1 ـ 1)  مقدمه………………………………………………………………………………………………… 5

1 ـ 2) بیان مسأله …………………………………………………………………………………………… 6

1 ـ 3) اهمیت و ضرورت تحقیق………………………………………………………………………… 8

1 ـ 4 ) اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………. 10

1 ـ 5) چهار چوب نظری تحقیق ……………………………………………………………………….. 10

شکل (1-1) مدل تحلیلی تحقیق…………………………………………………………………………. 13

1 ـ 6) فرضیه های تحقیق ………………………………………………………………………………… 13

1 ـ 7) متغیر های تحقیق ………………………………………………………………………………….. 14

1 ـ 8) قلمرو تحقیق ………………………………………………………………………………………. 14

فصل دوم ( ادبیات تحقیق )

بخش اول ( رضایت مشتری)

2-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………….. 16

2-2تحقیقات خارجی………………………………………………………………………………………. 17

2 ـ 3 تعریف مشتری……………………………………………………………………………………….. 17

(2-4)تعریف ارباب رجوع………………………………………………………………………………… 18

(2-5) رضایتمندی مشتری………………………………………………………………………………… 18

(2-6) انواع مشتری…………………………………………………………………………………………. 19

(2-7) انواع مشتری از نظر رفتاری………………………………………………………………………. 24

(2-8)انواع مشتری از نظر قدمت ……………………………………………………………………….. 25

(2-9) ویژگیهای بخش دولتی وتفاوت ارائه خدمات درآن با بخش خصوصی……………….. 26

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                       صفحه

 (2-10) چه تفاوت هایی بین موسسات بخش خصوصی ودولتی وجود دارد ؟……………… 27

(2-11) حرکت به سوی مدلهای بخش خصوصی از جانب بخش دولتی………………………. 30

(2-12)کیفیت خدمات……………………………………………………………………………………… 31

(2-13)دستیابی به خدمات با کیفیت و رضایتمندی مشتریان مستلزم…………………………….. 34

(2-14) مدیریت کیفیت چیست؟………………………………………………………………………… 34

(2-15)چگونگی ارزیابی کیفیت خدمات توسط مشتریان…………………………………………… 35

(2-16)ابعاد کیفیت در حوزه خدمات دولتی………………………………………………………….. 36

(2-17)الگوهای رضایت مندی مشتری…………………………………………………………………. 40

 

(2-18)مدل رضایت مندی مشتری سوئدی…………………………………………………………….. 41

(2-19)مدل شاخص رضایت مشتری در آمریکا……………………………………………………… 42

(2-20)مدل شاخص رضایت مشتری در اروپا………………………………………………………… 43

(2-21)  جایگاه رضایت مشتری در مباحث مربوطه به کیفیت…………………………………….. 44

(2-18)رابطه بین کیفیت و رضایت مشتری(مدل کانو )…………………………………………….. 45

(2-19) خدمات ضروری………………………………………………………………………………….. 46

(2-20) خدمات بیان شده ( درخواستی )………………………………………………………………. 46

(2-21) خدمات هیجانی…………………………………………………………………………………… 47

(2-22)مفهوم تکریم………………………………………………………………………………………… 48

(2-23)اهم اهداف ودستاوردهای تکریم ارباب رجوع………………………………………………. 49

(2-24)خدمت و ویژگی های آن………………………………………………………………………… 50

(2-25) سرعت در ارایه خدمات…………………………………………………………………………. 51

(2-26) سادگی و سهولت در ارایه خدمات…………………………………………………………… 51

(2-27)پاسخ گویی به مشتریان (ارباب رجوع) ………………………………………………………. 52

(2-28) جایگاه تکریم ارباب رجوع در دیوان سالاری ایران……………………………………….. 53

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                       صفحه

 (2-29)نظم ،آراستگی فردی ومحیط کار………………………………………………………………. 54

(2-30)انواع اندازه گیری رضایتمندی مراجعان بدین شرح است………………………………….. 55

(2-31)اندازه گیری رضایت مشتری در بخش خدمات……………………………………………… 56

برون سپاری

(2-32)برون سپاری و مبانی نظری آن………………………………………………………………….. 56

(2-33)پیشینه تاریخی برون سپاری……………………………………………………………………… 58

(2-34)تعاریف برون سپاری……………………………………………………………………………… 59

(2-35)الگوی مفهومی برون سپاری……………………………………………………………………… 60

(2-36)جایگاه و نقش هر یک از اجزاء………………………………………………………………… 61

2-37)دلایل برون سپاری………………………………………………………………………………….. 63

(2-38)اهداف برون سپاری……………………………………………………………………………….. 65

(2-39)اهداف سازمانی…………………………………………………………………………………….. 66

(2-40) اهداف مالی و اداری……………………………………………………………………………… 66

(2-41) اهداف فنی…………………………………………………………………………………………. 66

(2-42)مزایا و معایب برون سپاری……………………………………………………………………… 67

(2-43)منافع حاصل از برون سپاری…………………………………………………………………….. 69

(2-44)اصول برون سپاری………………………………………………………………………………… 73

بخش دوم:سازمان تامین اجتماعی

(2-45)معرفی سازمان تأمین اجتماعی………………………………………………………………….. 78

(2-46)بیانیه مأموریت………………………………………………………………………………………. 80

(2-47)راهبرد های مرتبط با تأمین اجتماعی…………………………………………………………… 82

(2-48)تحلیل عوامل محیطی ( بیرونی ) ………………………………………………………………. 84

(2-49)تحلیل عوامل محیطی (درونی ) ……………………………………………………………….. 85

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                       صفحه

 (2-50)تعاریف اصطلاحات تامین اجتماعی………………………………………………………….. 87

(2-51)تعهدات درمانی سازمان تأمین اجتماعی درقبال بیمه شدگان،شامل مواردزیراست……. 88

(2-52) درمان مستقیم ـ درمان غیر مستقیم……………………………………………………………. 89

(2-53) مشمولین استفاده از حمایت های درمانی تأمین اجتماعی………………………………… 89

(2-54) مروری بر روند تاسیس کارگزاری ها………………………………………………………… 90

(2-55) اهداف اصلی کارگزاری های سازمان شامل موارد زیر است…………………………….. 91

(2-56) اهداف فرعی کارگزاریهای سازمان شامل موارد زیر است……………………………….. 91

(2-57) شرح وظایف کارگزاری های رسمی سازمان شامل موارد زیر است……………………. 92

(2-58) دستاوردها………………………………………………………………………………………….. 92

بخش سوم: پیشینه تحقیق

(2-59) بررسی سوابق موضوع……………………………………………………………………………. 95

(2-60) -«نظریه نوین مدیریت کیفیت جامع در بخش دولتی…………………………………….. 96

 (2-61) «مدل سروکوال ونقش آن در اندازه گیری شکافهای کیفیت خدمات با مطالعه

موردی درایران ومقایسه آن با نمونه خارجی» ………………………………………………………… 99

(2-62) «بررسی عوامل مرتبط با رضایت مشتریان از تسهیلات بانکی…………………………… 100

(2-63)پایان نامه کارشناسی ارشد به نگارش مرتضی ابراهیمی …………………………………… 100

(2-64)بررسی وتجزیه وتحلیل اثرات خصوصی سازی برعملکرد شرکت پست جمهوری

اسلامی ایران (مطالعه موردی اداره کل پست استان گیلان)…………………………………………. 101

(2-65)مدل مفهومی تحقیق……………………………………………………………………………….. 102

فصل سوم ( روش تحقیق )

3-1) مقدمه…………………………………………………………………………………………………… 105

3-2) روش تحقیق………………………………………………………………………………………….. 105

3-3) جامعه و نمونه ی آماری……………………………………………………………………………. 105

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                       صفحه

3-4) روش جمع آوری داده ها………………………………………………………………………….. 106

3-5) ابزار جمع آوری داده ها……………………………………………………………………………. 106

3-6) روایی و پایایی ابزار اندازه گیری…………………………………………………………………. 107

3-6-1) روایی ………………………………………………………………………………………………. 107

3-6-2) پایایی……………………………………………………………………………………………….. 107

3-7) روش های آماری تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………… 108

فصل چهارم ـ تجزیه و تحلیل اطلاعات

4 ـ1 )  مقدمه………………………………………………………………………………………………… 111

4-2) توصیف متغیر های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان ………………………………………… 111

4-2-1)توصیف جنسیت پاسخ دهندگان ………………………………………………………………. 111

4-2-2)توصیف وضعیت تأهل پاسخ دهندگان ………………………………………………………. 112

4-2-3)توصیف تحصیلات پاسخ دهندگان……………………………………………………………. 113

4-2-4)توصیف سن پاسخ دهندگان…………………………………………………………………….. 114

(4-3) توصیف متغیر های تحقیق………………………………………………………………………… 115

4-3-1)توصیف متغیر سهولت……………………………………………………………………………. 115

4-3-2)توصیف متغیر سرعت…………………………………………………………………………….. 116

4-3-3)توصیف متغیر کیفیت پاسخگویی………………………………………………………………. 117

4-3-4)توصیف متغیر تکریم …………………………………………………………………………….. 118

4-3-5)توصیف متغیر نظم، آراستگی فردی و محیط کار ………………………………………….. 119

4-4) آزمون فرضیات………………………………………………………………………………………. 120

فصل پنجم :نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1) مقدمه…………………………………………………………………………………………………… 130

5-2) نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………. 130

چکیده:

سازمان تامین اجتماعی به عنوان بزرگترین سازمان بیمه گر در ایران ، تنها عرضه کننده کامل حمایت های اجتماعی می باشد که می تواند در یک سازمان عملیاتی شود. مانند: مستمری بازنشستگی ، ازکارافتادگی بازماندگان ، تامین هزینه های درمان ، مقرری بیمه بیکاری ، کمک عائله مندی ،کمک هزینه ازدواج ، غرامت دستمزد ایام بیماری ودیگر انواع خدمات بیمه ای و درمانی. از سوی دیگر امروزه یکی از ارکان اساسی در سازمان های مشتری مدار، کسب رضایت مشتری است. زیرا محرک اصلی برای سازمان هایی که بدنبال بهبود عمده در مسیر پیشرفت خویش هستند همانا مشتریان آن سازمان می باشند. باتوجه به موضوع تحقیق حاضر (مقایسه تطبیقی میزان رضایت ارباب رجوع از عملکرد شعب و کارگزاریهای تامین اجتماعی استان گیلان ) فرضیه های این تحقیق به شرح زیر می باشند:

1- بین  میزان رضایت ارباب رجوع  از سهولت انجام کار در شعب مادر و کارگزاری های رسمی سازمان تامین اجتماعی تفاوت معنی داری وجود دارد.

2- بین  میزان رضایت ارباب رجوع  از سرعت انجام کار در شعب مادر و کارگزاری های رسمی سازمان تامین اجتماعی تفاوت معنی داری وجود دارد.

3- بین  میزان رضایت ارباب رجوع  از کیفیت پاسخ گویی در شعب مادر و کارگزاری های رسمی سازمان تامین اجتماعی تفاوت معنی داری وجود دارد.

4- بین  میزان رضایت ارباب رجوع  ازتکریم ارباب رجوع  در شعب مادر وکارگزاری های رسمی سازمان تامین اجتماعی تفاوت معنی داری وجود دارد.

5- بین  میزان رضایت ارباب رجوع  ازرعایت نظم،آراستگی فردی و محیط کار در شعب مادر و کارگزاری های رسمی سازمان تامین اجتماعی تفاوت معنی داری وجود دارد.

