فصل اول : تعاریف و مفاهیم ………………………………………………………………………………………………………………………………10
مبحث نخست : تعریف سند ……………………………………………………………………………………………………………………………….10
گفتار اول : تعریف سند در لغت ………………………………………………………………………………………………………………………….10
گفتار دوم : تعریف سند از دیدگاه سازمان اسناد ملی …………………………………………………………………………………………10
گفتار سوم : تعریف سند از دیدگاه حقوق اسلامی …………………………………………………………………………………………….11
گفتار چهارم : تعریف سند از دیدگاه اصول حسابداری ……………………………………………………………………………………….11
گفتار پنجم : تعریف سند از دیدگاه قانون مدنی ………………………………………………………………………………………………..12
مبحث دوم : انواع سند از حیث اعتبار قانونی ……………………………………………………………………………………………………..12
گفتار اول : سند عادی …………………………………………………………………………………………………………………………………………13
گفتار دوم : سند رسمی ………………………………………………………………………………………………………………………………………13
فصل دوم : شرایط اعتبار رسمی در دعاوی مدنی ………………………………………………………………………………………………14
مبحث نخست : شرایط اساسی صحت اسناد رسمی ……………………………………………………………………………………………14
گفتار اول : تنظیم بوسیله مامور رسمی ……………………………………………………………………………………………………………..15
گفتار دوم : صلاحیت مامور در تنظیم سند ……………………………………………………………………………………………………….15
گفتار سوم : رعایت مقررات قانونی ………………………………………………………………………………………………………………………15
مبحث دوم : تشریفات تنظیم اسناد رسمی ………………………………………………………………………………………………………..16
گفتار اول : تشریفاتی که عدم رعایت آن خللی به رسمیت سند وارد نمی سازد ……………………………………………… 16
گفتار دوم : تشریفاتی که عدم رعایت آن سند را از رسمیت خارج می سازد ……………………………………………………17
مبحث سوم : آثار حاکم بر اسناد رسمی

……………………………………………………………………………………………………………..17
گفتار اول : اصل اعتبار قانونی ………………………………………………………………………………………………………………………………17
گفتار دوم : قابلیت اجرا ………………………………………………………………………………………………………………………………………18
گفتار سوم : اعتبار اسناد در جریان دادرسی ……………………………………………………………………………………………………….18
گفتار چهارم : اعتبار اسناد در مقابل ثالث …………………………………………………………………………………………………………..19
مبحث چهارم : دفاع شکلی در برابر اسناد ………………………………………………………………………………………………………….19
گفتار اول : انکار ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………20
گفتار دوم : تردید ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..20
گفتار سوم : جعل ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..21

بخش دوم : بررسی الگوهای مالکیت و مبانی پیدایش اصلاحات ارضی در ایران

فصل اول : تعاریف و بررسی انواع اراضی ……………………………………………………………………………………………………………..23
مبحث نخست : تعاریف و مفاهیم کاربردی ………………………………………………………………………………………………………..23
گفتار اول : زارع …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..23
گفتار دوم : مالک ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..24
گفتار سوم : گفتار سوم : گاوبند و برزگر (رعیت ) ………………………………………………………………………………………………24
گفتار چهارم : حقابه …………………………………………………………………………………………………………………………………………..25
گفتار پنجم : زاره صاحب نسق …………………………………………………………………………………………………………………………..25
گفتار ششم : نسق زراعتی ………………………………………………………………………………………………………………………………….26
گفتار هفتم : واحدهای تعیین مساحت ……………………………………………………………………………………………………………..26
مبحث دوم : بررسی انواع اراضی در نظام ملکی ایران …………………………………………………………………………………………27
گفتار اول : اراضی موات ……………………………………………………………………………………………………………………………………..27


گفتار دوم : اراضی جنگلی ……………………………………………………………………………………………………………………………………28
گفتار سوم : املاک مسلوب المنفعه ……………………………………………………………………………………………………………………28
گفتار چهارم : اراضی بایر مجمع تشخیص مصلحت نظام اسلامی مصوب 25/5/1367 ……………………………………..29
گفتار پنجم : اراضی کشت موقت ……………………………………………………………………………………………………………………….29
گفتار ششم : اراضی «بند ج» ………………………………………………………………………………………………………………………………30
فصل دوم : الگوهای مالکیت اراضی در ایران ……………………………………………………………………………………………………..31
مبحث نخست : تحولات ارضی و ا لگوهای مالکیت در قبل از مشروطیت ………………………………………………………..31
مبحث دوم : تحولات ارضی و الگوی مالکیت از مشروطیت تا سال 1339 ………………………………………………………..32
گفتار اول : مالکیت خصوصی ……………………………………………………………………………………………………………………………….32
گفتار دوم : املاک دیوانی (املاک خالصه ) …………………………………………………………………………………………………………33
گفتار سوم : املاک درباری …………………………………………………………………………………………………………………………………..34
گفتار چهارم : مالکیت وقفی ………………………………………………………………………………………………………………………………..34
مبحث سوم : تحولات ارضی و الگوهای مالکیت از سال 1341 تا پیروزی انقلاب اسلامی ………………………………..34
مبحث چهارم : تحولات ارضی و الگوی مالکیت در دوره پس از انقلاب اسلامی………………………………………………….35
فصل سوم : اهداف و مبانی پیدایش اصلاحات ارضی …………………………………………………………………………………………..36
مبحث نخست : تعریف اصلاحات ارضی ………………………………………………………………………………………………………………37
مبحث دوم : چگونگی پیدایش اصلاحات ارضی …………………………………………………………………………………………………..37
گفتار اول : سابقه تقسیم اراضی مزروعی …………………………………………………………………………………………………………….38
گفتار دوم : روند تاریخی ایجاد اصلاحات ارضی ………………………………………………………………………………………………….38
مبحث سوم : اهداف اصلاحات ارضی …………………………………………………………………………………………………………………..39
گفتار اول : اهداف سیاسی ………………………………………………………………………………………………………………………………….40
گفتار دوم : اهداف اجتماعی ……………………………………………………………………………………………………………………………….40
گفتار سوم: اهداف اقتصادی ………………………………………………………………………………………………………………………………..40
مبحث چهارم : لوایح اصلاحات ارضی …………………………………………………………………………………………………………………41





