1-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………….2

1-2-بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………………2

1-3-اهمیت وضرورت موضوع تحقیق…………………………………………………………………………….4

1-4-اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………6

1-5-چارچوب نظری تحقیق………………………………………………………………………………………..7

1-6-سؤالات تحقیق…………………………………………………………………………………………………7

1-7-فرضیه های تحقیق………………………………………………………………………………………..7

1-8-متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………………………8

فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق……………………………………………………………………..9

2-1-مقدمه ……………………………………………………………………………………………………..10

2-2- فناوری اطلا عات ایران در سال های اخیر………………………………………………………11

2-3- خدمات الكترونیكی…………………………………………………………………………………12

2-3-1-مدل ارتباط برقرار کردن ………………………………………………………………………..12

2-3-2-مدل فعال‌کردن ‌…………………………………………………………………………………….13

2-3-3-مدل ادغام ………………………………………………………………………………………..13

2-3-4-مدل رشد ………………………………………………………………………………………..14

2-3-5-گذرگاه ادغام …………………………………………………………………………………..15

2-3-6-ابزار تعامل کاربر ………………………………………………………………………………16

2-3-7-درگاه پرداخت ………………………………………………………………………………..18

2-3-8- پورتال داخلی…………………………………………………………………………………..19

2-4-مدل‌های اطلاع‌رسانی و ارائه خدمات الكترونیك………………………………………19

2-4-1- مدل انتشاری………………………………………………………………………………..19

2-4-2.مدل جریان اطلاعات حساس…………………………………………………………..20

2-4-3-مدل تحلیل مقایسه‌ای………………………………………………………………………20

2-4-4-مدل مشاركت عمومی…………………………………………………………………….21

2-4-5-مدل ارائه خدمات به صورت تعاملی…………………………………………………21

2-4-6-مدل توسعه دولت الكترونیك………………………………………………………….22

2-5-فناوری اطلاعات و ارتباطات……………………………………………………………..23

2-5-1-فناوری اطلاعات وارتباطات و توسعه انسانی………………………………………..25

2-5-2-فناوری اطلاعات وارتباطات ابزاری برای توسعه روستایی………………………26

2-5-3-کابرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه روستایی ……………………….27

2-5-3-1-تسهیلات دسترسی …………………………………………………………………27

2-5-3-2-طراحی خدمات اطلاعات ……………………………………………………………27

2-5-3-3-طراحی مراکز اطلاع رسانی ……………………………………………………..28

2-5-4-زمینه های اطلاع رسانی فناوری اطلاعات وارتباطات ………………………..29

2-5-4-1-تأمین بهداشت عمومی …………………………………………………………..29

2-5-4-2-ایجاد فرصتهای اقتصادی ……………………………………………………….29

2-5-4-3-شبکه های آموزش و یادگیری ……………………………………………………30

2-5-4-4-حفاظت محیط زیست ………………………………………………………………30

2-5-4-5-توانمند سازی و مشارکت افراد ………………………………………………….30

2-6-تجارت الکترونیک ………………………………………………………………………31

2-7-تجارت الكترونیكی در برابر تجارت سنتی …………………………………………33

2-8-دوران گذار فناوری اطلاعات ایران ………………………………………………34

2-9-فناوری اطلاعات و ارتباطات و روستاهای ایران ……………………………….34

2-9-1–مدیریت روستایی و توسعه کشاورزی ،ICT ………………………………..

2-9-2-ترویج کشاورزی و فناوریهای ارتباطات و اطلاعات ……………………..36

2-9-2-1-رویکرد های برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات ………………37

2-10-تاریخچه سرویسهای اینترنتی و پیدایش آنها ……………………………….38

2-10-1-کیوسکهای اینترنت در کشورهند ………………………………………….38

2-11-اهداف دفاتر ………………………………………………………………………..39

2-12-مدل های TTF, UTAUT …………………………………………………………..

2-12-1-مدل TTF ……………………………………………………………………….

