فهرست مطالب

عنوان  صفحه
2-6-3- تبیین رفتار فرهنگی و سبک زندگی …………………………………………………………………..
44
2-6-4- وﺿﻊﺗﺄﻫﻞ و ﺳﻼﻣﺖ  ………………………………………………………………………………………
45
2-6-5- ﺳﻦ و ﺳﻼﻣﺖ………………………………………………………………………………………………..
45
2-6-6- ﺣﻤﺎﻳﺖاﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻼﻣﺖ……………………………………………………………………………..
46
2-6-6-1- چگونگی تأثیر حمایت اجتماعی بر سلامت……………………………………………………
47
2-6-6-2- عوامل اجتماعی  ………………………………………………………………………………………..
48
2-6-7-بعد خانوار………………………………………………………………………………………………………
48
2-6-8- توزیع شهری و روستایی جمعیت………………………………………………………………………
49
2-7- ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻗﺘﺼﺎدی، اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻼﻣﺖ ……………………………………………………………………..
49
2-7-1- مؤلفه های پایگاه اﻗﺘﺼﺎدی، اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ …………………………………………………………………
52
2-7-1-1- ﺗﺤﺼﻴﻼت و ﺳﻼﻣﺖ ………………………………………………………………………………….
52
2-7-1-2- درآﻣﺪ و ﺳﻼﻣﺖ …………………………………………………………………………………………
53
2-7-1-3- شغل و سلامت افراد …………………………………………………………………………………..
53
2-8-مدل تحقیق ………………………………………………………………………………………………………..
54
2-9- فرضیه های تحقیق ……………………………………………………………………………………………..
56
2-10- تعریف نظری و عملیاتی متغیر های مستقل و وابسته …………………………………………….
56
فصل سوم: روش تحقیق …………………………………………………………………………………………….
61
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………
62
3-1- روش گرد آوری داده ها ………………………………………………………………………………………
62
3-1-1- روش اجرا …………………………………………………………………………………………………….
63
3-2-جامعه آماری ……………………………………………………………………………………………………..
63
3-2-1-تعیین حجم نمونه …………………………………………………………………………………………..
64
3-2-2- روش انتخاب واحد های نمونه ………………………………………………………………………..
65
3-2-3- محاسبه حجم نمونه شهر و روستا …………………………………………………………………….
65
فهرست مطالب

عنوان صفحه
3-3- روش های تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات

……………………………………………………….
66
3-3-1-ابزار و نحوه سنجش کیفیت زندگی ( سلامت جسمی، سلامت روانی ) ………………….
67
3-3-2- اعتبار و  پایایی پرسشنامه  ……………………………………………………………………………….
69
فصل چهارم: آزمون فرضیه ها و تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………………………….
70
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………
71
4-1- توصیف ویژه گی های دموگرافیک نمونه آماری(یافته های توصیفی) …………………………
73
4-1-1- سن  پاسخگو ………………………………………………………………………………………………..
75
4-1-2- وضعیت تأهل ………………………………………………………………………………………………..
75
4-1-3- متغیر جنسیت ……………………………………………………………………………………………….
76
4-1-4- بعد خانوار  …………………………………………………………………………………………………
76
4-1-5- وضعیت محل سکونت ………………………………………………………………………………….
77
4-1-6- وضع سواد ……………………………………………………………………………………………………
78
4-1-7- میزان سواد  …………………………………………………………………………………………………..
78
4-1-8-وضع فعالیت شخص پاسخگو و همسر پاسخگو  ……………………………………………….
79
4-1-9-حیطه سلامت روانی…………………………………………………………………………………………
79
4-1-10- حیطه سلامت جسمانی ………………………………………………………………………………..
82
4-1-11-وضع سلامت و بیماری ………………………………………………………………………………..
85
4-2- یافته های استنباطی …………………………………………………………………………………………….
88
4-2-1-  فرضیه یک…………………………………………………………………………………………………….
89
4-2-2-فرضیه دو……………………………………………………………………………………………………….
90
4-2-3-مقایسه میانگین ها…………………………………………………………………………………………..
93
4-2-3-1- فرضیه سه…………………………………………………………………………………………………..
93
4-2-3-2- مقایسه سلامت روانی و جسمی بر اساس محل سکونت…………………………………..
94
4-2-3-3- مقایسه سلامت روانی و جسمی در بین افراد مجرد و متأهل…………………………….
94
فهرست مطالب