 روش تحقیق توصیفی- مقایسه ای ، جامعه آماری مراجعین این دو واحد ، ابزار سنجش پرسشنامه ، و روش آماری مورد استفاده ، آزمون t دو جمله ای وجهت تجزیه تحلیل اطلاعات ازنرم افزارspss بهره گرفته شده است . بعد از آزمون فرضیات ، مشخص شد که میانگین رضایت در هر دو واحد بیشتر از میانگین مورد انتظار بوده و بین میزان رضایت ارباب رجوع از بعد سهولت ، سرعت ، کیفیت پاسخگویی ، تکریم ارباب رجوع و نظم و آراستگی فردی و محیط کار در شعب و کارگزاریهای تامین اجتماعی استان گیلان  تفاوت معنی داری وجود دارد، لیکن  کارگزاری های رسمی درهمه ابعادمورد مطالعه دارای عملکرد بهتری ازشعب مادرمی باشد.

واژگان  کلیدی: رضایت، سهولت، سرعت، تکریم،کیفیت پاسخ گویی،نظم وآراستگی فردی ومحیط کار

پیشگفتار:

این تحقیق شامل پنج فصل می باشد که در فصل اول به کلیات تحقیق و در فصل دوم به بررسی ادبیات و پیشینه تحقیق پرداخته می شود. در فصل سوم روش های تحقیق و ابزار گردآوری داده ها وروش های تجزیه تحلیل آن ها آورده ودر فصل چهارم به تجزیه تحلیل داده های گرد آوری شده می پردازد. در فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات آورده شده است

1-1 مقدمه

       امروزه با پیشرفت سریع  علم وتکنولوژی وسرعت در ارتباطات وبا تغییر وتحولاتی که در محیط و رسالت دولتها ایجاد شده رویکرد نویی درمدیریت پا به عرصه نهاده است . الگوی نوی  مدیریت دولتی براستراتژیهای جدیدی مانند  :نظریه حکمرانی ، دولت کارآفرین ،دولت پاسخگو وشهروند محورتاکید می کند .بنابراین درعصرحاضر ،ارزیابی ومدیریت عملکرد درسازمانهای دولتی با رویکرد ومعیارجدیدی به نام  رضایت مندی مراجعان وشهروندان مورد تاکید قرارگرفته است .براساس نظریه های جدید،افزایش رضایت مندی شهروندان ،ضمن افزایش اعتماد ومشارکت عمومی ،همگرایی جامعه واقتدار ملی  را سبب شده ، روند توسعه همه جانبه راساده می سازد.” تغییر سلیقه ها،خواسته هاوتوقعات شهروندان سبب شده است که تحول ،از امری درون زا به امری برون زا تبدیل شود .درواقع پاسخگو بودن سازمانهای دولتی دربرابرشهروندان سبب شده است دولتها به افرادجامعه ازمنظری جدیدوبه مثابه مشتریان بخش خصوصی  بنگرند وتلاش کنند حداکثر رضایتمندی رابرای آنان فراهم سازند”  (خاکی ،1381: 26).

     در مدیریت دولتی نوین، دولت ها با این پرسش مواجه اند که چگونه می توانند خدماتی سریعتر،  بهتر، کم هزینه تر وبا کیفیت بالاتر ارائه دهند. در نظام اداری واجرایی کشورما نیز رضایت مردم از خدمات ارایه شده توسط دستگاه های دولتی به عنوان یکی از شاخص های اصلی سنجش کارآمدی ورشد وتوسعه نظام تلقی می گرددومولفه هایی از قبیل سرعت، دقت و صحت درانجام امور ارباب  رجوع، کیفیت انجام امور، نحوه رفتار و بر خورد با خدمت گیرندگان، هزینه های  انجام خدمات، شفافیت واطلاع رسانی مناسب عواملی  هستند که ضمن جلب رضایت مردم در ارتباط با دریافت خدمات از دستگاه های دولتی، موجبات افزایش اعتماد عمومی که بزرگترین سرمایه وتکیه گاه برای نظام اداری می باشد را نیز فراهم می سازند.سازمان تامین اجتماعی  به عنوان یکی از سازمان های بزرگ که اکثریت مردم ایران مشتری آن می باشند از این قاعده مستثنی نمی باشد وبا توجه به اینکه روزانه مراجعه کننده های متفاوت و فراوانی دارد در این تحقیق مد نظر می باشد. این سازمان با تجدید نظر در ساختار سازمانی خود وایجاد کارگزاری ها وشعب اقماری وبرون سپاری خدمات خود در حال حرکت به سمت تجربه ای نوین در جهت ارائه خدمات هر چه بهتر به مراجعه کنندگان می باشد. امروزه اگر سازمانی تمایل دارد که به سمت ارائه خدمات با کیفیت بالا به ارباب رجوع حرکت کند ناگزیر است که ساختار خود را متناسب با این استراتژی تنظیم نماید.به هرصورت هر سازمانی دارای مشتری یا مشتریانی است که به طور بالقوه و یا بالفعل متقاضی مصرف کالا و یا خدمات آن سازمان یا مؤسسه می باشند، مسلماً شناخت رضایت ویا عدم رضایت مشتری و سعی در بر طرف کردن موانع موجود بر سر راه آن امری است که موجب ارتقاء ارایه خدمات و عملکرد سازمان ها می شود.در این تحقیق هدف مقایسه تطبیقی میزان رضایت مراجعین به کارگزاری ها وشعب سازمان تامین اجتماعی استان گیلان می باشد.

1-2 بیان مساله

عصر حاضر را می توان دوره ای دانست که در این دوره نقش مؤسسات خدماتی در پی افزایش رفاه نسبی جامعه کاملاً محسوس و مشهود است.اکنون این مؤسسات و شرکت ها و حتی دولت ها هستند که نیازمند به مشتری می باشند و لازمه بقای آنان همین مشتریانی هستند در این میان می توان گفت یک رابطه برد-برد پیش می آید که از یک سو شرکت های بیمه مشتریان را در پی یافتن دومین سطح از سطوح سلسله مراتب نیازهای مازلو یعنی نیاز به ایمنی یاری نموده و آنها را با خاطری آسوده تر به سوی نیل به اهداف عالی و بلند مدت شان یاری می دهند و از سوی دیگر مشتریان که علت وجودی این شرکت ها می باشند می توانند سبب ایجاد منابع مالی و نیز اعتباری روز افزون برای شرکت ها  شوند. لذا دانستن استراتژی های نوین ، توجه به نکات مهم در برقراری ، حفظ ، گسترش روابط با مشتری و تلاش برای جلب رضایت وی در کلیه مراحل از مرحله تحقیقات و بازار سنجی گرفته تا خدمات پس از فروش و سنجش میزان رضایت ،کارایی و اثر بخشی یک سازمان را در تحقق اهداف مشتری ـ محور افزایش می دهد و در بلند مدت پایگاهی از مشتریان وفادار را به ارمغان خواهد آورد (جباری،منتظری،1383،1)

سازمان تأمین اجتماعی یک سازمان عمومی،بیمه گر اجتماعی و غیر دولتی است که بخش عمده منابع مالی آن از محل حق بیمه ها (با مشارکت بیمه شده و کار فرما)تأمین می شود.اصول و مبانی بیمه گری این سازمان به نحوی تنظیم شده است که بین اهداف اصلی آن با اهداف کلان اقتصادی کشور همسویی کامل دارد.از یک سو رونق فعالیت های تولیدی و صنعتی موجب افزایش جمعیت تحت پوشش بیمه و تقویت منابع مالی این سازمان می شود و از سوی دیگر پوشش بیمه ای کارگران به افزایش اطمینان خاطر،ایجاد امنیت روحی و سلامت جسمی و در نهایت ارتقای بهره وری نیروی کار منجر می گردد

ازطرفی سازمان تامین اجتماعی ، بدونه رقیب درکشور  ودارای تراکم  کاری  بالا و حجم ارباب رجوع  بسیار زیاد بوده به طوری که ورودی های سازمان خیلی بیشتر از خروجی های آن می باشد0برای مثال اکثرشاغلین درشرکتها،ادارات،سازمانها،کارخانجات و000باپرداخت حق بیمه خود، عضوصندوق تامین اجتماعی بوده وعلاوه بردوران فعالیت کاری خوددردوران بازنشتگی ونیزتاپایان عمرشان خودوخانواده شان ازحمایتهای کوتاه مدت وبلندمدت سازمان استفاده وخدمات دریافت می نمایندونیززیرپوشش سازمان تامین اجتماعی می باشندبه همین دلیل خروجی سازمان خیلی کمتربوده وباورودی های بسیار زیادجمعیت تحت پوشش این سازمان حدوداََ40درصدجمعیت کل کشورراتشکیل می دهد درنتیجه باعث کاهش خدمات مطلوب می گردد0

بااین اوصاف برای ارایه خدمات مطلوب وباکیفیت نیازمبرم سازمان این است که بعضی ازوظایف غیر تخصصی را برون سپاری نماید دراین راستا و براساس مصوبه شماره 12068/200 مورخ10/7/84 شورای عالی رفاه و تأمین اجتماعی مقرر گردید با توجه به گسترش روز افزون وظایف سازمان اجتماعی درمیان جامعه فعال کشور و نقش مهم این سازمان در فراهم نمودن رفاه حال وآینده بیمه شدگان آنان و اثرات سود بخش آشنایی بیمه شدگان و کار فرمایان با مفاهیم و تکالیف بیمه ای،کارگزاری های رسمی تأمین اجتماعی ایجاد و درچهار چوب معیارها و موازین جهت اجرای تمام یاقسمتی ازوظایف، واگذاری ازسوی سازمان فعالیت نمایند0 لذا درحال حاضر بیش از130 کا رگزاری  دراستانهای مختلف کشورمشغول فعالیت میباشند که نشان ازاهمیت موضوع دارد .  بدون شک شناسایی این روابط وبررسی ابعاد مختلف رضایت ارباب رجوع میتواند نقاط قوت وضعف سازمان را بیش از پیش نمایان ساخته وموجبات اعتلای سازمان وتحقق عدالت اجتماعی درجامعه را فراهم نمایدواما مساله ای که منجر به انجام این تحقیق شده که درپایان معیاری جهت اتخاذ تصمیم درخصوص ادامه یاعدم ادامه همکاری باکارگزاریها می تواند باشد این است که با توجه به اینکه ازبدو ایجاد کارگزاریها تاکنون  حدود هفت سال می گذرد،آیا آنان توانسته اند به نتایج قابل قبولی درزمینه پیشبرد سازمان دررسیدن به اهدافش (ازبعد رضایت ارباب رجوع )دست یابندیا خیر.

دراین خصوص سوالاتی به شرح زیر درزمینه اثربخش بودن امورشعب وکارگزاریهای رسمی سازمان مطرح می گردد:

-آیاتفاوت معناداری بین میزان رضایت ارباب رجوع ازلحاظ سهولت ارائه خدمات درشعب مادروکارگزاریها وجوددارد؟

– آیاتفاوت معناداری بین میزان رضایت ارباب رجوع ازلحاظ سرعت ارائه خدمات درشعب مادروکارگزاریها وجوددارد؟

-آیا تفاوت معناداری بین میزان رضایت ارباب رجوع ازلحاظ کیفیت پاسخگویی درشعب مادروکارگزاریها وجوددارد؟

است، در راستای این هدف، اطلاعات کلیه ی شرکت های صنعت خودرویی در بازه ی زمانی 1380-1389 مورد بررسی قرار گرفته اند و در مجموع 17 شرکت به عنوان نمونه انتخاب شده است. در این پژوهش پس از تفکیک شرکت ها به مراحل چرخه ی عمر آن ها شامل مراحل رشد، بلوغ و افول با استفاده از مدل آنتونی رامش و متغییرهای سن شرکت، رشد فروش، بازده دارایی ها، مخارج سرمایه ای و نسبت پرداخت سود تقسیمی ، دو نظریه ی توازن ایستا و سلسله مراتبی که از نظریات بسیار مهم ساختار سرمایه به شمار می روند به همراه مدل ترکیبی آن ها مورد آزمون قرار گرفته اند. مدل داده های این تحقیق از نوع ترکیبی (مقطعی – زمانی) بوده و با بررسی 170 سال – شرکت انجام شده است. جهت انتخاب روش تخمین مدل رگرسیون از نوع پنل دیتا یا داده های تجمیعی(تلفیقی) از آزمون چاو استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که در طول چرخه عمر صنعت خودرویی و به تفکیک مراحل آن ، ساختار سرمایه ی صنعت خودرویی از مفروضات تئوری توازن ایستا پیروی می کند و بایستی برای تخمین مدل های آن ، از نوع رگرسیون تلفیقی (pooled) به جای پنل دیتا (panel) استفاده کرده کرد.