2-12-2-مدل UTAUT ……………………………………………………………………

2-13-روستاهای شهر زادهان ………………………………………………………….40

2-14-پیشینه تحقیق …………………………………………………………………..41

فصل سوم: روش‌ اجرای تحقیق …………………………………………………….48

3-1 مقدمه …………………………………………………………………………………49

3-2 روش تحقیق ………………………………………………………………………..49

3-3-مراحل انجام تحقیق ………………………………………………………………50

3-4.مدل مفهومی تحقیق …………………………………………………………………51

3-5- معرفی جامعه آماری تحقیق……………………………………………………….51                            

3-6- روش و ابزار گرد آوری اطلاعات………………………………………………….53                                

3-7- بررسی معیار های نكوئی پرسشنامه تحقیق…………………………………………54                                    

3-8- بررسی پایایی ابزار سنجش………………………………………………………………54                                                  

3-9- روش تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………55                                

3-10- رگرسیون خطی و چندگانه……………………………………………………………56

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها …………………………………………………….58

4-1-مقدمه‏ ………………………………………………………………………………………….59

4-2- بررسی ویژگیهای توصیفی متغیر های کیفی گروه نمونه…………………..59

4-2-1- اطلاعات مربوط به جنسیت ……………………………………………………..60

4-2-2- اطلاعات مربوط به سن ……………………………………………………………..61

4-2-3- اطلاعات مربوط به جدول تحصیلی …………………………………………….62

4-3- بررسی ویژگیهای توصیفی متغیر های کمی گروه نمونه………………………..63

4-4- تجزیه و تحلیل فرضیه های پژوهش ………………………………………………..64

4-4-1- فرضیه اول………………………………………………………………………………..69

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات……………………………………………………..73

5-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………..74

5-2-یافته های پژوهش و تحلیل نتایج……………………………………………………..74

5-2-1- فرضیه اول……………………………………………………………………………….74

5-2-2-فرضیه دوم………………………………………………………………………………….75

5-2-3-فرضیه سوم……………………………………………………………………………………75

5-3- خلاصه و نتیجه گیری کلی تحقیق…………………………………………………………..76

5-4- پیشنهادها………………………………………………………………………………………..77

5-4-1- پیشنهاداتی مبتنی بر یافته های تحقیق……………………………………………..78

5-4-2- پیشنهادهای برای تحقیق های آتی……………………………………………………79

چکیده:

این تحقیق به بررسی عوامل موثر بر توسعه خدمات الکترونیک در میان کاربران روستایی زاهدان می پردازد. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه کاربران روستایی که بصورت نمونه تعداد 105 نفر میباشند .این تحقیق از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی است همچنین روش تحقیق در این پژوهش توصیفی است.. روش آزمون مورد استفاده در این پژوهش رگرسیون خطی ، رگرسیون چندگانه و آزمون همبستگی می باشد. جهت جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه بهره برده شده است . جامعه آماری نمونه ایی از افراد ساکن روستا که از خدمات الکترونیک استفاده می کنند و بصورت نمونه تعداد 105نفر می باشند.. و برای مستند سازی نتایج تجزیه و تحلیل آماری و ارائه راه حل های نهایی، محقق از شیوه آماری با استفاده از نرم افزار spss اقدام به تجزیه و تحلیل سوالات و فرضیات نموده است. پس از آزمون فرضیات پژوهش نتایج حاصل از آن نشان می دهد که بین متغیرهای عوامل موثر برتوسعه خدمات الکترونیک،الویت عوامل موثر برتوسعه خدمات دولت الکترونیک و راهکارهای توسعه خدمات دولت الکترونیک بر میزان استفاده کاربران از خدمات الکترونیک رابطه مثبت و معنادار وجود دارد.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

تحولات دهه پایانی سده ی بیستم میلادی در تاریخ علم و صنعت بی سابقه بود،زیرا دستاوردهای انقلاب صنعتی و انقلاب الکترونیک با تحولات فناوری اطلاعات به هم آمیخت و فناوری ارتباطات و اطلاعات (آی سی تی) را پی ریخت. آی سی تی) محصولی بود که دستاوردها و پیامدهای آن در ذهن گروهی عظیم از پدیدآورندگان آن نمی گنجید، (آی سی تی )، فناوری نوینی است که توانسته است خیلی زود تمامی حصارها، قیدو بندها را گسیخته و مرزهای جغرافیایی در عرصه های مختلف، پنج قاره عالم را درنوردیده و بر کلیه ابعاد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، نظامی و فرهنگی اثر گذارد.. عرصه تأثیرگذاری   فناوری های ارتباطات و اطلاعات تنها به محیط­های شهری منحصر و محدود نمی­شود  و دامنه آن حتی دور دست­ترین مناطق روستایی را در برمی­گیرد و  میتواند نقش موثری در فرآیند توسعه روستایی ایفا کند. مدل سازمان ملل، فرآیند توسعه فنآوری اطلاعات و ارتباطات در مناطق روستایی دارای پنج مرحله اصلی پیدایش، ارتقاء، تعامل، تراکنش و یکپارچگی است. ایران از سال ١٣٨٢ اولین مرحله در فرآیند توسعه این فنآوری را برای جوامع روستایی آغاز کرد.در حال حاضر مراحل پنجگانه، انجام شده و وقت آن رسیده است تا عوامل مؤثر در پذیرش و بکارگیری فنآوری اطلاعات و ارتباطات

