5- اندازه گیری ارزش و عملکرد شرکت ها .
6- هم چنین اندازه گیری سرمایه فکری به طور کامل و دقیق، می تواند ارزش و عملکرد شرکتها را اندازه گیری کند چون در یک جامعه مبتنی بر دانش ، دانش بخش مهمی از ارزش یک کالا و نیز بخش مهمی از ثروت یک شرکت را تشکیل می دهد، و در نهایت باید گفت که شرکت ها نه تنها نیاز دارند تا دارایی های نامشهود خود را شناسایی ، اندازه گیری و مدیریت کنند، بلکه باید همواره سعی کنند تا این دارایی های نامشهود را به طور مستمر بهبود بخشند. سازمان هایی که نتوانند دارایی های دانشی خود را به طور مستمر ارتقاء دهند بقاء خود را با خطر از دست دادن فنای خود مبادله می کنند. اگرچه ما قادر به اندازه گیری دقیق این سرمایه ها نیستیم ولی حداقل با توجه به آنها و اطلاع از نقش آنها در عملکرد سازمانی سازمان ها به اهمیت سرمایه گذاری بر این دارایی هایی پی خواهیم برد(مار و همکارانش 2003،781-771).
هم چنین با توجه به اهمیت روزافزون سرمایه فکری به عنوان عاملی جهت بهبود عملکرد شرکت ها هدف این پژوهش بررسی رابطه بین مقیاس سرمایه فکری که براساس 6 مدل مورد محاسبه قرار گرفته است.
3-1-پیشینه پژوهش
1-3-1-تحقیق های داخلی:
انواری رستمی و سراجی، به بررسی رابطه میان سرمایه فکری و ارزش بازار سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. در این راستا، با بهره گرفتن از روش های کمّی و ریاضی پیشنهادی انواری رستمی و رستمی داده های 7 ساله شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادارتهران، سرمایه فکری شرکت ها سنجیده شده و پس رابطه بین نتایج هر روش و ارزش بازار شرکت های تحت بررسی از نظر آماری مورد آزمون قرار گرفته است. یافته های پژوهش حاکی از آن بود که تنها دو مورد از روش های پیشنهادی همبستگی بالا و معنی داری با ارزش بازار سهام شرکت های عضو بورس اوراق بهادار دارند. هم چنین در این مقاله به ادامه تحقیقات پیش خود پرداخته و سعی کرده است که به سؤال پاسخ دهد اول اینکه چگونه می توان ارزش سرمایه فکری را محاسبه و برآورد کرد؟ سؤال اساسی دوم آنکه آیا رابطه معنی داری میان سرمایه فکری محاسبه شده شرکت ها و ارزش بازار سهام آن ها وجود دارد و در نهایت اینکه جهت محاسبه سرمایه فکری کدام یک از روش های سنجش، از توان بالاتری برخوردار و رابطه بهتری با ارزش بازار سهام شرکت ها نشان می دهد؟(انواری رستمی و سراجی، 1384، 62-49).
خورشیدی ، م و حمید قریشی ، دانش سازمان مستقل از افراد بوده وهنگام ترک کار توسط کارکنان درسازمان باقی می ماند. (خورشیدی ، م و حمید قریشی،1381 ،254)
رهنمای رودپشتی و زنجیردار (1387)، نیز در تحقیق خود به بررسی تبیین ضریب حساسیت با بهره گرفتن از مدل CAPM و مدل D- CAPM در شرکت ایران خودرو دیزل پرداختند و به این نتیجه رسیدند که D- CAPM تبیین دقیق تر نسبت به CAPM از رابطه بین بازده مورد انتظار و بازده بازار ارائه می دهد. همچنین بین بتای تعدیلی و بتا تفاوت معناداری وجود دارد و بازده مورد انتظار دو مدل از تفاوت معناداری برخور دارند و نهایتاً استفاده از D- CAPM نسبت به CAPM در بازار جهت ارزشیابی دارایی های مالی ، به دلیل آنکه از توان بهتری برخوردار است، مناسب تر است(رهنمای رودپشتی و زنجیردار، 1387، 12-2.(
2-3-1-تحقیق های خارجی:
چن و همکاران، نیز رابطه بین سرمایه فکری با ارزش بازار و عملکرد مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس سهام تایوان در دورۀ زمانی 2002-1992 را به گونه ای تجربی بررسی کردند آن ها سرمایه فکری را با بهره گرفتن از ضریب ارزش افزوده فکری و اجزای آن مخارج تحقیق و توسعه تقسیم بر ارزش دفتری سهام عادی و هزینه تبلیغات تقسیم بر ارزش دفتری سهام عادی و ارزش بازار و عملکرد مالی را با بهره گرفتن از نسبت های ارزش بازار به ارزش دفتری، بازده حقوق صاحبان سهام، بازده دارایی ها، رشد درآمد و بهره وری کارکنان اندازه گیری نمودند (چن و همکاران، 2005، 176-159)..
وانگ ، نشان داد که ارتباط مثبت بین سرمایه فکری و ارزش بازار شرکتهای موجود در صنعت الکترونیک موجود در شاخص S&P500 امریکا وجود دارد(وانگ، 2008، 563-546).
باسی و بورن ، در بررسی 500 شرکت امریکایی یافتند که ارتباط مثبت بین سرمایه گذاری در بخش سرمایه فکری و عملکرد مالی شرکت ها وجود دارد (باسی و بورن ، 1999، 432-414).
گارسیا و مارتینز (2007)،در یک مطالعه تجربی به بررسی ارتباط بین اطلاعات سرمایه فکری استفاده شده در تصمیمات سرمایه گذاری در شرکت های اسپانیایی پرداختند.
پی تان و همکارانش ،در پژوهش خود دریافتند که سرمایه فکری و عملکرد شرکت به طور مثبت با یکدیگر مرتبط بوده ، بعلاوه نرخ رشد سرمایه فکری نیزبه طور مثبت با عملکرد شرکت مرتبط می باشد.( پی تن و پلومن، هنکک ، 2007، 95-76).