 

واژه های کلیدی: چرخه عمر، ساختار سرمایه، تئوری توازن ایستا، تئوری سلسله مراتبی

 

 

 

 

 

فهرست مطالب               

عنوان……………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه                          

 

فصل اول: کلیات تحقیق………………………………………………………………………………………….23

1 – مقدمه …………………………………………………………………………………………………………24
1- 2- بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………..24

1- 3- اهمیت و ضرورت تحقیق………………………………………………………………………………………27

1- 4 –  اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………….28

1-4-1- هدف اصلی…………………………………………………………………………………………..28

1-4-2-اهداف فرعی ………………………………………………………………………………………….28

 

1- 5 – سوالات تحقیق………………………………………………………………………………………………….29

1-5 – 1- سوال اصلی…………………………………………………………………………………………..29

1-5-2- سوالات فرعی…………………………………………………………………………………………29

1-6 – تعریف واژگان عملیاتی…………………………………………………………………………………………30

1 -7 – قلمرو تحقیق…………………………………………………………………………………………………….32

1-7-1- قلمرو موضوعی……………………………………………………………………………………….32

1-7-2- قلمرو زمانی……………………………………………………………………………………………32

1-7-3- قلمرو مکانی…………………………………………………………………………………………..32

جامعه آماری تحقیق…………………………………………………………………………………………..32
 

روش شناسی تحقیق…………………………………………………………………………………………..33
1-9-1- از نظر هدف…………………………………………………………………………………………..33

1-9-2- از نظر روش…………………………………………………………………………………………..33

ابزارهای گردآوری اطلاعات………………………………………………………………………………..34
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق……………………………………………………………………….35

2- 1 – مبانی نظری…………………………………………………………………………………………………….36

2-1-1- چرخه حیات ………………………………………………………………………………………….36

2-1-2- ساختار سرمایه ………………………………………………………………………………………..37

2-1-3- مزایا و معایب مربوط به انواع ساختار سرمایه از دیدگاه نظری : …………………………………..38

2-1-4- هزینه سرمایه…………………………………………………………………………………………..39

2-1-5- ساختار سرمایه بهینه ………………………………………………………………………………….39

2-1-6- چرخه ی عمر رشدی شرکت………………………………………………………………………..40

2-1-7- درک مراحل تامین بودجه در طول چرخه ی حیات کسب و کار از دیدگاه کارآفرینی…………41

2-1-8-  پارامترهای استراتژی مالی در مراحل مختلف چرخه عمر…………………………………………42

2-1-9- مروری بر نظریه های اصلی ساختار سرمایه………………………………………………………….44

تئوری توازن ایستا……………………………………………………………………..44
تئوری سلسله مراتبی…………………………………………………………………..45
2-2- ادبیات علمی تحقیق……………………………………………………………………………………………..46

2-2-1- چرخه عمر…………………………………………………………………………………………….46

2-2-1- 1 – مراحل کلی چرخه عمر شرکت……………………………………………………….46

2-2-1-2- ویژگی های مالی مرحله عمر سازمانی………………………………………………….46

2-2-1-2-1- مشخصات مالی مرحله تولد…………………………………………….46

2-2-1-2-2-  مشخصات مالی مرحله ی رشد………………………………………..47

2-2-1-2-3-  مشخصات مالی مرحله بلوغ……………………………………………47

2-2-1-2-4-  مشخصات مالی مرحله افول……………………………………………47

2-2-2-  ساختار سرمایه………………………………………………………………………………………..48

2-2-2-1- هزینه سرمایه……………………………………………………………………………..49

2-2-2-2- منابع مالی بانک ها……………………………………………………………………….49

2-2-2-3- ساختار سرمایه بهینه………………………………………………………………………50

2-2-2-4- چارچوب رسیدن به ساختار سرمایه بهینه در شرکت ها……………………………….51

2-2-2-5- تئوری های ساختار سرمایه………………………………………………………………52

2-2-2-5-1- تئوری توازن ثابت یا پایدار…………………………………………….52

2-2-2-5-2- فرضیه عدم تقارن اطلاعات…………………………………………….54

2-2-2-5-3- تئوری سلسله مراتب گزینه های تامین مالی……………………………55

2-2-2-5-4- فرضیه جریان نقدی آزاد……………………………………………….58

2-2-2-6-  عوامل تعیین کننده نسبت بدهی بر اساس دو نظریه ی سلسله مراتبی و موازنه ایستا…59

2-2-2-6-1- اندازه شرکت……………………………………………………………59

2-2-2-6-2- قابلیت مشاهده دارایی ها……………………………………………….60

2-2-2-6-3- فرصت های رشد……………………………………………………….61

2-2-2-6-4- سودآوری……………………………………………………………….62

2-2-2-6-5- ریسک سود……………………………………………………………..63

2-2-2-6-6- صرفه جویی مالیاتی غیر از بدهی………………………………………63

2-2-2-6-7- سود تقسیمی…………………………………………………………….64

2-2-2-7-  فرضیات تئوری های ساختار سرمایه …………………………………………………..64

2-2-2-7-1- فرضیات تئوری ساختار سرمایه بر مبنای اشتراک دو نظریه سلسله مراتبی و موازنه ایستا ……………………………………………………………………………………………………………64

2-2-2-7- 2- فرضیات نظریه موازنه ایستا ……………………………………………65

2-2-2-7- 3- فرضیات نظریه سلسله مراتبی ………………………………………….65

تاکتیک های مدیریت مالی در مرحله عمر سازمانی………………………………………………67
2-2-3-1- تاکتیک های مدیریت مالی در مرحله تولد…………………………………………….67

2-2-3-2- تاکتیک های مدیریت مالی در مرحله ی رشد…………………………………………67

2-2-3-3- تاکتیک های مدیریت مالی در مرحله ی بلوغ…………………………………………68

2-2-3-4- تاکتیک های مدیریت مالی در مرحله ی افول…………………………………………68

تئوری چرخه عمر ساختار سرمایه…………………………………………………………………68
جمع بندی کلی……………………………………………………………………………………..69
پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………..70
2-3-1- پیشینه تحقیقات خارجی………………………………………………………………………………70

2-3-1-1-  تحقیقات خارجی انجام شده در رابطه با چرخه عمر………………………………….70

2-3-1-2-  تحقیقات خارجی انجام شده در رابطه با ساختار سرمایه………………………………72

پیشینه تحقیقات داخلی……………………………………………………………………………..74
2-3-2-1- تحقیقات داخلی انجام شده در رابطه با چرخه ی عمر ………………………………..74

2-3-2-2- تحقیقات داخلی انجام شده در رابطه با ساختار سرمایه ……………………………….75

فصل سوم: روش شناسی تحقیق………………………………………………………………………………..81

3-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………..82

سوالات تحقیق………………………………………………………………………………………………..82سوال اصلی………………………………………………………………………………………….82
سوالات فرعی ………………………………………………………………………………………82
متغییر های تحقیق…………………………………………………………………………………………….83
 

متغییرهای تحقیق برای محاسبات چرخه عمر………………………………………………………83
 

متغییر های تحقیق برای محاسبات ساختار سرمایه…………………………………………………83
 

مدل مفهومی …………………………………………………………………………………………………85
روش تحقیق………………………………………………………………………………………………….86از نظر هدف…………………………………………………………………………………………86
از نظر روش………………………………………………………………………………………….87
3-5-2-1- انواع روش رگرسیون……………………………………………………………………87

3-5-2-1-1-  رگرسیون سری زمانی…………………………………………………88

3-5-2-1-2-  رگرسیون مقطعی………………………………………………………89

3-5-2-1-3- رگرسیون میانگین(mean) …………………………………………..90

3-5-2-1-4- رگرسیون تجمعی(pooled) …………………………………………91

3-5-2-1-5- داده های تابلویی یا پنل دیتا (panel) …………………………….92

3-5-2-1-5-1- روشهای تخمین مدل …………………………..94
3-5-2-1-5-1-1- مدل اثرات ثابت  ………..95
3-5-2-1-5-1-2- مدل اثرات تصادفی ……. 96
3-5-2-1-5-2- آزمون هاسمن  …………………………………97
3-5-2-2- روش پژوهش  …………………………………………………………………………..98

جامعه آماری تحقیق …………………………………………………………………………………………99
روش های گردآوری داده ها ………………………………………………………………………………100
قلمرو تحقیق ………………………………………………………………………………………………..100
3-8-1-   قلمرو موضوعی …………………………………………………………………………………..100

3-8-2-  قلمرو زمانی  ……………………………………………………………………………………….100

3-8-3- قلمرو مکانی ………………………………………………………………………………………..100

روش آزمون سوالات تحقیق و تحلیل داده ها …………………………………………………………….101
3-9-1-    مدل تقسیم شرکت های صنعت خودرویی به مراحل سه گانه چرخه عمر ……………………101

3-9-2-    مدل های آزمون تئوری های ساختار سرمایه …………………………………………………..103

3-9-2-1-  آزمون مدل توازن ایستا ………………………………………………………………103

3-9-2-2 – آزمون مدل سلسله مراتبی ……………………………………………………………104

3-9-2-3- آزمون مدل ترکیبی……………………………………………………………………105

روش ها و آزمون های آماری به کار گرفته شده …………………………………………………………105
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده های تحقیق …………………………………………………………..108

4-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………..109

4-2- جامعه آماری و شرکت های غیر واجد شرایط ………………………………………………………………109

4-3 –  چرخه عمر صنعت خودرو ………………………………………………………………………………….111

4-4- سوالات تحقیق و نتایج تجزیه و تحلیل داده ها ………………………………………………………………115

4-4- 1- سوال اصلی …………………………………………………………………………………………116

سوالات فرعی …………………………………………………………………………………….116
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات ……………………………………………………………………….127

5-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………..128

5-2- تحلیل نتایج چرخه عمر صنعت خودرو ………………………………………………………………………128

5-3- نتایج حاصل از بررسی ساختار سرمایه در طول چرخه عمر شرکت ها ……………………………………..129

5-3-1- نتایج حاصل از آزمون چاو ………………………………………………………………………..129

5-3-2- نتایج حاصل از تخمین مدل های ساختار سرمایه به روش تلفیق داده ها( pooled) ……………130

5-3-2-1- بررسی معنادار بودن ضرایب مدل های برآوردی در طول چرخه عمر ……………..130

5-3-2-2- بررسی توجیه پذیری مدل های برآوردی در طول چرخه عمر ……………………..132

5-3-2-3- بررسی ضرایب  مدل های ساختارسرمایه  در طول چرخه عمر ……………………133

5-3-3- نتیجه کلی تحقیق …………………………………………………………………………………..136

5-4- پیشنهادات برای تحقیقات آتی ……………………………………………………………………………….138

فهرست منابع و ماخذ ……………………………………………………………………………………………139

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول و نمودارها ……………………………………………………………………………………..19

