار زیاد و زیاد باعث جذب توریسم طبیعت گرا گشته، و میزان نقش شرایط اقلیمی در توسعه توریسم طبیعت گرا در شهرستان صومعه سرا را بسیارزیاد وزیاد بیان نموده اند.

واژگان کلیدی:

برنامه ریزی محیطی، توسعه، توریسم طبیعت گرا، آسایش اقلیمی، شهرستان صومعه سرا    

مقدمه

از جنبه های توسعــه پایدار کشورها در سطوح و ابعاد مختلف شنــاخت علمی بستر ســرزمین خود و پتانسیل های طبیعی آن است تا با توجه به محیط طبیعی؛ شهرها، روستاها و مناطق خود را شناسایی و در حفظ قابلیتهای طبیعی و زیست محیطی آن بکوشیم. بدون شک حرکت از اقتصاد تک پایه به سمت اقتصاد متنوع و با ثبات و دستیابی به چنین اهدافی مستلزم شناخت فرایند گردشگری و در كنار آن اكوتوریسم است تا با یک پشتوانه علمی و آگاهی از آثار مثبت و منفی این پدیده ها به انتخاب آگاهانه یک راهبرد منطقی و واقع گرا، توأم با برنامه ریزی و مدیریت صحیح گردشگری به طور عام و گردشگری طبیعی به طور خاص در چارچوب فرآیند توسعه همه جانبه و پایدار دست یابیم. همه مردم طبیعت را دوست دارند. رویکرد انسان به طبیعت، رویکرد تازه ای نیست، کمتر کسی از افراد عامی می توان یافت که از چشم اندازهای طبیعت بی جان شامل کوه و دشت و درَه های کنار جاده در طول سفرهای رایج بین شهری، لذت نبرده باشد و به توصیف آن چه دیده است نپردازد و کمتر کسی را می توان یافت هیچ علاقه ای به یکی از برنامه‎های مستند تلویزیونی حیات وحش و طبیعت زنده نداشته باشد و یا از رفتن به باغ وحش لذت نبرده باشد. و از اهالی روستاها کمتر کسی می توان یافت که از دانستن خواص گیاهان دارویی اطراف روستا و علم به تشخیص آن ها، برخود نبالد و به وقت لزوم از آن بهره نبرده باشد. اهمیت طبیعت به قدری است که در فرهنگ باستانی ما ایرانیان نیز روزی را به عنوان نماد طبیعت نام گذاری کرده اند امروزه هر شاخه منفرد علمی به تنهایی قادر به رفع کلیه نیاز های جوامع نمی باشد و ناگزیر علوم و صنایع و میان رشته ای متولد می‎شوند. تلفیق علومی مثل زمین شناسی، زمین پیکرشناسی، زیست شناسی و بوم شناسی با صنعت گردشگری، باعث خلق افق های نوع و افکار جدید می شوند که می تواند باعث حل معضلات بیکاری، توسعه اقتصادی – اجتماعی، و برداشتن گامی به سوی فقرزدایی، توسعه پایدارو در نهایت، عدالت الجتماعی باشد. گردشگری مهمترین صنعت جهان است و از راه های فقرزدایی و ایجاد اشتغال رویکرد به توسعه گردشگری و ایجاد درآمد ازآن طریق در اروپا و خاورمیانه است. ازگذشته های دور، درایران گرایش به طبیعت و نوراین زیبایی دوستی در دل های مردم روشن بوده است. از تعاریف یونانیان (دشمنان ما) از ایران باستان برمی آیدکه ایرانیان تا چه حد به طبیعت احترام می گذاردند و زندگی خود را با آن در می‎آمیختند. برگزاری جشن های ماهانه و سالانه همگی برای احترام به طبیعت و قدردانی از مواهب طبیعی بوده است. مردم این سرزمین همواره به عناصر طبیعی (آتش، هوا، خاک و آب) احترام به ویژه می گذاردند و درحفظ و پاکیزه نگه داشتن آن اهتمام می نمودند. هیچ مردمی به اندازه ایرانیان از خواص درمانی گیاهان آگاه نبوده است و هیچ قومی تا به این حد از نیروهای طبیعی به پاکی و درستی بهره برداری نکرده است. شهرستان صومعه سرا از مناطق زیبا و دیدنی استان گیلان است که به دلیل ناشناخته بودن از دید مسافران و حتی مردم این شهرستان دور مانده‌است. ناشناخته ماندن این شهرستان موجب شده تا نتواند به عنوان یک منطقه گردشگری برای مسافران جاذبه داشته و دیدنی به نظر آید. لذا این تحقیق در نظر دارد به برنامه ریزی محیطی توسعه توریسم طبیعت گرا در شهرستان صومعه سرا با تاکید برآسایش اقلیمی پرداخته و بر این اساس به پنج فصل زیر تقسیم می گردد:

فصل اول : کلیات تحقیق

فصل دوم : مرور منابع، ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق

فصل سوم : روش اجرای تحقیق، مواد و روش

فصل چهارم : تجزیه تحلیل داده ها و یافته های تحقیق

فصل پنجم : بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات می باشد.