4-1- چارچوب نظری تحقیق

به دلیل بالا رفتن درک مدیران در مورد نقش دارایی های نامشهود در ایجاد مزیت رقابتی تاکنون روش- های متعددی برای سنجش و انداز ه گیری سرمایه فکری بوجود آمده است ( نمازی وابراهیمی ،1388، شماره چهارم، ص10 ). پالیک روش آسانی را برای اندازه گیری سرمایه فکری توسعه داد او این گونه بیان می دارد که ارزش بازار یک سازمان بوسیله سرمایه بکار گرفته شده و سرمایه فکری خلق می شود و از طریق سرمایه ساختاری و سرمایه انسانی مورد استفاده قرار می گیرد . روش پالیک راهنمای را به منظور فراهم آوردن اطلاعات درباره اثر بخشی خلق ارزش دارایی های مشهود )سرمایه بکار گرفته شده) و دارایی های نامشهود) سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری) یک سازمان پیشنهاد نموده است که پالیک این روش

را ضریب ارزش افزوده فکری نامید . محاسبه ضریب ارزش افزوده فکری به آسانی انجام می شود چرا که بطور غیر مستقیم سرمایه فکری را از طریق اندازه گیری کارایی سرمایه بکار گرفته شده ، کارایی سرمایه انسانی و کارایی سرمایه سا ختاری اندازه گیری می کند(مادیتینس و همکاران2011،151-132) .
در این تحقیق بنا به دلایل زیر از مدل ضریب ارزش افزوده فکری پالیک برای سنجش سرمایه فکری استفاده می شود( نمازی وابراهیمی ،1388، شماره چهارم).
1- مبنای سنجش در این روش ثابت و استاندارد است به گونه ای که امکان مقایسه نمونه های بزرگ در صنایع مختلف را فراهم می کند. سایر روش های سنجش سرمایه فکری از جهات زیر محدود هستند.
الف) از شاخص های مالی و غیر مالی منحصر به فردی استفاده می کنند که نمی توان به آسانی آنها را در یک معیار جامع واحد ترکیب کرد.
ب) متناسب با ویژگی های یک شرکت خاص هستند. از این رو، امکان استفاده از آنها برای انجام تحلیل های مقایسه ای در بین یک نمونه وسیع و متنوع از شرکت ها کاهش می یابد.
ج) از اطلاعاتی استفاده می کنند که خاص برخی از شرکت ها یا ملل است، برای نمونه داده های مرتبط با سهام.
2- کلیه داده های مورد استفاده در روش ضریب ارزش افزوده فکری ارزش افزوده از صورتهای مالی حسابرسی شده استخراج می شوند. بنابراین، محاسبات انجام شده عینی و قابل رسیدگی، هستند.
3- روش ضریب ارزش افزوده فکری یک تکنیک ساده و شفاف است. سادگی محاسباتی این روش امکان استفاده از آن را توسط ذینفعان برون سازمانی فراهم می کند. سایر روش های سنجش سرمایه فکری از این جهت محدود هستند که صرفاً گروه های درون سازمانی یا به وسیله مدل ها، تحلیل ها و اصول های پیچیده قابل محاسبه هستند.
4- این روش در پژوهش های متعددی (به عنوان نمونه، فایدر وویلیامز ، شیو ، چانگ و کاماث به کار گرفته شده است.