عنوان صفحه
4-2-3-4-مقایسه سلامت روانی و جسمی افراد بر اساس نوع فعالیت………………………………..
95
4-2-3-5-مقایسه سلامت روانی و جسمی افراد بر اساس نوع فعالیت همسر……………………..
96
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات  ………………………………………………………………………..
97
5-1- خلاصه و نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………
98
5-2-  پیشنهادات ………………………………………………………………………………………………………..
109
5-2-1-پیشنهادات کاربردی ……………………………………………………………………………………….
109
5-2-2-  پیشنهادات برای تحقیقات آینده ………………………………………………………………………
113
5-3-محدودیت طرح …………………………………………………………………………………………………
113
منابع و مآخذ ………………………………………………………………………………………………………………
114
پیوست(پرسشنامه- .. …………….……………………………  (WHO QOL- BREFSF-36
119
 
 
 
 
 
  

فهرست جداول

عنوان صفحه
جدول شماره 1- تعداد جمعیت و نسبت سالمندان 60 سال و بالاتر کشور  طی سالهای85-1335 ……………….
6
جدول شماره2 – تعداد جمعیت و نسبت سالمندان 60 سال و بالاتر استان لرستان  طی سالهای85-1345………
6
جدول شماره3- تعداد جمعیت و نسبت سالمندان 60 سال و بالاتر شهرستان خرم آباد  طی سالهای85-1335
6
جدول شماره 4- جدول متغیرها  ………………………………………………………………………………………………………..
60
جدول شماره 5-  تعیین نمونه براساس توزیع منطقه شهری و روستایی ……………………………………………………
66
جدول شماره6- مشخصات جمعیتی نمونه مورد مطالعه………………………………………………………………………..
74
جدول شماره7- مشخصات اقتصادی اجتماعی نمونه مورد مطالعه……………………………………………………………
78
جدول شماره8-وضعیت کیفیت زندگی سالمندان درحیطه روانی………………………………………………………………
81
جدول شماره 9-وضعیت کیفیت زندگی سالمندان درحیطه سلامت جسمانی ……………………………………………
83
جدول شماره 10- مقایسه کیفیت زندگی سالمندان به تفکیک دوحیطه جسمانی وروانی………………………………
84
جدول شماره11-وضعیت کیفیت زندگی سالمندان به تفکیک دوحیطه جسمانی وروانی ……………………………..
84
جدول شماره-12توزیع درصد نمونه آماری ب حسب داشتنین ای  ند اشتن بیماری به تفکیک جنس  …………
85
جدول شماره-13توزیع نمونه آماری برحسب چگونگی توانایی انجام کار های شخصی به تفکیک جنسیت…..
88
جدول شماره 14 بررسی رابطه بین سلامت روانی و متغیرهای پیش بین تحقیق………………………………………….
89
جدول شماره-15 بررسی رابطه بین سلامت جسمی و متغیرهای پیش بین تحقیق……………………………………….
90
جدول شماره–16خلاصه مدل، متغیرهای پیش بینی کننده سلامت جسمی…………………………………………………
91
جدول شماره -17 متغیرهای وارده شده در تحلیل رگرسیونی به همراه ضرایب………………………………………….
91
جدول شماره 18-خلاصه مدل، متغیرهای پیش بینی کننده سلامت جسمی………………………………………………..
92
جدول شماره 19- متغیرهای وارده شده در تحلیل رگرسیونی به همراه ضرایب………………………………………….
93
جدول شماره -20 مقایسه سلامت روانی و جسمی در بین زنان و مردان…………………………………………………..
93
جدول شماره21-مقایسه سلامت روانی و جسمی بر اساس محل سکونت ………………………………………………..
94
جدول شماره -22مقایسه سلامت روانی و جسمی با توجه به وضعیت تاهل………………………………………………
95
جدول شماره 23- مقایسه سلامت روانی و جسمی با توجه به نوع فعالیت………………………………………………..
95
جدول شماره24- مقایسه سلامت روانی و جسمی با توجه به نوع فعالیت همسر………………………………………..
96 

 
فهرست نمودارها 

 
 
عنوان صفحه
نمودار شماره1- مدل نظری تبیین متغیرهای جمعیتی،اجتماعی اقتصادی اثرگذاربرسلامت جسمی وروانی سالمندان
55
 
 
 
 
 

فصل اول

مقدمه وکلیات تحقیق

مقدمه

بهبود شرایط زندگی وافزایش طول عمروامید به زندگی پدیده سالمندی را دراکثر جوامع بدنبال داشته است وسازمان ملل متحد برنامه«سالمندی فعال»را برای سالمندان مطرح کرده است، سالمندی  فعال یعنی به حداکثررساندن سطح سلامت، مشارکت و امنیت افراد سالمند به منظورتقویت کیفیت زندگی آنها، که هر کدام از اینها تمهیدات اجتماعی، بهداشتی، فرهنگی و اقتصادی خاص خود را می‌طلبد و باتوجه به اینکه جمعیت جهان به سوی سالمندی پیش می رود وبه همراه خود مسائل جدیدی را بوجودآورد.از این رو بررسی عوامل اجتماعی،جمعیتی و اقتصادی مؤثر بر سلامت  جسمی و روانی سالمندان و مسائل مربوط به سالمندان دارای اهمیت ویژه ای است. بر پایه آخرین پژوهش های سازمان ملل میزان مرگ ومیر درکشورهای روبه رشدکاهش چشم گیری یافته وبا افزایش میزان متوسط عمرتعداد افرادسالخورده نیزفزونی یافته است درکشورهای پیشرفته نسبت افراد بالای65 سال به کل جمعیت به 16درصدرسیده است که این نسبت برای کشورهای درحال رشد حدوداً 5/3 درصدمیباشد.

