فصل اول کلیات تحقیق.. 3

1-1. بیان مسئله تحقیق: 4

1-2. اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن: 5

1-3. هدف های تحقیق: 5

1-4. سوالات تحقیق. 6

1-5. فرضیات تحقیق: 6

1-6. قلمرو و ساختار تحقیق: 8

1-7. پیشینه تحقیق: 8

1-8 . روش تحقیق: 10

1-9. متغیرها و واژ ه های کلیدی: 10

فصل دوم. 11

2-1. مفهوم دین وکاربرد قرآنی آن. 12

2-1-1. مفهوم دین در لغت و اصطلاح. 12

2-1-2. موارد کاربرد دین در قرآن. 13

2-1-3- موارد و کاربرد دین در روایات.. 16

2-2. مفهوم اکراه وکاربرد قرآنی و روایی آن: 18

2-2-1. مفهوم اکراه در لغت واصطلاح. 18

2-2-2. موارد کاربرد اکراه در قرآن. 19

2-2-3. مواردی از کاربرد اکراه در روایات.. 22

2-3. مفهوم اختیار و کاربرد قرآنی و روایی آن: 25

2-3-1. مفهوم اختیار در لغت و اصطلاح. 25

2-3-2. کاربرد اختیار در آیات قرآن. 27

فصل سوم. 29

3-1. انگیزه های دین گرایی.. 30

3-1-1. حقیقت جویی فطری.. 30

3-1-2. دست یابی به مصلحت و منفعت پایدار. 31

3-1-3. کمال جویی انسان. 31

3-1-4. ضرورت شکرگذاری منعم. 32

3-2. ضرورت نیاز انسان به دین.. 33

3-2-1. هدفمندی آفرینش انسان. 33

 

3-2-2. نارسایی دانش بشری.. 35

3-3. نقش عمده دین در تضمین سلامت فردی و اجتماعی.. 36

3-3-1. دین و زندگی فردی.. 36

3-3-1-1. رفع نیازهای فطری.. 36

3-3-1-2. سلامت نفس و تکامل اخلاق. 37

3-3-1-3. دین و زندگی اجتماعی.. 38

3-4. مشخصه ها و عناصر دینی.. 40

3-4-1. رابطه ی عناصر دین.. 41

3-5. ویژگی های دین الهی.. 43

3-6. رسالت دین، هدایت تشریعی.. 47

3-7. انواع دین.. 49

3-7-1. دین حق و دین باطل. 49

3-7-1-1. واحد بودن دین حق وتعدد دین باطل. 51

3-8. امتیازات دین حق (دین اسلام) 52

فصل چهارم. 58

4-1. دلالت آیه نفی اکراه (لا اکراه فی الدین) 59

4-1-1. تحلیل ادبی آیه. 61

4-1-2. شأن نزول آیه. 61

4-1-3. تحمیلی نبودن دین و مذهب.. 63

4-1-4. تبیین عقیده نه تحمیل عقیده 65

4-1-5 . اسلام، دین آزادی و اختیار. 66

4-1-6. علت عدم اکراه در دین.. 66

4-1-7. آیات مؤید نفی اکراه دین.. 68

4-1- 8. عدم نسخ آیه لا اکراه فی الدین.. 72

4-2. پیامدهای آیه ی «لااکراه فی الدین» 73

4-2-1. ارتباط مشیت الهی با اختیار انسان. 74

4-2-2. دنیا، دارابتلاء و امتحان. 76

4-2-3. عدم تطابق ایمان با اجبار. 77

4-2-4. پیشرفت مسلمین در سایه قواعد غیر تحمیلی دین اسلام. 78

فصل پنجم. 81

5-1. مفهوم آزادی.. 82

5-1-1. شروط آزادی در اسلام. 83

5-1-2. قلمرو آزادی در اسلام. 84

5-2. آزادی در قرآن كریم. 85

5-2-1. آزادانه بودن دعوت پیامبران و دوری از هر گونه اكراه و اجبار. 86

5-2-2. آزادی در انتخاب دین.. 88

5-2-3. آزادی (اختیار) در عمل. 90

5-2-4. آزادی و امتحان الهی.. 91

5-2-5. آزادی اندیشه. 92

5-3. حدود آزادى.. 96

5-4. بررسی شبهاتی پیرامون آیه «لا اكراه فی الدین» 101

5-4-1. شبهه اول – انحصار مقبولیت شرعی دین اسلام، در تعارض با آزادی عقیده دینی است. 101

5-4-1-1. جواب و رد شبهه. 101

5-4-2. شبهه دوم – وجوب تكالیف شرعی برای بندگان ،در تعارض با اختیار وآزادی در دین مطابق آیه لا اكراه فی الدین است. 104

5-4-2-1جواب و رد شبهه: 104

5-4-3  شبهه سوم: مشیت الهی، به معنای جبر است و با اختیار انسان خصوصاً اختیار و انتخاب دین منافات دارد. 109

5-4-3-1. جواب و رد شبهه: 109

5-4-4  شبهه چهارم: مسئله عقوبت کیفر و پاداش در تعارض با اختیار و آزادی است. موضوع کیفر ارتداد نیز در این شبهه مطرح است. 119

5-4-4-1. جواب و رد شبهه. 119

5-4-4-2. نكاتی در كیفر ارتداد. 121

5-4-4-2-1. عوامل تحقق ارتداد. 124

5-4-4-2-2. انواع مرتد. 126

5-4-4-2-3. مجازات ارتداد. 126

5-4-4-2-4. فلسفه مجازات مرتد. 126

6-1. نتیجه گیری نهایی.. 130

6-1-1. آیا انتخاب دین امری اجباری است یا اختیاری.. 130

6-1-2. دلالت آیه لا اکراه فی الدین چیست.. 130

6-1-3. دین مقبول نزد خداوند و امتیاز آن چیست.. 131

6-1-4. مهمترین شبهات وارده بر آزادی و اختیار انسان که برای پژوهش مورد بررسی قرار گرفته اند كدامند  132

6-2. پیشنهادات.. 135

فهرست منابع. 136

چكیده:

تحقیق حاضر به بررسی نقش اختیار و اکراه در پذیرش دین الهی با توجه به آیه ” لا اکراه فی الدین” می پردازد و نهایتا به اثبات اختیار در پذیرش دین الهی می انجامد.این پژوهش با هدف برداشت صحیح از آیه لااکراه فی الدین و زدودن ابهامات وارده بر آن در محدوده قرآن و روایات اهل بیت (ع) در شش فصل تنظیم شده است.مهمترین نتایج و یافته های این پژوهش عبارتند از:

راه تمیز حق از باطل در قرآن بیان شده و راه رشد و هدایت،در پیروی از حق و دستورات دینی است.

دین حقیقی همان اسلام است.زیرا از جامعیت،جاودانگی،اجتهاد ناپذیری،سهل و آسان گیری و تحریف ناپذیری کتاب آسمانی قرآن معصون می باشد.پس انسان در انتخاب دین آزاد است،منتها ملزم به رعایت صحیح تکالیف و اوامر و نواهی الهی،مستحق پاداش و عذاب و کیفر می باشد شبهاتی نظر:انحصار و مقبولیت شرعی دین اسلام،وجوب تکالیف شرعی برای بندگان،مسئله ی عقوبت و پاداش و کیفر اخروی و مشیت و قضای الهی هیچ کدام در تعارض با اختیار و آزادای انسان خصوصا در انتخاب دین نیست و با آیه لا اکراه فی الدین منافاتی ندارد.

مقدمه