در بین روستائیان مورد ارزیابی قرار گیرند. ھمین امر ضرورت و اھمیت این پژوھش را روشن می سازد . افزایش دسترسی به فناوری می تواند یك عامل حیاتی در رشد اقتصادی مناطق روستایی باشد. اما در عین حال برای تحقق، نیازمند همكاری توامان دولت، بخش خصوصی، و صنعت است. بررسی و نگاهی به فعالیت های سایر كشور ها در این راستا و استفاده از تجربیات آنها نیز می تواند در صورت بومی شدن با شرایط كشور، در حركت ما به این سمت یاری رسان باشد (بهرامیان، ١٣٨٦ ).

2-1- بیان مسأله

امروزه استفاده از ابزارها و فن آوری های روز دنیا باعث می گردد که در امر تجارت بهبود و پیشرفت بهتر و بیشتری نسبت به روش انجام آن د ر گذشته ایجاد شود . یکی از این ابزارها ، ابزارهای الکترونیکی است . با استفاده از ابزارهای الکترونیکی فواصل کوتاه گردیده ، ارتباطات سریع تر ، مثمر ثمرتر و همگانی تر شده است .جامعه اطلاعاتی در جهان در حال شکل گیری است و شهرها و روستاهای الکترونیکی که زیرمجموعه تفکر جامعه اطلاعاتی می باشند در سالهای اخیر در دنیا مطرح شده اند . کشور ایران همگام با بسیاری از شورهای پیشرو جهان نسبت به توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات روستایی اقدام کرده است و تلاش می کند با استفاده از این فناوری خدمات دولتی را به دورترین نقاط کشور منتقل نماید . در این راستا اقدامات متعددی انجام گرفته است که از مهمترین آنها می توان به اجرای پروژه تجهیز ده هزار روستای کشور به دفاتر فناوری اطلاعات و ارتباطات روستایی اشاره نمود .در ایران با حمایت تام شرکت مخابرات ایران، بیش از 8500 دفتر خدمات ارتباطی در روستاهای كشور راه اندازی شده است، كه امید است با مشاركت و مساعدت سایر وزارتخانه ها و سازمانها و نهادهای مرتبط این روند تقویت یافته و در انتهای برنامه پنج ساله چهارم به 10000 دفترداشته باشیم .روستائیان همواره یکی از مصرف کنندگان اصلی تولیدات شهری بوده‌اند که برای رفع مایحتاج خود مرتباً به شهرهای اطراف خود رفت و آمد داشته و دارند.یکی از وظایف مهم سازمانها در پیاده سازی دولت الکترونیک آن است که بتواند سرویسها و خدمات خود را بگونه‌ای طراحی نماید که روستائیان نیز بتوانند از آن سرویسها بهرمند شوند و نیازی به حضور فیزیکی آنها در شهرها کمتر باشد. افزایش دسترسی به فناوری می تواند یك عامل حیاتی در رشد اقتصادی مناطق روستایی باشد. اما در عین حال برای تحقق، نیازمند همكاری توامان دولت، بخش خصوصی، و صنعت است. بررسی و نگاهی به فعالیت های سایر كشور ها در این راستا و استفاده از تجربیات آنها نیز می تواند در صورت بومی شدن با شرایط كشور، در حركت ما به این سمت یاری رسان باشد در ایران بحث توسعه دفاتر خدمات الکترونیک(ICT) روستایی به عنوان پیشخوان دولت توسعه یافته است و قرار است تا پایان برنامه توسعه چهارم ده هزار روستای کشور به این دفاتر مجهز شود. از آنجا كه تجربه توسعه خدمات الكترونیكی از طریق دفاتر ICT روستایی برای اولین بار در كشور انجام شده است، نیازمند تحقیقات مختلف برای شناسایی و بكارگیری درست كاربردهای مرتبط با روستا می‌باشد. این دفاتر اگرچه به لحاظ فیزیكی برپا شده ولی هنوز خدمات مورد نیاز روستائیان را بصورت كامل تامین نكرده است. از جمله چالشهای شناسائی شده عدم موفقیت كامل این پروژه ملی به نبود سرویسها و خدمات برخط دستگاههای دولتی مرتبط با روستا می‌باشد. نبود كاربردهای متنوع برخط دیگر كه می‌توانند از طریق دولت الكترونیكی و پیشخوان دولت ارائه شوند مشكل دیگر این دفاتر می‌باشند. تجزیه و تحلیل اقدامات انجام شده و كاربردهای عملیاتی خوبی كه هم اكنون از طریق این دفاتر به مرحله بهره‌برداری رسیده است . )گرانمایه پور، ١٣٨٥)