جداول:

جدول 2- 1- مزایا و معایب مربوط به انواع ساختار سرمایه از دیدگاه نظری ……………………………………….38

جدول 2-2-کسب و کارهای تازه تاسیس (تولد) ……………………………………………………………………42

جدول 2-3 -کسب و کارهای در حال رشد ………………………………………………………………………….43

جدول 2-4-کسب و کارهای بالغ …………………………………………………………………………………….43

جدول 2-5-کسب و کارهای در حال افول ………………………………………………………………………….44

جدول 2-6- ( پیش بینی های تئوری های مختلف ساختار سرمایه در مورد متغیر های تاثیر گذار) ……………….65

جدول 2-7- (تحقیقات خارجی مرتبط با چرخه عمر) ………………………………………………………………71

جدول 3-1- متغییرهای تحقیق برای محاسبات چرخه عمر ………………………………………………………….83

جدول 3-2- متغییر های تحقیق برای محاسبات ساختار سرمایه ……………………………………………………..84

جدول 3-3- مدل تفکیک شرکت ها به مراحل چرخه عمر ……………………………………………………….102

 

جدول 4-1- شرکت های محذوف از جامعه آماری ………………………………………………………………110

جدول4-2- مراحل چرخه عمر صنعت خودرو …………………………………………………………………….113

جدول 4-3- تعداد شرکت ها در مراحل مختلف چرخه عمر ……………………………………………………..114

جدول4-4- نتیجه آزمون چاو آزمون توازن ایستا- سوال اصلی تحقیق …………………………………………..116

جدول 4-5- نتایج تخمین مدل آزمون توازن ایستا- سوال اصلی تحقیق ………………………………………….117

جدول4-6 – نتیجه آزمون چاو آزمون سلسله مراتبی- سوال اصلی تحقیق ……………………………………….117

جدول 4-7- نتایج تخمین مدل آزمون سلسله مراتبی- سوال اصلی تحقیق ……………………………………….117

جدول4-8-  نتیجه آزمون چاو آزمون ترکیبی- سوال اصلی تحقیق ………………………………………………118

جدول 4-9 –  نتایج تخمین مدل آزمون ترکیبی- سوال اصلی تحقیق …………………………………………….118

جدول4-10-  نتیجه آزمون چاو آزمون توازن ایستا- سوال فرعی تحقیق- مرحله رشد …………………………119

جدول 4-11- نتایج تخمین مدل آزمون توازن ایستا- سوال فرعی تحقیق- مرحله رشد …………………………119

جدول4-12- نتیجه آزمون چاو آزمون سلسله مراتبی- سوال فرعی تحقیق- مرحله رشد ……………………….119

جدول 4-13- نتایج تخمین مدل آزمون سلسله مراتبی- سوال فرعی تحقیق- مرحله رشد ………………………120

جدول4-14- نتیجه آزمون چاو آزمون ترکیبی- سوال فرعی تحقیق- مرحله رشد ………………………………120

جدول 4-15- نتایج تخمین مدل آزمون ترکیبی- سوال فرعی تحقیق- مرحله رشد ……………………………..120

جدول4-16- نتیجه آزمون چاو آزمون توازن ایستا- سوال فرعی تحقیق- مرحله بلوغ ………………………….121

جدول 4-17- نتایج تخمین مدل آزمون توازن ایستا- سوال فرعی تحقیق- مرحله بلوغ …………………………122

جدول4-18- نتیجه آزمون چاو آزمون سلسله مراتبی- سوال فرعی تحقیق- مرحله بلوغ ………………………..122

جدول 4-19- نتایج تخمین مدل آزمون سلسله مراتبی- سوال فرعی تحقیق- مرحله بلوغ ………………………122

جدول4-20- نتیجه آزمون چاو آزمون ترکیبی- سوال فرعی تحقیق- مرحله بلوغ ………………………………123

جدول 4-21- نتایج تخمین مدل آزمون ترکیبی- سوال فرعی تحقیق- مرحله بلوغ ……………………………..123

جدول4-22- نتیجه آزمون چاو آزمون توازن ایستا- سوال فرعی تحقیق- مرحله افول ………………………….124

جدول 4-23- نتایج تخمین مدل آزمون توازن ایستا- سوال فرعی تحقیق- مرحله افول …………………………124

جدول4-24 – نتیجه آزمون چاو آزمون سلسله مراتبی- سوال فرعی تحقیق- مرحله افول ……………………….125

جدول 4-25- نتایج تخمین مدل آزمون سلسله مراتبی- سوال فرعی تحقیق- مرحله افول ………………………125

جدول4-26- نتیجه آزمون چاو آزمون ترکیبی- سوال فرعی تحقیق- مرحله افول ………………………………125

جدول 4-27 – نتایج تخمین مدل آزمون ترکیبی- سوال فرعی تحقیق- مرحله افول …………………………….126

جدول 5-1 نتایج آزمون چاو ………………………………………………………………………………………..129

جدول 5-2  مقادیر احتمال آزمون …………………………………………………………………………………..130

جدول 5-3  ضرایب تعیین مدل های ساختار سرمایه در طول چرخه عمر …………………………………………132

جدول 5-4  ضرایب مدل های ساختار سرمایه در طول چرخه عمر ……………………………………………….133

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودارها:

نمودار3-1- مدل مفهومی تحقیق ……………………………………………………………………………………..85

نمودار 3-2- رگرسیون سری زمانی ………………………………………………………………………………….89

 

نمودار3-3- رگرسیون مقطعی ………………………………………………………………………………………..90

 

نمودار3-4- رگرسیون میانگین ……………………………………………………………………………………….91

نمودار3-5- رگرسیون تجمعی ………………………………………………………………………………………..92

 

نمودار4- 1- روند مراحل چرخه عمر صنعت خودرو ……………………………………………………………..115

نمودار5- 1- روند چرخه عمر صنعت خودرو ……………………………………………………………………..128

نمودار 5-2- مقایسه مدل سلسله مراتبی و توازن ایستا با توجه به سوال اصلی تحقیق …………………………….134

نمودار 5-3- مقایسه مدل سلسله مراتبی و توازن ایستا با توجه به مرحله رشد …………………………………….135

نمودار 5-4- مقایسه مدل سلسله مراتبی و توازن ایستا با توجه به مرحله بلوغ …………………………………….135

نمودار 5-5- مقایسه مدل سلسله مراتبی و توازن ایستا با توجه به مرحله افول …………………………………….136

 

 

 

 

 

 

فصل اول:

 

کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 – مقدمه
امروزه در هر کشور و رشد تولیدات ، مستلزم برنامه های سرمایه گذاری کوتاه مدت ، میان مدت و بلند مدت است. موسسات و بنگاه های اقتصادی به ویژه فعالان در بخش صنعت،  برای ادامه ی حیات و فعالیت های تولیدی خود و همچنین توسعه ی فعالیت ها،  به سرمایه های کلان نیاز دارند. همچنین این موسسات و بنگاه های اقتصادی برای تامین سرمایه ی مورد نیاز خود وابستگی شدیدی به بازارهای مالی دارند. نقش این بازارها در اختیار گذاشتن سرمایه های لازم برای موسسات و شرکت ها است. پیشرفت در صنعت هر کشور و رشد تولیدات،  مستلزم برنامه های سرمایه گذاری کوتاه مدت،  میان مدت و بلند مدت است و از طریق آن پشتوانه ی عظیمی در اقتصاد هر کشور بدست می آید.

منابع این سرمایه گذاری ها از طریق سود انباشته،  فروش سهام جدید،  تسهیلات بانکی یا به وسیله ی ترکیبی از این منابع قابل تامین است.وظایف اصلی مدیریت مالی،  تصمیم گیری در ارتباط با تامین مالی، سرمایه گذاری و تقسیم سود است. هر یک از این تصمیمات در رابطه با هدف شرکت است و تصمیم گیری در زمینه ی ترکیب مطلوب این سه مورد، حداکثر کننده ی ارزش شرکت برای سهامداران است (ون هورن، 1371).

1-2- بیان مسئله

مساله ی ساختار سرمایه (تامین مالی ) از موضوعات بحث بر انگیز در حیطه ی مالیه شرکتی است. پژوهشگران مختلف با ارائه نظریات و تئوریهای گوناگون،  به دنبال یافتن راهی برای تعیین ساختار سرمایه بهینه ای هستند که هزینه ی سرمایه شرکت را حداقل و ارزش شرکت را حداکثر کند. در حقیقت در مورد رفتار تامین مالی شرکت ها دو نظریه  اصلی،  یعنی تئوری سلسله مراتبی و تئوری موازنه ی ایستا، در ادبیات مالی مطرح شده است.

تئوری سلسله مراتبی تامین مالی بیان می کند که شرکت ها در تامین منابع مالی مورد نیاز خود،  سلسله مراتب معینی را طی می نمایند. شکل گیری این سلسله مراتب،  نتیجه یا پیامد عدم تقارن اطلاعات است. طبق این تئوری در مواردی که بین مدیران و سرمایه گذاران برون سازمانی،  عدم تقارن اطلاعاتی وجود داشته باشد، مدیران، تامین مالی از محل منابع داخل شرکت را به منابع خارج از شرکت ترجیح می دهند. یعنی ابتدا از محل سود انباشته یا اندوخته ها تامین مالی می کنند، سپس اگر منابع داخلی تکافو نکرد، از بین منابع خارج از شرکت،  ابتدا به انتشار کم ریسک ترین اوراق بهادار یعنی اوراق قرضه (استقراض) متوسل می شوند و در صورتی که استقراض تکافو نکند و به منابع مالی بیشتری نیاز باشد،  دست آخر به انتشار سهام مبادرت می ورزند. (باقرزاده، 1382 ، ص 29)

تئوری توازن ثابت یا پایدار  بیان می کند که مزیت مالیاتی بدهی،  ارزش شرکت بدهی دار را افزایش می دهد. از سوی دیگر،  هزینه های بحران مالی و ورشکستگی احتمالی ناشی از عدم ایفای به موقع تعهدات بدهی،  ارزش شرکت بدهی دار را کاهش می دهد. لذا ساختار سرمایه شرکت را می توان به منزله توازن بین مزیت های مالیاتی بدهی و هزینه های بحران مالی و ورشکستگی احتمالی (ناشی از بدهی) تلقی کرد. از این رو،  این دو عامل خنثی کنده ی یکدیگر(توازن مزایا و مخارج ناشی از بدهی)،  به استفاده بهینه از بدهی در ساختار سرمایه منجر می شود ( بریلی و مایرز، 1383).

مفروضات پیش بینی مشترک هر دو تئوری به صورت زیر است:

بین نوسان پذیری سود و نسبت بدهی رابطه منفی وجود دارد.
بین نسبت پرداخت سود و نسبت بدهی رابطه منفی وجود دارد.
بین فرصت های رشد و نسبت بدهی رابطه منفی وجود دارد.
 

