مقدمه 2
1 – بیان مسئله تحقیق 3
2 – اهمّیت و ضرورت انجام تحقیق 5
3 – اهداف تحقیق 5
4 – پرسش های تحقیق 5
5 – فرضیه های تحقیق 6
6 – سوابق و پیشینه تحقیق 6
7 – روش تحقیق 7
8 – ساختار تحقیق 8
فصل اول: مفاهیم و مبانی نظری تحقیق 10
پیشگفتار 11
1-1 تعریف بازار 12
1-2 انواع بازار 12
1-3 خدمت به اشخاص در قالب یك بخش مالی 13
1-4 ابزار مشتقه در بازار سرمایه 14
1-4-1 قرارداد آینده (Futures Contract) 14
1-4-2 قراردادهای احتمالی (Option Contract) 14
1-4-2-1 قرارداد اختیار خرید (Call Option Contract) 14
1-4-2-2 قرارداد اختیار فروش (Put Option Contract) 15
1-4-2-2-1 قرارداد پیشرو (Forward Contract) 15
1-4-2-2-2- قرارداد سلف و استثناء (Futures contract & exception contract) 15
1-4-2-2-3 قرارداد معاوضه (Swap Contract) 16
1-5 عوامل مؤثر بر قیمت بازار 16
1-6 بورس 18
1-6-1 بورس اوراق بهادار 19
1-6-2 بورس کالا و ویژگی های آن 19
1-7 استفاده از قراردادهای آینده در بورس کالا 20
1-8 ساختار سازمانی بورس کالا و سازوکارهای آن 21
1-8-1 تالار معاملات 21
1-8-2 شرکت های معامله گر و اتاق های کارگزاری (شرکت های معامله گر) 21
1-8-3 سوداگران و مصونیت مالی (Speculators and hedgers) 22
1-8-4 نهاد تسویه کننده معاملات در بورس کالا 22
1-8-5 روش انجام معامله 23
1-8-5-1 سفارش بازار (Market Order) 23
1-8-5-2 سفارش محدود (Limit Order) 23
1-9 بخش های مختلف بورس کالای ایران 24
1-9-1 بازار فیزیکی بورس کالا 24
1-9-2 بررسی درخواست پذیرش کالا 25
1-9-3 بازار مشتقه 26
1-9-4 بازار فرعی 27
1-9-5 پذیرش اموال غیرمنقول در بازار فرعی 28
1-10 اثرات بورس های کالا در بهبود عملکرد و توسعه اقتصاد 30
1-10-1 مدیریت ریسک قیمت 30
1-10-2 کشف قیمت 31
1-10-2-1 تولید اطلاعات لازم در خصوص قیمت ها 31
1-10-2-2 عرضه گسترده اطلاعات بازار 31
1-10-3 بورس های کالا به عنوان مکانی برای سرمایه گذاری 32
1-10-4 توسعه بازارهای نقدی کالا 33
1-10-5 تسهیل تأمین منابع مالی، تقویت سرمایه گذاری و تولید 33
1-10-6 کاهش فقر و نابرابری 34
1-10-7 کمک به توسعه فن آوری های نوین 34
1-11 آینده و ایجاد بورس های نوظهور 34
1-12 بررسی معاملات بورسی از دیدگاه اندیشمندان اسلامی 39
1-12-1 دیدگاه شهید مطهری 39
1-12-2 دیدگاه سید موسی صدر 40
1-13 مقایسه معاملات بورسی و قمار بازی 40
فصل دوم: شرایط و چگونگی انجام معاملات در بورس كالا 43
2-1 شرایط عمومی صحت معاملات 44
2-1-1 قصد طرفین و رضاى آنها 45
2-1-2 اهلیت طرفین معامله 45
2-1-3 موضوع معین كه مورد معامله باشد 46
2-1-4 شرایط مال مورد معامله 46
2-1-5 مشروعیت جهت معامله 47
2-1-6 قرارداد باید مخالف صریح قانون نباشد 48
2-1-7 قرارداد باید مخالف با اخلاق حسنه نباشد 48
2-1-8 قرارداد باید مخالف با نظم عمومى نباشد 49
2-2 ایجاب و تشخیص آن از دعوت به معامله

49
2-2-1 ایجاب و قبول 51
2-2-2 نقش ایجاب در تشکیل قرارداد 53
2-2-3 اقسام ایجاب 54
2-2-3-1 از جهت مـخاطب (ایجاب‌ عـام‌ وخاص) 54
2-2-3-2 از جهت‌ مدت‌ اعتبار (ایجاب‌ ساده و مهلت‌دار) 55
2-3 امکان رجوع قبل یا بعد از وصول ایجاب 57
2-4 زوال ایجاب و قبول 58
2-4-1 مرگ 58
2-4-2 حجر 59
2-4-3 جنون و ملحقات آن 59
2-4-4 انقضای مهلت 60
2-4-5 ردّ 60
2-4-6 ایجاب متقابل 61
2-4-7 انتفای موضوع 63
2-5 چگونگی انجام معامله در بازار بورس فیزیکی کالا 63
2-5-1 ساعت تالار معاملات 64
2-5-2 نحوه اعلام عرضه ها 64
2-5-3 سایر اطلاعات به درخواست بورس 65
2-5-4 مراحل قبل از تالار معاملات 66
2-5-4-1 مراحل اخذ کد شناسه بورس 66
2-5-4-1-1 مدارک مورد نیاز جهت شناسایی مشتریان حقیقی 66
2-5-4-1-2 مدارک مورد نیاز جهت شناسایی مشتریان حقوقی 67
2-5-4-2 انواع کدهای معاملاتی 67
2-5-5 زمان ارائه سفارش خرید 68
2-5-5-1 مدارک سفارش خرید 68
2-5-5-2 انواع سفارش خرید 69
2-5-6 انواع قراردادهای قابل معامله در بورس 69
2-5-7 انواع سفارش خرید 70
2-5-8 انواع معاملات 70
2-5-9 تابلو ی معاملات 71
2-5-10 راهنمای تابلو معاملات 71
2-6 نحوه انجام معاملات در تالار و کشف نرخ 72
2-6-1 دوره زمانی سبز 73
2-6-2 دوره زمانی زرد 74
2-6-3 خریداری از کالای مازاد 75
2-6-4 دوره زمانی قرمز 76
2-6-5 زمان آبی 77
2-6-6 تخصیص کالا از طریق سیستم بورس 77
فصل سوم: مقایسه نهاد کارگزاری و نهادهای مشابه 79
3-1 وكالت 80
3-1-1 تعریف وكالت‌ 80
3-1-2 شرایط صحت و انعقاد وكالت‌ 81
3-1-3 موارد وكالت‌ 81
3-1-4 شرایط وكالت 82
3-1-4-1 امكان انجام وكالت به وسیلۀ موكّل 82
3-1-4-2 قابلیّت نیابت دادن به دیگرى 84
3-1-4-3 معلوم بودن موضوع وكالت 85
3-1-5 آثار وكالت‌ 86
3-1-5-1 تعهدات وكیل‌ 86
3-1-5-1-1 اجراى وكالت 86
3-1-5-1-1-1 اجراى وكالت به وسیلۀ توكیل به غیر 87
3-1-5-1-1-2 تعدّد وكیل 88
3-1-5-1-1-3 چگونگى اجراى وكالت 88
3-1-5-1-1-3-1 حفظ اموال موكّل 88
3-1-5-1-1-3-2 رعایت حدود وكالت 89
3-1-5-1-1-3-3 رعایت مصلحت موكّل 89
3-1-5-1-1-3-4 دادن حساب وكالت 89
3-1-5-2 تعهّدات موكّل‌ 90
3-1-6 انحلال وكالت 91
3-1-7 عزل وكیل از ناحیۀ موكّل 92
3-2 نمایندگی 92
3-2-1 انواع نمایندگی 92
3-2-1-1 نمایندۀ قانونى 92
3-2-1-2 نمایندۀ قراردادى 93
3-2-2 نمایندگی در فقه 93
3-2-3 نمایندگی در قانون 94
3-3 عاملی 96
3-3-1 عاملی در فقه 97
3-3-2 عاملی در قانون 97
3-4 قرارداد دلالی 98
3-4-1 دلالی در قانون 99
3-5 نـمایندگی تجاری 101
3-5-1 تعریف 101
3-5-2 نـمایندگی تجاری در قانون ایران 101
3-6 کارگزار 103
3-6-1 شرکت‌های کارگزاری 104
3-6-2 کارگزاری 105
3-6-1-1 خدمات کارگزاری 105
3-6-1-2 اهمیت کارگزار در بورس 106
3-6-1-3 کارگزاران بورس 106
3-6-3 ویژگیهاى قرارداد کارگزاری 106
3-6-3-1 عقدى است معوّض 106
3-6-3-2 عقدى است لازم 106
3-6-3-3 تفاوت قرارداد کارگزاری با حق العمل كارى‌ 107
3-6-3-4 شرایط و اركان قرارداد کارگزاری 107
3-6-3-5 ایجاب و قبول‌ 107
3-6-3-6 شرایط عمومی 108
3-6-3-7 تعیین حق الزحمه کارگزار 108
3-6-4 اركان قرارداد کارگزاری 108
3-6-4-1 «سرمایه و کالا» 108
3-6-4-2 «اقدام به معامله» 109
3-6-5 قرارداد کارگزاری عقدى است عهدى، معوّض 109
3-6-6 تكلیف آمر 109
3-6-6-1 کارمزد 111
3-6-6-1-1 کارمزدهای خریدار کالا برای هر قرارداد خرید 111
3-6-6-1-2 کارمزدهای فروشنده کالا برای هر قرارداد فروش 111
3-6-6-2 تخفیف کارمزد 112
3-6-7 وظایف کارگزار 113
3-6-7-1 باید طبق دستور آمر عمل كند 114
3-6-7-2 کارگزار امین است (در صورت تعدّى و تفریط ضامن است) 114
3-6-7-3 عدم معامله به همراه مال خود 114
3-6-7-4 کارگزار حق ندارد قرارداد خود را به کارگزار دیگر تفویض کند 114
3-6-8 پایان قرارداد کارگزاری 114
3-6-8-1 موت و حجر آمر 115
3-6-8-2 پایان شخصیت حقوقی کارگزار 115
3-6-8-3 عدم امكان انجام عملی كه در قرارداد آمده 115
3-6-8-4 آثار انحلال قرارداد 116
نتیجه گیری 117
پیشنهادها 122
منابع 123
پیوست 126


چکیده:
در حال حاضر ابزارهای مالی گوناگونی طراحی و در بازارهای مالی وجود دارد و آنها تسهیل و گسترش تجارت و مدیریت ریسک خرید و فروش و همچنین افزایش کارایی بازار می باشد. یکی از این راه ها، ایجاد بورس ها در سراسر جهان می باشد. کشور ایران نیز در جهت نیل به این مهم در سال های گذشته اقدام به ایجاد بورس اوراق بهادار نمود و پس از آن و برای پیشرفت بهتر، اقدام به تأسیس بورس کالا نمود و سعی دارد تا با عرضه محصولات گوناگون و ایجاد بسترهای مناسب برای ارائه محصولات بیشتر، تجارت و اقتصادی پویا را برای کشور حاصل نماید.از مباحثی که باید در اینگونه بازارهای نوظهور که همچون بازارهای گذشته قدمتی چند هزار ساله ندارند، به آنها توجّه کرد؛ مسأله قانون گذاری و توجّه به حقوق افراد در بورس می باشد. لذا سعی شده تا علاوه بر آشنایی کلی با بورس و تاریخچه آن، چگونگی معاملات و برخورد افراد در بورس مورد بررسی قرار گیرد.

واژگان کلیدی:
بورس، بورس کالا، کارگزار، حقوق قرارداد

مقدّمه
همانطور که از عنوان این تحقیق بر می آید ما در اینجا به دنبال تبیین بررسی ماهیت و آثار و احکام حقوقی معاملات در بورس کالا می باشیم.
شیوه ی بیان این تحقیق بصورت تحلیلی- توصیفی و شیوه ی گردآوری مطالب بصورت کتابخانه ای می باشد.
هدف از این تحقیق واکاوی و بررسی موارد موجود در قوانین بورس کشور بصورت خلاصه می باشد تا علاوه بر آشنایی بیشتر و تسلط بهتر خواننده با مفاد این مواد، زوایای مختلف آن بیشتر روشن گردد.
در این نگارش سعی شده تا چینش مطالب صحیح باشد و حفظ امانت منابع در آن رعایت گردد ولی شاید به دلیل گستردگی منابع، علیرغم میل نگارنده مواردی از قلم افتاده باشد که پوزش می طلبم.
در فصل اول به مفاهیم و مبانی نظری پژوهش خواهیم پرداخت و سپس مروری خواهیم داشت بر بورس و انواع آن و بالاخص بورس کالا در ایرانو در پایان فصل اول به مزایای بورس می پردازیم و نگاهی خواهم داشت به آینده بورس و بالاخص آینده بورس کالا در کشورهای مختلف تا پایه های نظری تحقیق را بطور کامل بیان نموده باشیم و امید است پس از اتمام فصل اول خواننده گرامی با مفاهیم بورسکالا به اختصار آشنا گردد. در فصل دوم و سوم به سئوالات و فرضیه های تحقیق می پردازیم بدین نحو که ابتداماهیت قراردادهای بورسی را مورد بررسی قرار می دهیمو در فصل سوم نهاد کارگزاری بورس را مورد مطالعه قرار خواهیم داد تا در نهایت به نتیجه ای مطلوب برسیم.
پیشاپیش از تمامی بزرگوارانی که با پیشنهادها و انتقادهای سازنده ی خویش ما را در ارائه هرچه بهتر این پژوهش یاری می نمایند کمال تشکر و قدردانی را دارم.