طبق گزارش مرکز آمار ایران در سرشماری1385 تعداد سالمندان بالای 60 سال در ایران حدود 1/5 میلیون نفرکه این میزان در حدود 3/7 درصد جمعیت کشورو در استان لرستان 7/6 درصد و شهرستان خرم آباد2/6 درصدجمعیت می باشد. در سرشماری سال1390 سالمندان کشور2/8درصد کل جمعیت معادل 2/6 میلیون راسالمندان بالای 60 سال تشکیل می دهدو کشور هم اکنون وارد مرحله‌ نخست سالمندی یعنی جمعیت بالای 60 سال بین 7 تا 14 درصد شده است، پیش‌بینی می‌شود که تا 30 سال آینده وارد مرحله فوق سالمندی، یعنی بیش از 21 درصد جمعیت سالمند شود. اگر این سیرادامه پیداکند، ازاین پس در ایران شاهد جمعیتی خواهیم بودکه ازآن بعنوان جمعیت سالمند یاد                 می شود)مرکزآمارایران 1385 ،1390).از جمله دلایلی که جمعیت شناسان را به بررسی مسئله سالمندی تشویق میکردپیش بینی کاهش باروری ومرگ و میر در کشورهای درحال توسعه ورسیدن به مرحله سالمندی از یک طرف و نیز نگرانی سیاستگزاران دولتی در آن کشور برای برنامه ریزی صحیح برای آمادگی با مسئله سالخوردگی جمعیت و نیز تأکید سازمان ملل متحد در سال 1982 در اجلاس وین بر مسئله سالمندی بود( کینسلا[1]  به نقل از مارتین و پرستون[2] 1994).

درمجموع امروزه مسائل ومشکلات سالمندان که باافزایش تعدادونسبت آن مرتبط است آنقدر از دیدگاه ملل جهان اهمیت پیداکرده است که سال 1999،سال بین المللی سالمندان نامیده شده است(مرکز آمار ایران،1385).هرچند چالش اصلی بهداشت عمومی در قرن بیستم، افزایش امید به زندگی بود، در قرن بیست و یک ” زندگی با کیفیت بهتر ” مهمترین دغدغه ها در این حوزه است. بدیهی است چون هدف از زندگی سالمندان فقط داشتن عمر طولانی و زنده بودن نیست، بلکه نوع و کیفیت زندگی آنها نیز مهم می باشد. از این رو ارتقای کیفیت زندگی سالمندان در مرحله اول نیازمند داشتن اطلاعات جامع در مورد کیفیت زندگی آنها است. همچنین افزایش شمار افرادسالمند دچار ناتوانی و اختلال عملکرد و نبود نظام حمایتی درخانواده بعلت کوچکتر شدن خانواده ها، شاغل شدن زنان وپراکنده شدن اعضای خانواده موجب افزایش تقاضابرای مراقبتهای دراز مدت از سالمندان در دهه های آینده خواهد شد   ( ساجدی و همکاران2004 : 36، 105،108).