بخش سوم : مراحل اجرایی و نحوه صدور اسناد مالکیت اصلاحات ارضی
فصل اول : مرحله اول اصلاحات ارضی (تحدید مالکیت ها ) ……………………………………………………………………………..44
مبحث نخست : روند اجرایی ………………………………………………………………………………………………………………………………..44
مبحث دوم : نحوه خرید املاک ………………………………………………………………………………………………………………………….45
مبحث سوم : مستثنیات مالکان و حد نصاب مالکیت ……………………………………………………………………………………….. 47
فصل دوم : مرحله دوم اصلاحات ارضی ……………………………………………………………………………………………………………….48
مبحث نخست : روند اجرایی ………………………………………………………………………………………………………………………………..48
گفتار اول : شق اجاره ………………………………………………………………………………………………………………………………………….48
گفتار دوم : شق فروش به تراضی …………………………………………………………………………………………………………………………49
گفتار سوم : شق تقسیم ……………………………………………………………………………………………………………………………………..50
گفتار چهارم : شق تشکیل حق ریشه زارعین ……………………………………………………………………………………………………50
گفتار پنجم : شق تشکیل واحد سهامی زراعی ……………………………………………………………………………………………………51
فصل سوم : مرحله سوم اصلاحات ارضی ……………………………………………………………………………………………………………..52
مبحث نخست : روند اجرایی ………………………………………………………………………………………………………………………………..52
گفتار اول : شق فروش …………………………………………………………………………………………………………………………………………52
گفتار دوم : شق تقسیم ……………………………………………………………………………………………………………………………………….53
فصل چهارم : شورای اصلاحات ارضی ………………………………………………………………………………………………………………..56
مبحث نخست : اهداف و وظایف ………………………………………………………………………………………………………………………….56
مبحث دوم : روند اجرایی ……………………………………………………………………………………………………………………………………58
فصل پنجم : اصلاحات ارضی از دیدگاه فقها ………………………………………………………………………………………………………61
مبحث نخست : علت مخالفت روحانیون با اصلاحات ارضی ………………………………………………………………………………..62
مبحث دوم : فتاوی فقها و مراجع تقلید راجع به اصلاحات ارضی ………………………………………………………………………63
گفتار اول : فتوای آیت الله سید ابوالقاسم خویی …………………………………………………………………………………………………63
گفتار دوم : فتوای آیت الله سید عبدالهادی شیرازی …………………………………………………………………………………………64



گفتار سوم : فتوای حضرت امام خمینی (ره) ………………………………………………………………………………………………………64
مبحث سوم : اصلاحات ارضی بعد از انقلاب اسلامی …………………………………………………………………………………………..65
بخش چهارم : جایگاه اسناد اصلاحات ارضی در حقوق موضوعه
فصل اول : بررسی و تشریح اسناد اصلاحات ارضی …………………………………………………………………………………………….69
مبحث نخست : اعتباد اسناد اصلاحات ارضی ……………………………………………………………………………………………………..69
گفتار اول : ارزش محتویات اسناد اصلاحات ارضی ……………………………………………………………………………………………..69
گفتار دوم : ارزش مندرجات اسناد اصلاحات ارضی …………………………………………………………………………………………….71
مبحث دوم : اوصاف و ویژگی اسناد اصلاحات ارضی …………………………………………………………………………………………..71
گفتار اول : اوصاف شکلی ……………………………………………………………………………………………………………………………………..72
گفتار دوم : اوصاف ماهوی ……………………………………………………………………………………………………………………………………73
فصل دوم : بررسی ماهوی اسناد اصلاحات ارضی ………………………………………………………………………………………………..73
مبحث نخست : ماهیت حقوقی اسناد اصلاحات ارضی ……………………………………………………………………………………….74
مبحث دوم : جایگاه اسناد مشتمل بر رهن در قوانین ……………………………………………………………………………………….75
مبحث سوم : شرح و بررسی ماده 34 قانون ثبت مصوب 1386 ………………………………………………………………………..79
فصل سوم : جایگاه اسناد اصلاحات ارضی در محاکم ………………………………………………………………………………………..84
مبحث نخست : جایگاه اسناد اصلاحات ارضی در محاکم حقوقی و کیفری ……………………………………………………….84
گفتار اول : دلایل عدم پذیرش سند اصلاحات ارضی در محاکم ……………………………………………………………………….86
گفتار دوم : پذیرش سند اصلاحات ارضی در محاکم …………………………………………………………………………………………88
مبحث دوم : جایگاه اصلاحات ارضی در آرای وحدت رویه ………………………………………………………………………………..91
گفتار اول : رای وحدت رویه شماره 702-2/5/1386 …………………………………………………………………………………………91
گفتار دوم : رای وحدت رویه شماره 603-15/12/1374 …………………………………………………………………………………..95
گفتار سوم : نظریه مشورتی شماره 4637-28/9/62 ………………………………………………………………………………………….95
نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..97
پیشنهادات ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….98
منابع و ماخذ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………100