1-1بیان مسئله

یکی از ارکان صنعت گردشگری وجود جاذبه های گردشگری بویژه جاذبه های طبیعی است که سرمایه اولیه صنعت گردشگری را تشکیل می دهند. دریاها، جنگلها، مراتع، کوهها، دره ها، آبشارها، معادن، چشمه‎ها از جمله جاذبه ها ی اکوتوریستی می با شند.

کشور ایران با توجه به گوناگونی شرایط جغرافیایی و طبیعی و اقلیم، یکی از کشور های منحصر به فرد دنیا در زمینه ی ارائه چهره های گوناگون در بخش توریسم و اکوتوریسم است.

استان گیلا ن با مناظر دل انگیز طبیعی، کوه، دریا، جنگل، مرتع، سواحل زیبا ، آبشار ها، مزارع برنج، باغات چای و مرکبات وغیره نیز ازجمله استانهایی است که همیشه طبیعت گردان را به سوی خود جذب کرده و از نظر اشکال مختلف توریسم از قابلیت بالایی برخوردار است.

شهرستان صومعه سرا در غرب گیلان یکی از شهرستانهای منحصر به فردی است که با دارابودن شرایط جغرافیای منحصر به فرد خود از جمله مناره گسگر وسایرآثارطبیعی و انسانی همیشه مورد توجه گردشگران بومی و غیر بومی بوده، وبخصوص در فصل تابستان مسافران زیادی را بسوی خود جذب می‎کند. شرایط اقلیمی استان گیلان و شهرستان صومعه سرا بدلیل شرجی بودن در فصل تابستان و یا کاهش درجه حرارت در فصول دیگر باعث شده تا نگارنده بدنبال تقویم مناسبی برای این فصول در منطقه مورد مطالعه برای طبیعت گردان بوده و براین اساس این تحقیق در نظر دارد با برنامه ریزی محیطی در شهرستان صومعه سرا توریسم طبیعت گرا را با تاکید برآسایش اقلیمی توسعه داده وشرایط محیطی مناسب را به گردشگران معرفی نماید.

1-2 سوال تحقیق

آیا برنامه ریزی صنعت توریسم طبیعت گرا در شهرستان صومعه سرا دارای روند رو به توسعه می باشد؟

آیا شرایط اقلیمی در توسعه توریسم طبیعت گرا ی شهرستان صومعه سرا نقش دارد ؟

1-3 اهداف تحقیق

برنامه ریزی محیطی در توسعه توریسم طبیعت گرای شهرستان صومعه سرا

شناسایی شرایط اقلیمی تاثیر گذار در صنعت گردشگری شهرستان

ارائه راهکار های لازم در زمینه بهره برداری بهینه از پتانسیل های موجود با تاکید بر آسایش اقلیمی می‎باشد.

1-4 فرضیه‌های تحقیق

بنظر میرسد برنامه ریزی صنعت توریسم طبیعت گرا در شهرستان صومعه سرا دارای روند رو به توسعه می‎باشد.

بنظر میرسد شرایط اقلیمی در توسعه توریسم طبیعت گرا ی شهرستان صومعه سرا نقش دارد.

1-5 قلمرو تحقیق

شهرستان صومعه سرا، در طول جغرافیایی از “46 ‘2 ْ49 تا “23 ’31 ْ49 و عرض جغرافیایی “14 ’15 ْ37 تا “54 ’29 ْ37 در غرب استان گیلان قرار دارد. مساحت این شهرستان 6/632 كیلومتر مربع می باشد كه 3/4 درصد پهنه این استان را تشكیل می دهد. شهرستان صومعه سرا از شمال به شهرستان های بندرانزلی و رضوانشهر، از جنوب به شهرستان های فومن و شفت، از شرق به شهرستان رشت و از غرب به شهرستان ماسال محدود است. (معاونت برنامه ریزی استان گیلان، 1386)

محدودیتهای تحقیق

هر تحقیقی مشکلات مخصوص به خود را دارد لذا مهمترین مشکلات موجود در این تحقیق عبارتند از:

– عدم وجود آمار و اطلاعات دقیق و مدون از اقامتگاههای گردشگری با تاکید برشرایط اقلیمی

– عدم همکاری برخی از سازمانها در ارائه اطلاعات

– عدم وجود برنامه ریزی محیطی برای گردشگران طبیعت گرا در شهرستان صومعه سرا