مفروضات پیش بینی نظریه موازنه ایستا:

بین سودآوری و نسبت بدهی رابطه مثبت وجود دارد.
بین فرصت های رشد و نسبت بدهی رابطه منفی وجود دارد.
بین اندازه شرکت و نسبت بدهی رابطه مثبت وجود دارد.
بین قابلیت مشاهده دارایی ها و نسبت بدهی رابطه مثبت وجود دارد.
بین صرفه جویی مالیاتی غیر از بدهی و نسبت بدهی رابطه منفی وجود دارد.
مفروضات پیش بینی تئوری سلسله مراتبی:

بین سودآوری و نسبت بدهی رابطه منفی وجود دارد.
بین فرصت های رشد و نسبت بدهی رابطه مثبت وجود دارد.
بین اندازه شرکت و نسبت بدهی رابطه منفی وجود دارد.
بین قابلیت مشاهده دارایی ها و نسبت بدهی رابطه منفی وجود دارد.
(کردستانی، نجفی عمران، 1387، ص 81)

تمامی موجودات زنده از جمله گیاهان، حیوانات و انسانها همگی از منحنی (دوره های) عمر  یا سیکل حیات پیروی می کنند. این گونه موجودات، متولد می شوند، رشد می کنند، به پیری می رسند و نهایتا می میرند. سازمان ها مانند موجودات زنده دارای منحنی (دوره های) عمر و یا سیکل حیات هستند. از یک طرف در این دوره ها با مشکلات خاص آن دوره مواجه هستند. (محمد سیروس، 1381، ص مقدمه)

سوال اصلی تحقیق این است که چه رابطه ای بین چرخه ی عمر با ساختار سرمایه شرکت های صنعت خودرویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد؟ در حقیقت در این تحقیق چرخه ی عمر صنعت از سال 80 -89  با توجه به روش آنتونی و رامش (1992) برآورد می شود و رابطه ی مراحل چرخه ی عمر با ساختار سرمایه مورد بررسی قرار می گیرد.

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

همگام با شکل گیری تئوریهای جدید و معرفی متغییر های تاثیر گذار در زمینه ساختار سرمایه و تاثیر مراحل عمر شرکت ها بروی رفتار تامین مالی آن ها، اهمیت پژوهشی را که رابطه ی بین ساختار سرمایه شرکت و روش های تامین مالی آن را با مراحل عمر شرکت ها بررسی می کند، دو چندان می نماید.

الف- فواید نظری:

از لحاظ نظری فواید این تحقیق به شرح ذیل می باشد:

گفتارچهارم: تفاوت اجرای احکام دادگاهها با اجرای مفاد اسناد رسمی در ثبت
با توجه به منابع قانونی پرداخت دین توسط شخص ثالث ملاحظه شد که در آیین نامه مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا مواردی مقرر شده که در قانون اجرای احکام مدنی نیست، این موارد در مواد 23، 24 و 25 آیین نامه مذکور بیان شده است. حال می توان به این مواد که قانون اجرای احکام مدنی بیانی در خصوص آن ها ندارد استناد نمود و از آن آیین نامه بهره مند گردید؟

برای پاسخ به این سوال ابتدا باید بررسی کرد که قانون اجرای احکام مدنی چه تفاوت هایی با آیین نامه مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا دارد. برای استفاده از حکم یک موضوع برای موضوع دیگر باید به موارد تفاوت و تشابه نظر نمود، آن گاه در صورت وجود وحدت ملاک از حکم موضوع معین برای حکم موضوع نامعین استفاده کرد. اجرای احکام در اصطلاح چنین تعریف شده است: به کار بردن قانون یا به کار بستن احکام دادگاه ها و مراجع رسیدگی اداری با اسناد رسمی را اجرا گویند. اجرای اسناد رسمی مربوط به اجرای اسناد رسمی است که توسط ادارات و دفاتر اسناد رسمی و سایر ماموران دولتی در حدود صلاحیت آنان وفق مقررات تنظیم می شود. اجرای احکام دادگاه ها با اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا با توجه به مفاهیم آن

 

ها دارای تفاوت های ذیل است:

از حیث دامنه شمول: اجرای احکام دادگاه ها عام بوده ولی اجرا در مورد اسناد لازم الاجرا خاص است و فقط در خصوص اسناد رسمی و چک آن هم تحت شرایطی پذیرفته شده است.
از حیث مرجع اجرا: مرجع اجراکننده احکام مدنی دادگاه ها بوده و توسط مامورین اجرا یا ضابطین دادگستری اجرا می شود ولی مرجع اجرای اسناد رسمی و لازم الاجرا دایره اجرای سازمان ثبت اسناد و املاک می باشد.
از حیث نحوه اجرا: در اجرای احکام ابتدا باید حکمی صادر و قطعیت پیدا کند، سپس درخواست اجرائیه و صدور برگ اجرایی که از تشریفات اجرای حکم می باشد لازم و ضروری است و در پی آن، از جانب مامورین اجرای تحت امر دادگاه به موقع اجرا گذاشته شود، ولی در اسناد رسمی یا لازم الاجرا نیازی به صدور حکم و قطعیت نیست چرا که قدرت اجرایی این گونه اسناد ناشی از اراده قانونگذار بوده و قبلاً به این گونه اسناد داده شده و توسط اداره ثبت، دفاتر اسنادرسمی و دفتررسمی ازدواج و طلاق اجرا خواهد شد.
از حیث موضوع: موضوع اجرائیه دادگاه ها عام است و شامل همه احکام قطعیت یافته صادره از دادگاه ها می شود، ولی موضوع اسناد رسمی خاص است و فقط مربوط به مفاد اسناد رسمی و در حکم اسناد رسمی می گردد.
از حیث آثار اجرا: در مورد احکام قطعی دادگاه ها ضمانت اجرای قانونی وجود دارد ولی در مورد اسناد رسمی لازم الاجرا این ضمانت وجود ندارد و مفاد سند در صورتی اجرا خواهد شد که متعهد سند تمکن مالی داشته باشد. احکام دادگاه ها در بعد حقوقی مانند اجرای اسناد رسمی و اسناد لازم الاجرا می باشد یعنی اجرای این احکام خللی به شخصیت اجتماعی و حقوقی فرد در جامعه بوجود نمی آورد.[2]
 

هم چنین موارد ذیل نیز ازجمله تفاوتهای اجرای احکام دادگاهها با اجرای اسناد رسمی است:

بند پنجم: متیل کلروفرم [9]
هنوز میزان سهم واقعی متیل کلروفرم در تخریب لایه ازون مشخص نیست این ماده در صنایع تولیدی استفاده و همچنین برای پاک کردن چیپ های[10] کامپیوتراستفاده می شد. مصرف کننده های این ماده اغلب دولت های صنعتی توسعه یافته بودند.

متیل کلروفرم فقط توسط تعداد کمی دولتهای در حال توسعه تولید و مصرف می شد به این معنی که 43 کشور در حال توسعه اصلا آن را مصرف نمی کردند تولید و مصرف این ماده در سال 1998 نسبت به سال 1986 به میزان 96% کاهش یافت.[11]

بند ششم: هیدرو بروموفلوروکربن ها[12]
این مواد در سال 1996 به لیست مواد کاهش دهنده پروتکل مونترال اضافه شده و اطلاعات دقیقی در مورد آنها وجود ندارد.[13]

بند هفتم: بروموکلرومتان [14]
این ماده نیز مثل هیدروبروموفلوروکربن ها در سال 1996 بعنوان مواد کاهش دهنده لایه ازون معرفی شده و اطلاعات دقیقی در مورد انها وجود ندارد.[15]

بند هشتم: متیل برومید[16]
 

موا

 

د مصرف متیل برومید عبارت بود از تهیه کودها و سموم دفع آفات گیاهی و نیز ساخت شیشه و پلاستیک به دلیل اینکه در صنعت کشاورزی به این ماده نیاز است به تولید و مصرف آن در حد مجاز از معافیت برخوردار است.[17]

بند نهم:سایر مواد جدید
 

الف) ان – پروپیل برومید[18]: بعنوان حلال مواد خام مصرف می شود.

ب) هگزاکلر و بوتادین[19]: این ماده بعنوان حلال کاربرد دارد.[20]

به جز این مواد برخی مواد دیگر نیز وجود دارند که علاوه بر تخریب لایه ازون در زمینه های دیگر محیط زیست نیز ایجاد مشکل می نمایند این مواد بدلیل اینکه تابع سایر رژیم های حقوق بین

با توجه به مشکلات موجود در شهرهای بزرگ مانند گسترش شهر بر روی اراضی باارزش کشاورزی پیرامون و فرسودگی فضایی – کالبدی بافتهای درونی شهر، لزوم اتخاذ روشها و راهبردهایی جهت برقراری توسعه پایدار شهرها بیش از پیش ضرورت دارد. در این خصوص راهبرد توسعه درون زای شهری، یعنی توجه به بهسازی بافت و نوسازی در بافتهای درونی و فرسوده شهرها- بدلیل وجود توانهای بالقوه و بالفعل موجود در آنها – روشی است که می تواند معضلات فضایی و کالبدی شهرها را حل نماید. اما یکی از موانع دسترسی به توسعه پایدار دورنی شهرها در این بافتها ضوابط و مقررات طرح های تفصیلی می باشد که در اغلب موارد، بدون مبانی علمی و تخصصی ، به عنوان مانعی دست و پاگیر جهت نوسازی اینگونه بافت ها می باشد. از جمله این ضوابط و مقررات، ضوابط ارتفاعی ساختمانها است. تحقیق حاضر در پی بررسی اثربخشی ضوابط و مقررات طرح های تفصیلی بر بهسازی و نوسازی مسکن در بافت فرسوده شهر اصفهان می باشد تا با شناسایی این تاثیرات محدودیت های قوانین شناسایی و راهکارهای اصلاح آنها بیان گردد.

با توجه به موضوع تحقیق، روش بکار رفته شده در این پایان نامه، روش توصیفی – تحلیلی می باشد. درتحقیق حاضر پس از ارائه مولفه های ارتفاعی در بافت های فرسوده و طرح 6 مدل، راهکارهایی مربوطه ارائه می گردد.

کلید واژه ها : مقررات شهرسازی، طرح تفصیلی، ضوابط ارتفاعی، بافت فرسوده، بهسازی، نوسازی.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                صفحه

بخش اول : مبانی نظری و فنی تحقیق

فصل اول : کلیات طرح تحقیق                                                                         

طرح مسئله 2
سوالات تحقیق 4
فرضیات تحقیق 4
اهداف تحقیق 5
سابقه و ضرورت انجام تحقیق 5
کاربرد تحقیق 5
استفاده كنندگان از نتیجه پایان نامه ( اعم از مؤسسات آموزشی ، پژوهشی ،  دستگاههای اجرایی و غیره ) 6
جنبة جدید بودن و نوآوری طرح 6
روش انجام تحقیق 6
 جامعة آماری و تعداد نمونه 7
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 7
تعریف مفاهیم و اصطلاحات کلیدی 7
1-12-1- اثربخشی 8

1-12-2-  مقررات 8

1-12-3- ضوابط و مقررات شهرسازی 8

1-12-4-  طرح تفصیلی 9

1-12-5-  بافت فرسوده شهری 9

1-12-6-  ضوابط ارتفاع 10

 

عنوان                                                                                                                                صفحه

1-12-7-  ضوابط سایه اندازی 10

1-12-8-  نوسازی 11

1-12-9- بهسازی 12

1-13- جمع بندی و نتیجه گیری 12

 

فصل دوم : مبانی نظری تحقیق

2-1- مقدمه 14

2-2- توسعه پایدار 15

2-2-1- توسعه پایدار شهری 15

2-2-2-  شاخص های توسعه پایدار شهری 17

2-2- 2-1-  شاخص سیاسی 17

2-2-2- 2- شاخص های اجتماعی – فرهنگی 17

2-2-2-3-  شاخص های اقتصادی 18

2-2-2-4- شاخص فناوری 19

2-2-2-5-  شاخص زیست محیطی 19

2-3- بررسی  بافت های شهری 20

2-3-1- بافت تاریخی 20

2-3 -2- بافت قدیم 21

2-3-3- بافت پیرامونی یا بافتهای با اسكان غیررسمی 21

2-3-4- بافت فرسوده 21

2-3-4-1-بافت های دارای میراث های شهری 22

2-3-4-2-  بافت های شهری(فاقد میراث شهری) 22

2-3-4-3-  بافت های حاشیه ای (سكونتگاههای غیررسمی ) 22

عنوان                                                                                                                                صفحه