چکیده :
با پیشرفت دانش بشری در زمینه بهداشت و علم پزشکی از یک طرف و به دنبال آن افزایش جمعیت کره زمین از طرف دیگر مسئله تامین غذا را بصورت یکی از اساسی ترین نیازهای روزمره کشورها در آورده است با توجه به زیر کشت رفتن زمینهای مناسب کشاورزی در اکثر کشورها از جمله ایران ضرورت تغییر روشهای تولید برای افزایش بهره وری در واحد سطح امری اجتناب ناپذیر می باشد . در ایران اصلاحات ارضی برای زمین دار شدن کشاورزان بی زمین و افزایش درآمد زارعین به دنبال تغییر الگوی تولید سنتی به مدرن بوده است اما جنبه سیاسی تقسیم زمین بین زارعین بی زمین از اهمیت اساسی برخوردار بوده بطوریکه شیوه ها و کیفیت تولید تحت تاثیر آن قرار گرفت و با توجه به پیچیدگی های اجرای مراحل سه گانه اصلاحات ارضی در زمان خودش و کمبود نیروهای اداری و تحصیلکرده و ضرورت تعیین تکلیف اراضی واگذار شده برای صدور سند بر اساس نسق زارعانه دارای ابهاماتی می باشد . سند اصلاحات ارضی بواسطه مشاعی صادر شدن و عدم ذکر حدود و ثغور در آن مشکلات فراوانی را برای محاکم موجب گردیده و باعث برخوردهای دوگانه محاکم با آن شده است و این عیب اساسی آن می باشد . و از طرفی چون سند اصلاحات ارضی جزء اسناد رسمی می باشد و اسناد رسمی صراحتاً بوسیله مواد قانونی مورد تایید قرار گرفتند از اعتبار خاصی برخوردار بوده و محاکم با استفاده و کمک گیری از کارشناسان و معتمدین محلی قابلیت انطباق سند بر عرصه را خواهند یافت .


کلید واژگان :
اصلاحات ارضی ، زارع ، مالک ، نسق ، سند



مقدمه :
بیان مسئله :
مسئله اعطای زمین به کشاورزان یکی از اصولی بود که بعد از انقلاب کمونیستی 1917.م در روسیه ، همواره از طریق احزای کمونیست جهان مطرح شده و کوشش می گردید تا از این طریق کشاورزان و دهقانان رنج کشیده کشورهای جهان سوم به ایدئولوژی کمونیستی گرایش یابند . اصلاحات ارضی یکی از مقوله های پیچیده به حساب می آید و جوامع بین المللی هنوز موفق نشده اند تا از آن یک تعریف دقیق و قابل انطباق در تمامی جوامع ارائه دهند . همین امر سبب شده است تا در مقاطع مختلف تاریخ ، شاهد کشمکش های زیادی میان حاکمان و صاحبان قدرت باشیم و متاسفانه در این کشمکش ها ، بیشترین آسیب متوجه مردم بوده است . یکی از عواملی که باعث شکل گیری جنبش ها و انقلاب ها در طول تاریخ شده است ، نارضایتی مردم از قوانین مربوط به زمین و مالکیت آن بوده و آن دسته از نیروی انسانی که تلاش و کوشش زیادی در زمین انجام می دهند ، بهره مناسبی نمی گرفتند و بر عکس ، افرادی که سهم آن ها از این تلاش بسیار اندک بود ، از امتیازهای وافری برخوردار می شدند .
پیش از اصلاحات ارضی در ایران ، 50 درصد از زمین های کشاورزی در دست مالکان بزرگ بود و 20 درصد متعلق به اوقاف و در دست روحانیون بوده و 10 درصد زمین های دولتی نیز در مالکیت محمدرضا شاه قرار داشت و تنها 20 درصد باقی مانده متعلق به کشاورزان بود که این امر علاوه بر اثبات قدرت روز افزون بزرگ مالکان در مقابل دولت ، نارضایتی شدید اقشار ضعیف و محروم جامعه را نیز در پی داشت .