گسترش شهرنشینی و زندگی مکانیزه که لازمه آن قبول شیوه های نوین برای زندگی است، اثر معکوسی بر سلامت بخصوص سلامت انسان گذاشته و در ارتباط با مقوله سلامت ابعاد دیگری را مشخص نموده است.دو بعداین ابعاد سلامت روان وجسم افراد جامعه است. مقوله ای که اگرچه تازگی ندارد لیکن از نظر تخصصی دیرزمانی نیست که به آن توجه گردیده است. سازمان بهداشت جهانی نیزسلامتی رارفاه وآسودگی کامل از نظر جسمی و روانی و اجتماعی ونه فقدان بیماری جسمی تعریف نموده است. در این میان سالمندی تغییری است که با گذشت زمان صورت گرفته است، دارای جنبه های مثبت و منفی بوده و پویایی فرایندهای زیستی، ادراک، رشد و تکامل و بلوغ را در بر می گیرد.توجه به شیوع بیمارهای روانی در جامعه، اهمیت تلاش در جهت اعتلای سلامت روانی افراد بارزتر می گردد. مهمترین مسئله در این ارتباط پیشگیری ازمسائلی است که باعث می گردد سلامت جسم و روان افراد جامعه مختل گردد و بالطبع پیامدهای منفی در پی داشته باشد.پیشگیری از بروز این عوامل نیز جز با آشنایی وبررسی عوامل اجتماعی،جمعیتی و اقتصادی مؤثر بر سلامت جسمی و روانی سالمندان جامعه ای که قصد پیشگیری در آن را داریم ممکن نیست. چرا که آشنایی با وضع موجود ما را در جهت بکارگیری روشهای مناسب، برای از بین بردن عوامل تهدید کننده در سلامت جسمی و روانی و بکارگیری روش ها و ابزارهای مناسب در این جهت یاری می نماید. بحث سلامت جسمی و روان سالمندان به دلیل پرورش نسل از اهمیت ویژه ای برخوردار است و از نظر علمی نقش سلامت جسمی و روانی در سطح امید به زندگی سالمندان ارزشمند است.     این زمان که زندگی انسانها روز به روز بیشتر ماشینی می شود، نقش سالمندان را در زندگی خود نمی توان نادیده گرفت زیرا آنان سرشار از تجربه هستند. ترقی،پویایی واعتلای هر جامعه ای با داشتن عناصر و اعضایی سالم وکارآمد در آن اجتماع میسر می باشد، افرادیکه علاوه بر وضعیت جسمانی مناسب از لحاظ وضعیت روحی و روانی نیز در حد متعادل و مطلوبی باشند. بدون تردید نتیجه مطلوب ترکیب سلامت جسمانی و روانی، داشتن جامعه ای شکوفا و با آتیه روشن است. سلامت روانی مقوله ای بسیار حائز اهمیت است چرا که تأثیر روح و روان برعملکرد جسمانی بر هیچکس پوشیده نیست. پرداختن به این بحث به دلیل اهمیتش لازم و ضروری می باشد و نباید فراموش کرد که بسیاری از این سالمندان تا چند سال قبل افرادی سالم، مقتدر، خلاق خوش فکر، تحصیل کرده و مدبر بوده اند و هر یک دریک یا چند زمینه علمی، فرهنگی، هنری اقتصادی و…به جامعه خدمت کرده اند. پس لازم است جامعه نیز آنها را به عنوان سرمایه ملی تلقی کرده و برای حفظ و ارتقای سلامتی، آسایش و رفاه زندگی آنان قدمهای قابل قبولی بردارد. براین اساس تحقیق حاضربا هدف تعیین عوامل اجتماعی،جمعیتی و اقتصادی مؤثر برسلامت جسمی و روانی سالمندان درشهرستان خرم آباد انجام شده است و باشناخت وضعیت سلامت جسمی و روانی جامعه سالمند، به افرادی که قصد برنامه ریزی برای آینده آن جامعه را دارند در بر آوردهای معقولانه کمک خواهند کرد.

بیان مسئله
تعداد کل سالمندان جهان در سال 2006را 687 میلیون و 923 هزار  نفر برآ ورد شد واعلام  کردندکه این تعداد تا سال 2050 به رقم یک میلیارد و 968 میلیون و 153 نفر خواهد رسید در حالی که هم اکنون60درصد افراد سالمنددر کشورهای درحال توسعه زندگی می کنند(سازمان ملل متحد2006). در حال حاضر 2/8درصد از کل جمعیت ایران را افراد سالمند بالای 60سال تشکیل میدهندکه معادل 2/6میلیون نفر است. پیش بینی می شود این رقم تا سال 2050 به 26 میلیون و 393 هزار نفر معادل 26 در صد کل جمعیت کشور برسد. امید زندگی برای مردان و زنان ایرانی بعد از 60 سالگی طی سال های 2005 تا 2010 به ترتیب 17 و 18 سال بر آورد شده است. نرخ رشد سالانه جمعیت در فاصله سرشماری های 1375 تا 1385 در کشور ایران6/1 در صد بوده و این  در حالی است که نرخ رشد جمعیت سالمند3/7درصد معادل2/5 میلیون نفر و در فاصله سرشماری 1385 تا 1390 نرخ رشد 2/8 درصد معادل 2/6 میلیون نفراست. با توجه به ساختار کنونی جمعیت کشور انتظار میرود که در سالهای آینده این جمعیت بیش از گذشته نیز افزایش یابد و افزایش نسبت سالمندی در کشور ما از سال 1420 به بعد خود نمایی خواهد کرد(مرکز آمار ایران 1381،1385،1390 ).

جداول 1، 2و3 روند سالخوردگی جمعیت وتصویر های عینی از سالمندان را در کل کشور،استان لرستان وشهرستان خرم آباد را از سال 1335 تا 1385 نشان می دهد.

جدول 1- تعداد جمعیت و نسبت سالمندان 60 سال و بالاتر کشور  طی سالهای85-1335