جدول 1-1: خلاصه ی نتایج تحقیقات انجام شده در ارتباط با سرمایه فکری
نام محقق نتایج به دست آمده از تحقیق
انواری رستمی و سراجی (1384) بیانگر اهمیت سرمایه فکری، درک اهمیت ارزش آن از سوی سرمایه گذاران و همبستگی بالای سرمایه فکری با ارزش بازار سهام شرکت های بورس اوراق بهادار تهران است.

پی تان ، پلومن و هنکک (2007) در پژوهش خود دریافتند که سرمایه فکری و عملکرد شرکت به طور مثبت با یکدیگر مرتبط بوده ، بعلاوه نرخ رشد سرمایه فکری نیزبه طور مثبت با عملکرد شرکت مرتبط می باشد. پی تن و پلومن هنکک ، 2007، 95-76) .
چن و همکارانش (2005) دریافتند که رابطه مثبت بین سرمایه فکری و عملکرد مالی جاری و آتی شرکت وجود دارد همچنین آن ها نشان دادند که سرمایه فکری می تواند بیانگر ایجاد ارزش اقتصادی در بازار باشد (چن و همکارانش ، 2005، 176-159). وانگ (2008) نشان داد که ارتباط مثبت بین سرمایه فکری و ارزش بازار شرکتهای موجود در صنعت الکترونیک موجود در شاخص S&P500 امریکا وجود دارد(وانگ، 2008، 563-546).
باسی و بورن (1999) در بررسی 500 شرکت امریکایی یافتند که ارتباط مثبت بین سرمایه گذاری در بخش سرمایه فکری و عملکرد مالی شرکت ها وجود دارد (باسی و بورن ، 1999، 432-414).
نیکومرام ، رهنمای رودپشتی ، هیبتی (1387) نشان دادند که سرمایه فکری با بازده سرمایه گذاری و ارزش افزوده ارتباط معنادار وجود دارد و سرمایه فکری برروی این شاخص ها تأثیرگذار بوده است.
هافمن و همکارانش ، 2007 پس از بررسی 8 شرکت IT سوئدی به این نتیجه رسیدند که ریسک غیرسیستماتیک و ریسک کل رابطه معناداری با سرمایه فکری برقرار نکرده است اما گزارشگری ریسک سیستماتیک در بررسی با سرمایه فکری به شفافیت آن می افزاید.

5-1 مدل تحقیق و شیوه اندازه گیری متغیرهای پژوهش

نمودار 1-1 مدل تحلیلی تحقیق

6-1- اهداف تحقیق :
هدف اصلی :
شناسایی رابطه بین سرمایه فکری و ریسک سیستماتیک در بورس اوراق بهادار تهران.
بررسی اینکه اندازه شرکت بر روابط سرمایه فکری با ریسک سیستماتیک تأثیرگذار است
اهداف فرعی :
3- شناسایی رابطه بین سرمایه فیزیکی با ریسک سیستماتیک در بورس اوراق بهادار تهران.
4- شناسایی رابطه بین سرمایه انسانی با ریسک سیستماتیک در بورس اوراق بهادار تهران.
5- شناسایی رابطه بین سرمایه ساختاری با ریسک سیستماتیک در بورس اوراق بهادار تهران.

7-1- سؤال های تحقیق :

سوال اصلی 1 :

آیا بین سرمایه فکری با ریسک سیستماتیک در بورس اوراق بهادار تهران ارتباط وجود دارد؟