(ال: ۱۲۸ )

۳-۳- آفرینش دنیا
عطّار، روایت می کند؛ حق تعالی ارواح را سه هزار سال پیش از اشباح آفرید و همه را در یک صف پیوست و قرار دارد و دنیا را بر آنها جلوه داد نه از ده ارواح به دنیا گراییدند، آنگاه بهشت از سوی راست پدید آمد، نه دهم از بقیه خواستار بهشت شدند تا از سمت چپ دوزخ آشکار گردید.نه یک باقی ماند، در خوف دوزخ گرفتار شدند و از آن میان اندکی بر جای ماندند که میل دنیا نکردند و آرزوی بهشت و بیم دوزخشان فرا نگرفته بود. خدا بدانها خطاب کرد که ای دیوانه دلان، شما چه می خواهید که از دنیا و آخرت آزادید؟ خروشی از آن جان های پاک برخاست که خدایا تو بهتر می دانی. ما تو را خواهیم و دگر هیچ، حق گفت پس آماده انواع فتنه ها و بلاها شوید که به شمار موی جانوران و ریگ بیابان و به عده قطرات باران و برگ درختان بر شما انواع بلا فرو خواهیم ریخت و سینه ریش شما را به خسک آتشین داغ خواهیم کرد:

راوی اصلی این روایت «ذوالنّون مصری» است (تذ: ۱۷۷) و البته شیخ به منبع خود اشاره ای ندارد چون در کلام سایر بزرگان طریقت نیز این مفهوم مندرج است چنانکه «[ابوالحسن خرقانی] گفت در سرای دنیا زیر خاربنی با خداوند زندگانی کردن از آن دوستتر دارم که در بهشت زیر درخت طوبی، که از او من خبری ندارم» (تذ: ۶۷۲). همچنین «[شیخ ابوعلی دقّاق] گفت سه رتبت است: سؤال ودعا و ثنا. سوال آن را که از دنیا خواهد، دعا آن را که عقبی خواهد، ثنای آن را که مولی خواهد » (تذ: ۶۵۲) و چنانچه مشاهده می شود در این سخن «ثنا» جای «ابتلا» را گرفته است یعنی فارغان از دنیا و آخرت به ثنای خداوند مشغول می شوند و حرفی از ابتلا نیست.
چنانچه آمد، عطّار معتقد است جان ها (ارواح ) پیش از عالم اجسام به وجود آمده اند. توضیح اینکه روح در عوالم برزخی و ملکوتی در قالب جسم های لطیف تری موجود و فعّال بوده است و چون به عالم ماده نزول وتنزّل کرد و دوباره شروع به سیر صعودی کرد واین مسیر حتّی پس از مرگ نیز در جسم های لطیفتر باقی می ماند (البتّه تا مدّتی) و فعّال است.محقّقان با استناد به اخبار و بعضی روایات به تأیید این مطلب پرداخته اند، از جمله این روایت ها، روایت «خَلَقّ الَارواح قَبلَ الاَجساد بِالفی عام» است که منظور از آن چنین است که ارواح دو هزار سال قبل از به وجود آمدن اجساد خلق شده اند (زمرّدیان، ۱۳۶۸: ۳۵۳).
همچنین گرفتار شدن به انواع بلاها و آزمایش های دنیوی برای افرادی که به میل خودشان ترک دنیا کردند، در سخن شیخ باز هم انعکاس یافته است؛از جمله به مناسبت حکایت شبلی که با جوانی آشنا شد که چون به زیارت کعبه رفته بود، دلش را از دست داد و به قدری ضعیف و ناتوان شد که بیم آن بود که جانش را از دست بدهد از زبان جوان می گوید: