پایان نامه درباره عبرت/:عبرت از سرنوشت اقوام و جوامع
عبرت از سرنوشت اقوام و جوامع
 

 الف- قوم سبأ
یکی از موارد عبرت آموزی که قرآن برای ما نقل کرده جریان قوم سبأ می‌باشد:

«لَقَدْ کَانَ لِسَبَإٍ فِی مَسْکَنِهِمْ آیَهٌ جَنَّتَانِ عَنْ یَمِینٍ وَشِمَالٍ کُلُوا مِنْ رِزْقِ رَبِّکُمْ وَاشْکُرُوا لَهُ بَلْدَهٌ طَیِّبَهٌ وَرَبٌّ غَفُورٌ * فَأَعْرَضُوا فَأَرْسَلْنَا عَلَیْهِمْ سَیْلَ الْعَرِمِ وَبَدَّلْنَاهُمْ بِجَنَّتَیْهِمْ جَنَّتَیْنِ ذَوَاتَیْ أُکُلٍ خَمْطٍ وَأَثْلٍ وَشَیْءٍ مِنْ سِدْرٍ قَلِیلٍ * ذَلِکَ جَزَیْنَاهُمْ بِمَا کَفَرُوا وَهَلْ نُجَازِی إِلا الْکَفُورَ » [1] «برای قوم «سبا» در محل سکونتشان نشانه‏ها (از قدرت الهی) بود: دو باغ (بزرگ و گسترده) از راست و چپ (رودخانه عظیم با میوه‌های فراوان؛ و به آن‌ها گفتیم:) از روزی پروردگارتان بخورید و شکر او را به جا آورید؛ شهری است پاک و پاکیزه و پروردگاری آمرزنده (و مهربان * اما آن‌ها (از خدا) روی گردان شدند، و ما سیم ویرانگر را بر آنان فرستادیم، و دو باغ (پربرکت) شان را به دو باغ (بی ارزش) با میوه‌های تلخ و درختان شوره گز و اندکی درخت سدر مبدل ساختیم * این کیفر را به خاطر کفرانشان به آن‌ها دادیم؛ و آیا جز کفران کننده را کیفر می‏دهیم؟! »

در سرزمین یمن مردی به نام سبأ می‌زیست که صاحب ده فرزند بود و هر یک از فرزندانش موجب پیدایش قبیله‌ای شدند که مجموع آن قبایل را قوم سبأ گفته‌اند.[2]

قوم سبأ تصمیم گرفت به منظور کنترل روان آب‌های سطحی و باران‌های موسمی که معمولاً به شکل سیلاب‌ها گاه و بی گاه موجب ویرانی می‌شد در میان کوه‌های منطقه محل سکونت خود سدّ بزرگی بسازد. این سدّ که به سدّ «مأرب» معروف است سرانجام ساخته شد و موجب عمران و آبادانی آن سرزمین گشت. باغ‌ها و کشتزارهای متعددی به واسطه ساخت سدّ به وجود آمد و اقتصاد قوم سبأ رونق فراوانی یافت.

خدای تعالی برای ارشاد و هدایتشان پیامبرانی فرستاد، ولی آن‌ها به جای این‏که سخنان پیامبران الهی را بشنوند و به موعظه‌ها و نصیحت‌هایشان گوش فرا دهند، به تکذیب آن‌ها پرداخته و در عیاشی و شهوت رانی مستغرق گشتند و شاید مانند سایر ملت‌های سرکش و شهوت دان که انبیاء را سدّ راه لذت و شهوات خود می‌دیدند به آزار آن‌ها نیز پرداختند و بدین ترتیب مستحق عذاب الهی گشتند. پس خدای تعالی با سیل «عرم» آن سدّ عظیم را ویران ساخت، و آب تمام دشت و باغ‌ها و خانه‌ها را ویران کرد و پس از مدتی آن وادی خرم را به صحرایی خشک و سوزان مبدل ساخت و به جای آن همه درخت‌های میوه دار و باغ‌های سرسبز، چند درخت اراک و شوره گز و اندکی درخت سدر به جای ماند و بلبلان خوش آواز جای خود را به فغان بومان سپردند.[3]

وجوه عبرت

در این آیات و دیگر آیات و روایات رسیده در این مورد، هشدارهایی عبرت انگیز و تکان دهنده است که همه انسان‌ها به ویژه صاحبان قدرت و امکانات بادآورده باید به خود آیند و بنگرند که شگفتا! چگونه آن تمدن خیره کننده و پر شکوه و آن انسان‌های سرمست و غرق امکانات در یک لحظه به کام مرگ و نابودی می‌روند و کیفر ناسپاسی خود را می‌گیرند.

این آیات نشانگر آن است که از اساسی‌ترین رازهای شکوفایی و اوج و تعالی جامع‌ها و تمدن‌ها و پایندگی و ماندگاری آن‌ها سپاس نعمت‌ها و به کار گرفتن آن نعمت‌ها در راه‌هایی است که آفریدگار آن‌ها مقرر فرموده است؛ و در برابر آن رمز سقوط و انحطاط و زوال جامعه‌ها و تمدن‌ها نیز کفران گری و ناسپاسی نعمت‌ها و امکانات و به کار گرفتن آن‌ها در راهی است که ارزانی دارنده آن‌ها نمی‌پسندد.

این نکته نیز قابل توجه است که مغروران قوم سبأ که نمی‌توانستند توده‌های جمعیت را در کنار خود ببینند، و خیال می‌کردند باید میان اقلیت اشرافی و اکثریت کم درآمد سدی بزرگ باشد تا هرگز به هم آمیخته نشوند، از خداوند تقاضای دوری آبادی‌ها و بعد سفر کردند، خداوند هم دعایشان را مستجاب کرد و آن چنان متلاشی شدند که هر گروهی به سویی رفتند، و به گونه‌ای از هم دور شدند که اگر می‌خواستند یکدیگر را پیدا کنند یک عمر باید در سفر باشند.

[1]  سوره سبأ، آیه 15-17.

[2]  طبرسی فضل بن حسن، پیشین، ج8، ص 604.

[3]  با استفاده از مجمع‌البیان، سیره ابن هشام و قصص قرآن بلاغی.

لینک جزییات بیشتر و دانلود این پایان نامه: