1-1- پیشینه تاریخی……………………………………………………………………………………………………………………..٥
1-2- واژه شناسی………………………………………………………………………………………………………………………..6
1-2-1- اهلیت…………………………………………………………………………………………………………………………….6
1-2-1-1- اهلیت تمتع…………………………………………………………………………………………………………………6
1-2-1-2- اهلیت استیفاء………………………………………………………………………………………………………………6
1-2-2- اهلیت اشخاص……………………………………………………………………………………………………………….7
1-2-2-1- اهلیت شخص حقیقی…………………………………………………………………………………………………..7
1-2-2-2- اهلیت شخص حقوقی………………………………………………………………………………………………….8
1-2-3- مفهوم سند………………………………………………………………………………………………………………………9
1-2-3-1- سند رسمی………………………………………………………………………………………………………………..10
1-2-3-2- سند عادی………………………………………………………………………………………………………………….10
1-2-4- اسناد تجاری…………………………………………………………………………………………………………………..11
1-2-4-1- برات…………………………………………………………………………………………………………………………11
1-2-4-2- سفته………………………………………………………………………………………………………………………….12
1-2-4-3- چک…………………………………………………………………………………………………………………………..13
1-2-5- مفهوم صدور…………………………………………………………………………………………………………………..14
1-2-5- مفهوم ظهرنویسی……………………………………………………………………………………………………………..15
1-2-5-1- ظهرنویسی به منظور وکالت…………………………………………………………………………………………..15
1-2-5-2- ظهرنویسی به منظور وثیقه…………………………………………………………………………………………….17
1-2-6- مفهوم قبولی…………………………………………………………………………………………………………………….18
1-3- اوصاف حاکم بر اسناد تجاری………………………………………………………………………………………………..18
1-3-1- وصف تجریدی……………………………………………………………………………………………………………….18
1-3-2-

وصف تنجیزی…………………………………………………………………………………………………………………19
1-3-3- وصف شکلی…………………………………………………………………………………………………………………..19
1-3-4- وصف قابل انتقال…………………………………………………………………………………………………………….20
1-4- شرایط صدور از جهت تنظیم و تسلیم سند تجاری…………………………………………………………………..20
1-5- ضمانت……………………………………………………………………………………………………………………………….21
1-5-1- مفهوم ضمانت در حقوق مدنی…………………………………………………………………………………………..23
1-5-2- مفهوم ضمانت در حقوق تجارت………………………………………………………………………………………..24
1-5-3- مفهوم ضمانت در اسناد تجاری………………………………………………………………………………………….24
فصل دوم : اهلیت در اشخاص حقیقی و حقوقی
2-1- اهلیت تمتع………………………………………………………………………………………………………………………….26
2-1-1- اهلیت تمتع در اشخاص حقیقی…………………………………………………………………………………………..26
2-1-2- اهلیت تمتع در اشخاص حقوقی…………………………………………………………………………………………28
2-2- اهلیت استیفاء……………………………………………………………………………………………………………………….30
2-2-1- اهلیت استیفاء در اشخاص حقوقی………………………………………………………………………………………30
2-2-2- اهلیت استیفاء در اشخاص حقیقی……………………………………………………………………………………….32
2-2-2-1- بلوغ……………………………………………………………………………………………………………………………33
2-2-2-1-1- بلوغ در کتاب…………………………………………………………………………………………………………..34
2-2-2-1-2- بلوغ در سنت…………………………………………………………………………………………………………..35
2-2-2-1-3- بلوغ از دیدگاه قانون مدنی و قانون مجازات اسلامی……………………………………………………..36
2-2-2-2- عقل……………………………………………………………………………………………………………………………36
2-2-2-3- رشد……………………………………………………………………………………………………………………………37
2-2-2-4- محجورین……………………………………………………………………………………………………………………38
2-2-4-1- صغار………………………………………………………………………………………………………………………….39
2-2-2-4-1-1- صغیر غیرممیز………………………………………………………………………………………………………40
2-2-2-4-1-2- صغیر ممیز…………………………………………………………………………………………………………..41
2-2-2-4-2- غیر رشید…………………………………………………………………………………………………………………41
2-2-2-4-2- مجانین……………………………………………………………………………………………………………………42
2-2-2-4-3- 2- جنون دائمی……………………………………………………………………………………………………….42
2-2-2-4-3-2- جنون ادواری……………………………………………………………………………………………………….43
2-4- اصول حاکم بر تعهد اسناد تجاری در حقوق ایران…………………………………………………………………….44
2-4-1- اهلیت……………………………………………………………………………………………………………………………..45
2-4-2- رضایت……………………………………………………………………………………………………………………………50
2-4-3- شرایط شکلی موثر در اعتبار عمل تجاری…………………………………………………………………………….51
2-5- اصول حاکم بر اسناد تجاری…………………………………………………………………………………………………..52
2-5-1- اصل عدم ایرادات در اسناد تجاری………………………………………………………………………………………53
2-5-1-1- ایراد به شرایط صوری…………………………………………………………………………………………………..56
2-5-1-2- ایراد مربوط به عدم اهلیت و فقدان شرایط اساسی صحت معاملات…………………………………….57
2-5-1-3- تهاتر دین ناشی از سند………………………………………………………………………………………………….58
2-5-1-4- ایراد تحصیل مجرمانه سند……………………………………………………………………………………………..59
2-5-1-5- ایراد سوء نیت دارنده…………………………………………………………………………………………………….61
2-5-2- اصل استقلال امضاء ها ……………………………………………………………………………………………………..63
2-5-3- اصل استقلال تعهد…………………………………………………………………………………………………………….66
2-5-4- اصل اشتغال ذمه……………………………………………………………………………………………………………….68
2-5-5- اصل مدنونیت…………………………………………………………………………………………………………………..70
2-6- قانون حاکم بر اهلیت در حقوق بین الملل خصوصی از دیدگاه قانون گذار ایران…………………………..71
 
فصل سوم : آثار فقدان اهلیت
3-1- فقدان شرایط بلوغ…………………………………………………………………………………………………………………74
3-1-1- صغیر غیرممیز……………………………………………………………………………………………………………………76
3-1-2- صغیر ممیز………………………………………………………………………………………………………………………..77
3-2- غیر رشید( فقدان رشد در شخص بالغ ) ………………………………………………………………………………….79
3-3- جنون ………………………………………………………………………………………………………………………………….80
3-4- نقش اهلیت در ایفای تعهدات تجارتی……………………………………………………………………………………..83
3-4-1- برات……………………………………………………………………………………………………………………………….84
3-4-1-1- صادر کننده برات………………………………………………………………………………………………………….85
3-4-1-2- براتگیر…………………………………………………………………………………………………………………………86
3-4-1-2-1- قبولی برات……………………………………………………………………………………………………………..87
3-4-1-2-2- ماهیت قبولی…………………………………………………………………………………………………………….87
3-4-1-2-3- اعلان قبولی……………………………………………………………………………………………………………..88
3-4-1-2-4- انعکاس قبولی در برات……………………………………………………………………………………………..89
3-4-1-2-4- آثار قبولی برات…………………………………………………………………………………………………………90
3-4-1-2-5- قبولی شخص ثالث غیراز براتگیر…………………………………………………………………………………91
3-4-2- سفته…………………………………………………………………………………………………………………………………91
3-4-3- چک…………………………………………………………………………………………………………………………………92
3-4-3-1- صادر کننده چک…………………………………………………………………………………………………………..92
3-4-3-2- محال علیه …………………………………………………………………………………………………………………..94
3-5- اهلیت ضامن اسناد تجاری……………………………………………………………………………………………………..94
3-6- تاثیر ورشکستگی تاجر در ایفای تعهدات………………………………………………………………………………….96
3-6-1- حال شدن دیون تاجر ورشکسته………………………………………………………………………………………….97
3-6-2- عدم تعلق بهره به دیون ورشکسته………………………………………………………………………………………100
3-6-3- منع مداخله تاجر ورشکسته از ایفای تعهدات……………………………………………………………………….100
3-6-4- تسلیم عین معین………………………………………………………………………………………………………………100
3-6-5- موضوع تعهد ورشکسنه انجام عمل حقوقی………………………………………………………………………….101
نتیجه گیری و پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………..103
منابع ……………………………………………………………………………………………………………………………………………105
 

اهلیت اشخاص در صدور ، قبولی ، ظهرنویسی و ضمانت در برات ، سفته و چک
قدیر غریب پور پشتیری
چکیده
پیدایش اسناد تجاری به تاریخ حقوق تجارت باز می گردد و در یک نگاه کلی ، حاصل نیازهای تجاری و بازرگانی است. علت پیدایش این اسناد در سه ضرورت اصلی سرعت ، سهولت و امنیت روابط تجارتی خلاصه می شود.این اسناد در جهت تسهیل گردش ثروت و سرعت بخشیدن به کارها و نیز معاف کردن تجار از انجام کارهای اداری وقت گیر مورد استفاده قرار می گیرند. اما وجود این اسناد برای صدور آن کافی نیست و اگر مطابق مقررات ماهوی صادر نشود اعتباری ندارد مهمترین این مقررات داشتن اهلیت است فقدان اهلیت موجب بی اثر شدن و بی اعتباری صدور این اسناد می گردد به عبارت دیگر فقدان اهلیت موجب می شود تعهدی برای صادرکننده و امضاء کننده آن ایجاد نشود مانند این است که سندی صادر نگردیده است بنابراین اگر صادرکننده یا متعهد در