2-3-5- ویژگی عمومی بافتهای فرسوده 23

2-3- 5- 1-  عمر ابنیه 23

2-3- 5- 2-  دانه بندی و تعداد طبقات 23

2-3- 5- 3-  نوع مصالح 23

2-3- 5- 4-  وضعیت دسترسی ها 23

2-3-5- 5- وضعیت خدمات و زیر ساختهای شهری 24

2-4- دیدگاههای نظری در زمینه بهسازی و نوسازی بافتهای شهری 24

2-4-1- اوژن ویوله لودو ( 1879- 1814 م ) 24

2-4-2- جان راسکین (1900- 1818م) 25

2-4-3- کامیلیو سیت (1843-1904م) 26

2-4-4- کامیلو بویی تو (1914-1836) 26

2-4-5- لوکا بلترامی ( 1933-1854) 27

2-4-6- لودویکو کوارونی (1987-1911) 28

2-4-7- گوستاو جیووانی (1873-1947) 29

2-4-8- پاتریس گدس(1854-1932م ) 29

2-4-9- شارل اوارد ژانره مشهور به لوكوربوزیه (1887 -1965 م) 30

2-4-10- کوین لینچ (1984-1918 م ) 31

2-4-11- کنزو تانگه  (1913) 32

2-4-12- ادموند بیکن (1910- 2005 ) 32

2-5- روشهای مداخله در زمینه بهسازی و  نوسازی بافتهای فرسوده 33

2-5-1- روش حفاظتی – بهداشتی 34

2-5-2- روش حفاظتی – تزیینی 34

2-5-3- روش بازسازی شهری 34

2-5-4- روش مرمتی معماری – شهری برای فضاهای محدود 35

عنوان                                                                                                                                صفحه

2-5-5-روش جامع مرمت شهری 35

2-6- جمع بندی و نتیجه گیری 36

 

فصل سوم : مبانی فنی تحقیق

3-1- مقدمه 38

3-2- روشهای تعیین ارتفاع 39

3-2 -1- روش گاباری 39

3-2 -2-روش سطح اشغال زمین و طبقات 40

3-2-3-روش سطح فضای باز 41

3-2-4- روش سطح آشکاری آسمان 41

3-2-5- روش شاخص روشنایی 43

3-3- عوامل و مولفه های موثر بر ارتفاع پذیری ساختمانها 44

3-3-1- عوامل و مولفه های عام و کلی 45

3-3-1-1-  عوامل و مولفه های طبیعی – اقلیمی موثر در  ارتفاع پذیری ساختمانها 45

3-3-1-1-1- عرض جغرافیایی وموقعیت سالیانه خورشید( نقاط اوج و حضیض سالیانه خورشید) 45

3-3-1-1-2- موقعیت خورشید 46

3-3-1-1-3- اقلیم و شرایط آب و هوایی منطقه 48

3-3-1-1-4- توپوگرافی و شیب زمین 50

3-3-1-2- عوامل ومولفه های حقوقی و قانونی(ضوابط و مقررات شهرسازی طرح تفصیلی) ارتفاع پذیری ساختمان ها 51

3-3-1-2-1- منطقه بندی ارتفاعی شهر 52

3-3-1-2-2- حرایم و محدودیتهای ارتفاعی 52

3-3-2- عوامل و مولفه های خاص و موضعی 53

3-3-2-1- ویژگی ها و مشخصات فضایی – کالبدی فردی پلاک و ساختمان 54

عنوان                                                                                                                                صفحه

3-3-2-1-1-  جهت گیری قطعات و دانه بندیهای شهری نسبت به خورشید یا رون 54

3-3-2-1-2-  نسبت طول به عرض زمین 59

3-3-2-1-3- الگوی کالبدی ساخت مسکن 60

3-3-2-1-4- مساحت زمین 61

3-3-2-1-5- مقطع و شکل طبقاتی ساختمانهای سایه پذیر 61

3-3-2-1-6- شکل همجواری ساختمان با ساختمانهای پیرامون 64

3-3-2-1-7 – نحوه  قرار گیری ، نسبت  و چیدمان باز شوها  و  پنجره های  جبهه  جنوبی ( جبهه اصلی )

ساختمانهای شمالی 65

3-3-2-1-8- سطح اشغال 66

3-3-2-1-9- شکل سطح اشغال (ترکیب توده و فضا ) 66

3-3-2-1-10- جهت گیری پلاک نسبت به معبر یا دسترسی پلاک به معبر 74

3-3-2-2- ویژگیها و مشخصات فضایی – کالبدی گروهی پلاک ها و ساختمانهای همجوار و بافت 77

3-3-2-2-1- الگوی شبکه معابر 78

3-3-2-2-2- عرض معابر 78

3-3-2-2-3- جهت معابر 79

3-4- جمع بندی و نتیجه گیری 79

فصل چهارم : مروری بر تجارب طرح های توسعه شهری در جهان

4-1- مقدمه 82

4-2- نگرشی به تاریخچه  طرح های توسعه شهری در جهان 83

4-2-1- تجارب انگلستان 89

4-2-2- تجارب فرانسه 93

4-2-3- تجارب کشور آلمان 96

4-2-4-تجارب کشور ایالات متحده آمریکا 98

عنوان                                                                                                                                صفحه

4-2-5- تجارب چین 100

4-2-6- تجارب ژاپن 100

4-3- جمع بندی و نتیجه گیری 106

 

فصل پنجم : جایگاه طرح های توسعه شهری در نظام برنامه ریزی شهری ایران

5-1- مقدمه 108

5-2- بررسی اصطلاحات قانونی 109

5-2-1- قانون 109

5-2-1-1- قانون اساسی 109

5-2-1-2- قانون عادی 109

5-2-1-3- آیین نامه 110

5-2-1-4- تصویب نامه 110

5-2-1-5- بخشنامه 110

5-3- تجارب ایران در نظام برنامه ریزی شهری 111

5-4- نظام طرحهای توسعه شهری در ایران 117

5-4-1- طرح های جامع 118

5-4-2- طرح های  توسعه و عمران شهر و حوزه نفوذ 118

5-4-3- طرح های هادی شهری 119

5-4-4- طرح های جزئیات شهرسازی 119

5-4-5- طرح های آماده سازی زمین 120

5-4-6- طرح های  شهرستان 120

5-4-7- طرح های  منطقه شهری 121

5-4-8- طرح های بهسازی و نوسازی بافتهای قدیم 121

5-4-9- طرح های تفصیلی 122

عنوان                                                                                                                                صفحه

5-5- جمع بندی و نتیجه گیری 123

فصل ششم : ضوابط و مقررات ارتفاع پذیری بافت های شهری

6-1- مقدمه 125

6-2- ضوابط و مقررات عام سایه اندازی بافت های شهری 126

6-2-1- تصویب طرح های ملی موثر در توسعه شهرها 126

6-2-2-  ضوابط   منطقه بندی  و تعیین   تراکم های  ساختمانی و کاربری  اراضی  در  طرح های  توسعه

شهری 126

6-2-3-  ضوابط و مقررات افزایش تراکم و بلند مرتبه سازی 127

6-2-4- ضوابط و مقررات منطقه بندی مسكونی شهرها به مجتمع آپارتمانی، چندخانواری و تك واحدی در جهت حفظ حقوق همسایگی در واحدهای مسكونی به لحاظ تأمین نور، آفتاب و عدم اشراف 129

6-2-5- كنترل تراكم ساختمانی و تعیین سطح اشغال در مناطق مسكونی ( براساس حفظ سرانه فضای باز، تشویق بلندمرتبه سازی، كاهش سطح زیربنای مسكونی و عدم تفكیك ) 130

6-2-6- ارتفاع ساختمان ( تعداد طبقات روی پیلوت ) با توجه به عرض ترافیکی گذرهای اطراف 131

6-2-7- احداث ساختمان های (6) طبقه و بیشتر در شهر تهران 132

6-2-8- جلوگیری از افزایش محدوده شهرها 133

6-2-9- موضوع بافت های فرسوده شهری 133

6-2-10- شاخصهای شناسایی بافت های فرسوده شهری 134

6-2-11- اعطای تراکم تشویقی در بافتهای فرسوده شهری 134

6-2-12- آیین نامه اجرایی قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن 135

6-3- ضوابط و مقررات خاص ارتفاع پذیری بافت های شهری 136

6-3-1- مقدمه 136

6-3-2- ضوابط و مقررات ساختمانی و شهرسازی طرح تفصیلی شهر اصفهان 136

عنوان                                                                                                                                صفحه

6-3-3- تعریف مفاهیم 138

6-3-4- ضوابط و مقررات عمومی 140

6-3-4-1- مشرفیت، معماری و نحوه استقرار بناها 141

6-3-4-2- پارکینگ ها 143

6-4- جمع بندی و نتیجه گیری 143

 

بخش دوم : تجزیه و تحلیل یافته ها و ارائه راهکارهای پیشنهادی تحقیق

 

فصل هفتم : شناخت اجمالی نمونه موردی

7 -1- مقدمه 147

7-2- معرفی اجمالی شهر اصفهان 148

7 -2-1  موقعیت جغرافیایی شهر اصفهان 148

7-2-2- توپوگرافی شهر اصفهان 148

7-3- مهمترین عناصر اقلیمی در شهر اصفهان 149

7-3-1-  درجه حرارت 150

7-3-2- ساعات آفتابی 151

7-3-3- موقعیت خورشید 152

7-3-4- سایر عناصر اقلیمی 156

7-4- بررسی تحولات جمعیتی در سرشماریهای رسمی کشور 156

7-5- تاریخچه شکل گیری ساختار فضایی – کالبدی شهر اصفهان 160

7-6- شناخت بافت فرسوده در سطح مناطق شهری اصفهان 164

7 -7- طرح های توسعه شهری در اصفهان 168

7-7-1- طرح های جامع کوکس (1338 ه.ش ) 169

عنوان                                                                                                                                صفحه

7-7-2- طرح جامع و تفضیلی ارگانیک 170

7-7-3- طرح منطقه اصفهان 172

7-7-4- طرح تجدید در طرح جامع وتفضیلی ارگانیک 173

7-7-5- طرح بازنگری طرح تفصیلی 174

7-8- جمع بندی و نتیجه گیری 176

فصل هشتم : تجزیه و تحلیل یافته ها

8-1- مقدمه 179

8-2-  تدوین  مدل  نظری  و تجریدی  عوامل و مولفه های  موثر در  ارتفاع پذیری  ساختمانها  در  شهر

اصفهان 180

8-2-1- عوامل و مولفه های عام و کلی 181

8-2-1-1- عوامل و مولفه های طبیعی – اقلیمی موثر در ارتفاع پذیری ساختمانها 181

8-2-1-1-1- عرض جغرافیایی و موقعیت سالیانه خورشید(نقاط اوج و حضیض سالیانه خورشید) 182

8-2-1-1-2- موضع یا مسیر حرکت روزانه خورشید 182

8-2-1-1-3- اقلیم و شرایط آب و هوایی منطقه 182

8-2-1-1-4- توپوگرافی و شیب زمین 183

8-2-1-2- عوامل و مولفه های حقوقی و قانونی ( ضوابط و مقررات شهرسازی طرح تفصیلی ) ارتفاع پذیری ساختمان ها 184