در پارادایم های فکری و رویکرد های نوین توسعه روستایی، بهره گیری از دانش و اطلاعات و به تبع آن ابزارها و تکنولوژیهای انتقال و تبادل آن، حائز اهمیت و جایگاه ویژه ای است. بر همین اساس، در راهبردهای توسعه پایدار، جامعه محور و یکپارچه روستایی، بهره گیری از ساختارها و برنامه های مرتبط با معماری اطلاعات و مدیریت دانش که امروزه در شکل نوین آن در بسترهای تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات قابل انجام است، از اولویت بالایی برخوردار بوده و براحتی می توان کارکردهای گوناگون توسعه را در ارتباطی تنگاتنگ و هم افزا با کارکردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات ارزیابی نمود. فناوری اطلاعات و ارتباطات مجموعه‌ای در هم تنیده از اجزاء مرتبط با یکدیگر، شامل زیرساختها و فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی، كاربردها، خدمات، نیروی انسانی و نیز ساختارها و سازمانهای متولی است كه در ارتباط با نظام اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و جغرافیایی یک کشور فعالیت می‌نمایند. در نظام مرتبط با خدمات الکترونیک روستایی، چنین مجموعه‌ای می‌بایست تمركز بر محیط‌های روستایی نموده و در تعامل با سطوح توسعه، ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی باشد. لذا، خدمات الکترونیک روستایی، مقوله ای پیچیده بوده و توسعه آن مستلزم تعامل همزمان ابعاد سه گانة فناوری، خدمات و آگاه سازی (شروط لازم) با در نظر گیری نوعی نظام پشتیبانی سازمانی، نیروی انسانی، برنامه‌ای و همانند آن (شرط كافی) می باشد.یکی از ابزارهای لازم برای راهگشایی و استفاده از قابلیتهای خدمات الکترونیک روستایی، شناسایی و تحلیل دقیق ابعاد مختلف خاصه بررسی نقاط قوت و ضعف و نیز فرصت ها و تهدیدهای مطرح می باشد.( ازکیا و غفاری، ١٣٨٣). لذا توسعه خدمات الکترونیک در روستا ها امری ضروری و مهم تلقی میگردد .بنابراین سوال اصلی تحقیق عبارت است از:

عوامل موثربر توسعه خدمات الکترونیک در میان کاربران روستایی کدامند؟

3-1- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

با توجه به اینکه افزایش جمعیت وبیکاری و فقر در حوزه روستایی، مهاجرت روزافزون روستاییان به سوی شهرهای بزرگ و …. از جمله دلایلی هستند که ضرورت و اهمیت توسعه پایدار روستایی را نمایان می سازد.که مطالعات انجام شده درباره خدمات الکترونیک روستایی (ICT)چند سالی است كه در دنیا مطرح شده است ودر كشور ما نیز از سال 1382 به بعد كتاب ها، مقالات و رساله های دانشگاهی به طور مستقیم وغیر مستقیم در این مورد به تحقیق پرداخته اند كه می توان به مواردی از آن ها اشاره كرد:بنابراین توسعه خدمات الکترونیک و گرایش و ایجاد انگیزه و افزایش جذب روستاییان به استفاده از خدمات الکترونیک در دسترس یک ضرورت مهم و کاربردی تلقی گردیده که با ایجاد بستر مناسب واین امر امکان پذیر خواهد گردید.

علی اكبر جلالی در كتابی تحت عنوان »یك سال تلاش در توسعه فناوری اطلاعات« نتیجه تلاش ها و فعالیت های انجام شده در راستای تحقق فناوری اطلاعات و گسترش آن درایران را بیان نموده و مشكلات پیش روی در این زمینه را برشمرده است (جلالی، 1381) .