8-2-1-2-1- پهنه بندی ارتفاعی 184

8-2-1-2-2- حرایم و محدودیتهای ارتفاعی 185

8-2-2- عوامل و مولفه های خاص و موضعی 185

8-2-2-1- ویژگی ها و مشخصات فضایی – کالبدی فردی 185

8-2-2-1- جهت گیری قطعات و دانه های شهری نسبت به خورشید یا رون 186

8-2-2- 2- نسبت طول به عرض زمین 186

عنوان                                                                                                                                صفحه

8-2-2- 3-  الگوی کالبدی ساخت مسکن 188

8-2-2- 4-  مساحت زمین 188

8-2-2- 5- شکل ساختمان 189

8-2-2- 6- سطح اشغال 189

8-2-2- 7- شکل سطح اشغال 190

8-2-2- 8- جهت گیری پلاک نسبت به معبر 190

8-2-2- 9- نسبت بازشوها در جبهه اصلی ساختمان 191

8-2-3- ویژگیها و مشخصات فضایی – کالبدی گروهی پلاک ها و ساختمانهای همجوار و بافت 191

8-2-3-1- الگوی شبکه معابر 191

8-2-3-2- عرض معابر 192

8-2-3-3- جهت معابر 192

8-3- تدوین مثال واره های ارتفاع پذیری ساختمانها 193

8-3-1- مثال واره های شماره 1 196

8-3-2- مثال واره های شماره 2 203

8-3-3- مثال واره های شماره 3 208

8-3-4- مثال واره های شماره 4 214

8-3-5- مثال واره های شماره 5 220

8-3-6- مثال واره های شماره 6 226

8- 4- تحلیل مدل نظری و تجریدی ارتفاع پذیری ساختمانها در نمونه های عملی بافت شهری اصفهان 232

8-4-1- نمونه  منظم بافت فرسوده شهری 233

8-4-2- نمونه نامنظم بافت فرسوده شهری 239

8-5- جمع بندی و نتیجه گیری 245

عنوان                                                                                                                                صفحه

فصل نهم : نتیجه گیری و ارائه راهکارهای پیشنهادی

9-1- مقدمه 247

9- 2- مروری بر مطالعات پیشین 248

9-3-  بررسی سوال و فرضیه تحقیق 248

9-4- ارائه راهکارهای پیشنهادی مرتبط با موضوع تحقیق 251

9-4-1- تغییر نسبت طول به عرض 251

9-4-2- اضافه کردن ارتفاع پیلوت یا زیرزمین به ارتفاع ساخت قطعه جنوبی 252

9-4-3- اضافه کردن ارتفاع پنجره ارتفاع  ساخت قطعه جنوبی 252

9-4-4- اضافه نمودن میزان عقب نشینی جبهه شمالی به ارتفاع بنا (تغییر در نحوه استقرار بنا در قطعه) 253

9-4-5- تغییر و اصلاح ضابطه سایه اندازی  40%  طول پلاک شمالی به رعایت 40 %  طول  خود  همان  پلاک 253

9-4-6- تغییر در استانداردهای ساعات نیاز به بهره مندی از نور خورشید 254

9-5- بررسی راهکارهای پیشنهادی در مثال واره های ارتفاع پذیری ساختمانها 254

9-5-1- مثال واره های شماره 1 راهکارهای اجرایی پیشنهادی 254

9-5-2 مثال واره های شماره 2 راهکارهای اجرایی پیشنهادی 257

9-6-  محدودیتها و مشکلات تحقیق 261

9-7- پیشنهادات تحقیقات بعدی 263

9-8- جمع بندی و نتیجه گیری 263 

بخش سوم : منابع و ماخذ

فهرست منابع 265

عنوان                                                                                                                                صفحه

فهرست جداول

جدول 3-1 : مزایا و معایب گونه های مختلف واحدهای مسکونی 62

جدول 4-1 : تحول پارادایم های شهرسازی در قرن بیستم 88

جدول 4–2 : توزیع مسوولیت های برنامه ریزی در سطوح مختلف دولت 94

جدول 4-3  : انواع طرح های متداول در آلمان 97

جدول 4-4 : مرجع تصویب طرح های مختلف در چین 101

جدول 4-5 : ویژگیهای اصلی نظام مدیریت توسعه شهری در کشورهای مورد مطالعه 104

جدول 4-6 : ویژگیهای اصلی نظام مدیریت توسعه شهری در کشورهای مورد مطالعه 105

جدول 5-1 : سطوح تصمیم گیری سلسله مراتب طرحهای توسعه کالبدی ( سطح ملی –  محلی ) 114

جدول 5-2 : تعاریف، ویژگیها، محتوا و وظایف طرح های جامع توسعه و عمران شهری 115

جدول 6-1 : حداقل فضای باز به ازای هر واحد مسکونی بر اساس تعداد طبقات 131

جدول 6-2 :  ارتفاع ساختمان ( تعداد طبقات روی پیلوت )  با  توجه  به  عرض  ترافیکی  گذرهای  اطراف

آن 132

جدول  7-1  :  رژیم حرارتی فصلی  ایستگاه هواشناسی اصفهان 150

جدول  7-2 :  میانگین تعداد ساعات آفتابی در اصفهان 152

جدول  7-3 : تعیین درجات موقعیت خورشید در آسمان برای اول فروردین ، تیر ، مهر و دی 155

جدول 7-4  : جمعیت شهر اصفهان از سال 1335 الی 1385 156

جدول 7-5  : تغییرات خانوار در شهر اصفهان 157

جدول 7-6 : جمعیت، درصد جمعیت ، بعد خانوار و نسبت جنسی در مناطق چهارده گانه شهر اصفهان در سال 85 166

جدول 7-7  : مساحت مناطق شهر اصفهان و بافتهای فرسوده  آن 168

جدول 8-1 : عوامل و مولفه های عام و کلی ارتفاع ساختمانها در شهر اصفهان 193

جدول 8-2 : عوامل و مولفه های خاص و موضعی ارتفاع پذیری ساختمانها در شهر اصفهان 195

جدول 8-3 : ارتفاع ساختمان جنوبی بدون ایجاد سایه اندازی نامطلوب برروی ساختمان شمالی در مثال واره شماره 1 199

جدول 8-4  : میزان ارتفاع مجاز در مثال واره اول براساس موقعیت خورشید 202

جدول 8-5 : ارتفاع ساختمان جنوبی بدون ایجاد سایه اندازی نامطلوب برروی ساختمان شمالی در مثال واره شماره 2 207

جدول 8-6 : میزان ارتفاع مجاز در مثال واره دوم براساس موقعیت خورشید 208

جدول 8-7 : ارتفاع ساختمان جنوبی بدون ایجاد سایه اندازی نامطلوب برروی ساختمان شمالی در مثال واره شماره 3 213

جدول 8-8  : میزان ارتفاع مجاز در مثال واره سوم براساس موقعیت خورشید 214

جدول 8-9 : ارتفاع ساختمان جنوبی بدون ایجاد سایه اندازی نامطلوب برروی ساختمان شمالی در مثال واره شماره 4 219

جدول 8-10 : میزان ارتفاع مجاز در مثال واره چهارم براساس موقعیت خورشید 220

جدول 8-11 : ارتفاع ساختمان جنوبی بدون ایجاد سایه اندازی نامطلوب برروی ساختمان شمالی در مثال واره شماره 5 225

جدول 8-12 : میزان ارتفاع مجاز در مثال واره پنجم براساس موقعیت خورشید 226

جدول 8-13 : ارتفاع ساختمان جنوبی بدون ایجاد سایه اندازی نامطلوب برروی ساختمان شمالی در مثال واره شماره 6 231

جدول 8-14 : میزان ارتفاع مجاز در مثال واره ششم براساس موقعیت خورشید 232

جدول 8-15 : عوامل و مولفه های خاص و موضعی ارتفاع پذیری ساختمانها در بلوک منظم از بافت فرسوده منطقه 4 شهر اصفهان 235

جدول 8-16 : ارتفاع پذیری قطعات در بافت منظم از بافت فرسوده منطقه 4 شهر اصفهان براساس موقعیت

خورشید 236

جدول 8-17 : عوامل و مولفه های خاص و موضعی ارتفاع پذیری ساختمانها در بلوک نامنظم از بافت فرسوده منطقه 3 شهر اصفهان 241

جدول 8-18 : ارتفاع پذیری قطعات در بافت نامنظم از بافت فرسوده منطقه 3 شهر اصفهان براساس موقعیت

خورشید 242

جدول 9-1 : ارتفاع ساختمان جنوبی بدون ایجاد سایه اندازی نامطلوب برروی ساختمان شمالی در مثال واره شماره 1  راهکارهای پیشنهادی 259

جدول 9-2 : ارتفاع ساختمان جنوبی بدون ایجاد سایه اندازی نامطلوب برروی ساختمان شمالی در مثال واره شماره 2  راهکارهای پیشنهادی 262

عنوان                                                                                                                                صفحه

فهرست اشکال

شکل 1-1  : حریم سایه اندازی بنا 11

شکل 3-1  : روش گاباری در تعیین ارتفاع ساختمانها 40

شکل 3-2  : روش سطح اشغال زمین و طبقات در تعیین ارتفاع ساختمانها 42

شکل 3-3  : روش سطح آشکاری آسمان در تعیین ارتفاع ساختمانها 43

شکل 3-4 : روش شاخص روشنایی در تعیین ارتفاع ساختمانها 44

شکل 3-5 : زاویه ارتفاع و زاویه سمت خورشید 48

شکل 3- 6 : جهت ساختمان در رابطه با اقلیم 56

شکل 3-7 : رون راسته در شهرسازی 57

شکل 3-8 : رون اصفهانی در شهرسازی 58

شکل 3-9  : رون کرمانی در شهرسازی 59

شکل 3-10 : الگوی اول (ساختمان یک طرفه ) شکل سطح اشغال 67

شکل 3-11 : الگوی دوم شکل سطح اشغال 67

شکل 3-12 : الگوی سوم ( ساختمان یک طرفه ) شکل سطح اشغال 68

شکل 3-13 : الگوی چهارم شکل سطح اشغال 69

شکل 3-14 : الگوی پنجم شکل سطح اشغال 70

شکل 3-15 : الگوی ششم (ساختمان دو طرفه مجزا ) شکل سطح اشغال 71

شکل 3-16 : الگوی هفتم ( ساختمان U شکل ) شکل سطح اشغال 72

شکل 3-17 : الگوی هشتم (ساختمان حیاط مرکزی  ) شکل سطح اشغال 73

شکل 3-18 : جهت گیری پلاک نسبت به معبر 75

شکل 5-1 : مدل سلسله مراتبی قوانین شهری 111

شکل 6-1 : حریم اشراف و حریم سایه اندازی مجاز بنا 139

شکل 6-2 : تعیین محدوده شهر قدیم و منطقه تاریخی شهر اصفهان 141

شکل 6-3 : نحوه جانمایی بنا در حاشیه معابر با عرض بیست متر و بیشتر شمالی – جنوبی 142

شکل 8-1 : رون اصفهانی در شهرسازی 187

شکل 8-2 : انواع الگوهای متعارف شکل سطح اشغال 190

شکل 8-3 :موقعیت قطعه سایه انداز(قطعه جنوبی)وقطعه سایه پذیر در مثال واره شماره1 196

شکل 8-4 : موقعیت ساخت در قطعه سایه انداز ( قطعه جنوبی ) و سایه پذیر( قطعه شمالی ) در مثال واره اول 198

شکل 8-5 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره اول در اول تابستان در ساعات  9 صبح الی 12 ظهر 200

شکل 8-6  : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره اول در اول زمستان در ساعات  9 صبح الی 12 ظهر 201

شکل 8-7 :موقعیت قطعه سایه انداز(قطعه جنوبی)وقطعه سایه پذیردر مثال واره شماره 2 203

شکل 8-8 : موقعیت ساخت در قطعه سایه انداز ( قطعه جنوبی ) و سایه پذیر( قطعه شمالی ) در مثال واره  دوم 204

شکل 8-9  : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره دوم در اول فصل تابستان در ساعات 9 صبح الی 12 ظهر 205

شکل 8-10 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره دوم در اول فصل زمستان درساعات 9 صبح الی 12 ظهر 206

شکل 8-11:موقعیت قطعه سایه انداز(قطعه جنوبی)وقطعه سایه پذیردرمثال واره شماره 3 209

شکل 8-12 : موقعیت ساخت در قطعه سایه انداز ( قطعه جنوبی ) و سایه پذیر( قطعه شمالی ) در مثال واره سوم 210

شکل 8-13 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره سوم در اول فصل تابستان درساعات 9 صبح الی 12 ظهر 211

شکل 8-14 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره سوم در اول فصل زمستان درساعات 9 صبح الی 12 ظهر 212

شکل 8-15 :موقعیت قطعه سایه انداز(قطعه جنوبی)وقطعه سایه پذیر در مثال واره شماره 4 215

شکل 8-16 : موقعیت ساخت در قطعه سایه انداز ( قطعه جنوبی ) و سایه پذیر( قطعه شمالی ) در مثال واره چهارم 216

شکل 8-17 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره چهارم در اول فصل تابستان در ساعات 9 صبح الی 12 ظهر 217

شکل 8-18 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره چهارم در اول فصل زمستان در ساعات 9 صبح الی 12 ظهر 218

شکل 8-19:موقعیت قطعه سایه انداز(قطعه جنوبی)وقطعه سایه پذیر در مثال واره شماره 5 221

شکل 8-20 : موقعیت ساخت در قطعه سایه انداز ( قطعه جنوبی ) و سایه پذیر( قطعه شمالی ) در مثال واره پنجم 222

شکل 8-21 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره پنجم در اول فصل تابستان در ساعات 9 صبح الی 12 ظهر 223

شکل 8-22 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره پنجم در اول فصل زمستان درساعات 9 صبح الی 12 ظهر 224

شکل 8-23:موقعیت قطعه سایه انداز(قطعه جنوبی)وقطعه سایه پذیر در مثال واره شماره 6 227

شکل 8-24 : موقعیت ساخت در قطعه سایه انداز ( قطعه جنوبی ) و سایه پذیر( قطعه شمالی ) در مثال واره ششم 228

شکل 8-25 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره ششم در اول فصل تابستان درساعات 9 صبح الی 12 ظهر 229

شکل 8-26 : موقعیت خورشید و ارتفاع سایه اندازی در مثال واره ششم در اول فصل زمستان در ساعات 9 صبح الی 12 ظهر 230

شكل 9-1  : موقعیت قطعه سایه انداز ( قطعه جنوبی ) و قطعه سایه پذیر در مثال واره شماره 1 راهکارهای اجرایی پیشنهادی 255

شکل 9-2 : موقعیت ساخت در قطعه سایه انداز ( قطعه جنوبی ) و سایه پذیر( قطعه شمالی ) در مثال واره اول با ارتفاع 12.8 و 13.6 متر 256

شكل 9-3 : موقعیت قطعه سایه انداز ( قطعه جنوبی ) و قطعه سایه پذیر در مثال واره شماره2 راهکارهای اجرایی پیشنهادی 258

شکل 9-4 : موقعیت ساخت در قطعه سایه انداز ( قطعه جنوبی ) و سایه پذیر( قطعه شمالی ) در مثال واره دوم با ارتفاع 14.40 و 15.20 260

عنوان                                                                                                                                صفحه

فهرست نقشه ها

نقشه 7-1 : شهرستانهای موجود در استان اصفهان و جایگاه شهر اصفهان 149

نقشه  7-2 : اصفهان در دوره صفویه ( 1006 تا 1136 میلادی ) 161

نقشه 7-3  : ساختار شهر صفوی 161

نقشه 7-4 : ساختار شهر اصفهان دوره معاصر 162

نقشه 7-5 : محورهای توسعه شهر اصفهان  در دوره صفویه 164

نقشه 7-6 : توزیع جمعیت در مناطق چهاده گانه شهر اصفهان 165

نقشه 7-7 : بافتهای فرسوده مصوب در کل مناطق شهر اصفهان 167

نقشه 8-1 : موقعیت جغرافیایی بلوک منظم از بافت فرسوده منطقه 4 شهر اصفهان 234

نقشه 8-2 : ارتفاع قطعات بر اساس ضوابط طرح های تفصیلی در بافت منظم از بافت فرسوده منطقه 4 شهر اصفهان 237

نقشه 8-3 : موقعیت جغرافیایی بلوک نامنظم از بافت فرسوده منطقه 3 شهر اصفهان 240

نقشه 8-4 : ارتفاع قطعات بر اساس ضوابط طرح های تفصیلی در بافت نامنظم از بافت فرسوده منطقه 3 شهر اصفهان 243

عنوان                                                                                                                                صفحه

فهرست نمودار

نمودار 3-1 : مدل نظری عوامل و مولفه های موثر بر ارتفاع پذیری ساختمانها 47

نمودار 4-1 : ساختار توسعه و عمران در انگلستان 91

نمودار 7-1 : رژیم حرارتی ایستگاه سینوپتک اصفهان 151

نمودار 7-2 : نمودار مسیر خورشید برای عرض جغرافیایی ˚32 153

نمودار 7-3 : ترسیم مسیر خورشید در آسمان برای عرض جغرافیایی ˚32 154

نمودار  7-4 : تغییرات نرخ رشد سالانه جمعیت در شهر اصفهان طی سالهای 1335- 1385 157

نمودار 7-5  : تغییرات بعد خانوار در شهر اصفهان طی سالهای 1335- 1385 158

نمودار 7-6  : تعدادمردان وزنان درشهراصفهان در سال1385 به درصد 159

نمودار 7-7  :  هرم سنی شهراصفهان درسال 1385 159

نمودار 8-1 : عوامل و مولفه های عام و کلی ارتفاع پذیری ساختمان ها 180

نمودار 8-2 : عوامل و مولفه های طبیعی– اقلیمی ارتفاع پذیری در شهر اصفهان 181

نمودار 8-3  : عوامل و مولفه های حقوقی و قانونی ضوابط و مقررات شهرسازی طرح تفصیلی ارتفاع پذیری ساختمان ها 184

نمودار 8-4  : عوامل و مولفه های خاص و موضعی سایه اندازی ساختمانها 185

نمودار 8-5  : عوامل و مولفه های فردی پلاک ها در تعیین ارتفاع پذیری ساختمانها 187

نمودار 8-6 : ویژگیها و مشخصات فضایی – کالبدی گروهی بافت موثر در ارتفاع پذیری ساختمانها 192

عنوان                                                                                                                                صفحه

فهرست تصاویر

تصویر 8-1 : عکس های گرفته شده از بافت منظم ناحیه 8 از منطقه 4 شهر اصفهان 238

تصویر 8-2 : عکس های گرفته شده از بافت نامنظم ناحیه 14 از منطقه 3 شهر اصفهان 244

مقدمه

توجه به نوسازی بافت های فرسوده شهری  می تواند چارچوب مناسبی را تحقق توسعه پایدار شهرهای امروز به دست دهد. از آنجا که یکی از موانع دستیابی به توسعه پایدار شهری ، ضوابط و مقررات محدود کننده شهرسازی می باشد، تحقیق حاضر تلاش می کند تا تاثیر ضوابط و مقررات ارتفاع پذیری طرح های تفصیلی را بر بهسازی و نوسازی مسکن در بافت های فرسوده شهر اصفهان بررسی نماید. بدین منظور، در فصل اول پایان نامه، کلیات تحقیق، شامل بیان مساله، هدف تحقیق، سوال و فرضیه تحقیق، و معرفی اصطلاحات کلیدی مربوط آورده شده است. فصول دوم و سوم  تحقیق حاضر به ارائه مبانی نظری و فنی تحقیق به ترتیب شامل معرفی توسعه پایدار، شناسایی بافت های شهری و نظریات نوسازی بافت های شهری، تعیین روشهای ارتفاعی و شناسایی مولفه های موثر در ارتفاع پذیری ساختمانها اختصاص دارد. فصل چهارم و پنجم، تجارب کشورهای مختلف جهان و کشور ایران را در زمینه تهیه طرح های توسعه شهری بیان می دارد و در فصل ششم ضوابط عام و خاص ارتفاع پذیری بافت های شهری ارائه می گردد. در فصل هفتم، شهر اصفهان و بافت های فرسوده آن ، جمعیت و طرح های توسعه شهری در آن شناخته می شود. فصل هشتم، تشریح کننده عوامل و مولفه های سایه اندازی در قطعات موجود در بافت فرسوده شهر اصفهان و ارائه 6 مدل عملی-مثالی و بررسی موارد مذکور در دو نمونه بافت فرسوده می باشد. فصل پایانی نیز به ارائه نتیجه کلی تحقیق و راهکارهای پیشنهادی تعلق دارد.

طرح مسئله

در طی دهه های اخیر، رشد سریع در شهرهای بزرگ و کلان شهرها  که عمدتا” ناشی از افزایش جمعیت، بدلیل رشد طبیعی جمعیت و مهاجرت از روستا و شهرهای کوچک به آنهاست، دگرگونی زیادی در ساختار فضایی – کالبدی و شرایط اقتصادی و اجتماعی زیست این شهرها بوجود آورده است. رشد شهر نشینی و افزایش جمعیت شهرهای بزرگ و کلان شهرها دو دسته اثرات نامطلوب بر ساختار فضایی و کالبدی این شهرها در پی داشته است. از یک طرف گسترش شهر در پیرامون و حاشیه و عمدتا” بر اراضی کشاورزی و باغات را دامن زده است و باعث از بین رفتن منابع ارزشمند محیط سبز و طبیعی شهرها شده است، که لزوم توجه به راهکارهایی را برای جلوگیری از تخریب اراضی کشاورزی اطراف شهرها را بیش از پیش حیاتی ساخته است. از طرف دیگر تحت تاثیر گسترش افقی شهر، بافت درونی شهرها با مشکلات عدیده ای از جمله فرسودگی مواجه شده اند. موقعیت عمدتا” مرکزی و وجود برخی زیرساختهای مورد نیاز شهری در بافتهای درونی شهر ضرورت توجه به این بافتها را دوچندان کرده است.

با توجه به این دو دسته مسائل و مشکلات فضایی – کالبدی شهرهای بزرگ ( 1- گسترش شهر بر روی اراضی باارزش کشاورزی پیرامون، 2 – فرسودگی فضایی – کالبدی بافتهای درونی شهر ) لزوم اتخاذ روشها و راهبردهایی برای توسعه شهرها که بتواند این دو دسته مسائل و مشکلات مطرح شده را سامان بخشد، بیش از پیش ضرورت دارد. در این خصوص راهبردهای  مختلفی مورد توجه مدیران و برنامه ریزان شهری قرار می گیرد که از این میان، راهبرد توسعه درون زای شهری، یعنی توجه به بهسازی بافت و نوسازی مسکن در بافتهای درونی و فرسوده شهرها، راهبرد و روشی است که می تواند این دو دسته مسائل و معضلات فضایی – کالبدی شهرها را بطور همزمان حل نماید. از جمله علت هایی که نوسازی و بهسازی بافتهای فرسوده و درونی شهرها را به عنوان یک راهبرد و روش اصولی و علمی در جهت حل مسائل و مشکلات شهرها توجیه می نماید، وجود توانهای بالقوه و بالفعل موجود در آنهاست. از جمله این توانها، می توان به وجود زیرساختهای مورد نیاز