توسعه ظرفیت فرآیندی است که از طریق آن مشخص می شود کدام تواناییها باید به دست آید، تقویت و تطبیق داده شود و در طول زمان پایدار مانده و ارتقا یابد. استراتژی های توسعه ظرفیت شامل:
1-اصلاحات نهادی و انگیزه ها: فرایند ایجاد تسهیلات مدیریت تغییر، بررسی عملکرد، مکما های حقوق و دستمزد، فرایند های کسب و کار( مدیریت پروژه و تدارکات) و …
2- ظرفیت های رهبری: مهارت های مذاکره و دیداری، مشاوره ای و آماده سازی، اصول اخلاقی، وکالت ، رسانه و …
3- تحصیل، آموزش و یادگیری: روش های آموزشی، برنامه های درسی، آموزش عالی و سرمایه گذاری، آموزش و پرورش فنی و حرفه ای در مهارت های شغلی و …
4- پاسخگویی و مکانیزم های کلامی: بررسی های دقیق، مشاهده شهروندان، نظارت و ارزیابی و بازخورد ذینفعان، کمپین اطلاع رسانی عمومی و …
شکل 2-1 ماهیت چرخشی اجزای فرایند توسعه ظرفیت ” برنامه توسعه سازمان ملل” را نشان می دهد.
فرایند توسعه ظرفیت

شکل 2- 1: اجزای فرایند توسعه ظرفیت “برنامه توسعه سازمان ملل” (capacity development group,2008: 4)
با توجه به اینکه هدف از این تحقیق سنجش ظرفیت شهرداری تهران برای ارتقای مدیریت مسکن شهری می باشد لذا مرحله دوم از چرخه توسعه طرفیت که شامل ” ارزیابی ظرفیت ها و نیازها” می باشد مورد بررسی قرار می گیرد (capacity development group,2008: 4).
2-1-2-2- ارزیابی ظرفیت های موجود و نیازها
این فرایند که مرحله دوم از چرخه توسعه ظرفیت می باشد راهنمایی است که در انجام هر مطالعه ظرفیت سنجی توصیه می شود. این فرایند شامل مراحل زیر می باشد:
1- بسیج و طراحی: مشارکت ذی نفعان و طراحی روشن برای انجام یک ظرفیت سنجی موفقیت آمیز بسیار مهم می باشد. این مرحله با سه سوال راهنما آغاز می شود: 1- چرا ظرفیت: 2- ظرفیت چه چیز؟ 3- ظرفیت برای چه؟
گام های اصلی این مرحله عبارت است از: 1- روشن ساختن اهداف و انتظارات از مشتریان اولیه 2- مشخص نمودن ذی نفعان ملی و محلی درگیر در فرایند- طراحی، ارزیابی و خلاصه/ تفسیر- برای اطمینان از موفقیت پیش رو 3- تطبیق چارچوب ظرفیت سنجی پیش فرض( نقطه شروع، موضوعات اصلی، ظرفیت کارکردی) با نیازهای محلی ( در این قسمت با توجه به اهداف تحقیق نقطه شروع و موضوع اصلی و ظرفیت عملکردی انتخاب می شود و لزوما نباید در برگیرنده تمام اجزای این سه قسمت باشد) 4- تعیین چگونگی انجام ارزیابی 5- هزینه انجام ظرفیت سنجی ( بر اساس ترکیب تیم، مدت زمان و عمق زمان)
2- انجام ظرفیت سنجی: در این مرحله داده ها و اطلاعات در خصوص ظرفیت های موجود و مورد نظر جمع آوری می شود. این داده ها به شیوه های متفاوتی جمع آوری می شود که شامل مصاحبه خود ارزیابی و تمرکز گروه ها می باشد.
با پرورش و تقویت ظرفیت های موجود می توان به استراتژی های توسعه ظرفیت رسید. در این مرحله با مقایسه ظرفیت های مورد نظر در آینده با ظرفیت های موجود نیاز های ظرفیتی به دست می آید.
3- خلاصه و تفسیر نتایج: پس از اتمام ظرفیت سنجی، نتایج را به صورت خلاصه بر روی یک کار برگ مشخص می نماییم این کاربرگ نمای کلی از سطح ظرفیت برای هر مقطع از محدوده و مقیاس ارزیابی شده را مشخص می نماییم. این فرایند در شکل 2-2 نشان داده شده است.
ظرفیت های عملکردی
مسئله اصلی
سطح موجود

 
 
سطح آینده
رهبری
منابع انسانی
مشخص نمودن فاصله بین ظرفیت آینده با ظرفیت موجود
مشخص نمودن فاصله بین ظرفیت آینده با ظرفیت موجود

شکل 2- 2: فاصله بین سطوح ظرفیت موجود و آینده
در این مرحله مقایسه ظرفیت موجود و مورد نظر انجام شده و مشخص می شود چه تلاش هایی باید برای از بین بردن فاصله این دو انجام شود. نتایج حاصل از این قسمت مشخص می نماید؛ که کدام ظرفیت ها کافی بوده و کدام نیاز به بهبود دارند. همچنین این تحلیل باید با توجه به شرایط سازمانی و محیطی موجود بررسی می شود چون گاهی اوقات برای یک سازمان میزان پایین ظرفیت کافی می باشد. (capacity development group,2008; p7-11)
2-2-2- مدیریت شهری
مدیریت عبارت است از فرایند طراحی و نگهداری از محیطی که در آن افراد به صورت گروهی با یکدیگر کار می کنند و اهدف خود را به شیوه موثری محقق می سازند. این تعریف را می توان برای سکونتگاه های انسانی و شهرها نیز به کار گرفت؛ زیرا در آنها سازمان های شهری مختلف در سطوح سازمانی متفاوتی وجود دارند و جهت دستیابی به اهداف سازمانی خود به صورت سلسله مراتبی (سطوح محلی، منطقه ای و ملی) با یکدیگر تشریک مساعی دارند و در هریک از این سازمان ها افراد برای دستیابی به اهداف ذکر شده با یکدیگر همکاری می کنند؛ بنابراین مدیریت شهری نه تنها در بر گیرنده مدیریت سازمان ها و مجموعه های شهری است، بلکه مدیریت امور مرتبط به فرآیندهای توسعه و کارکرد شهری را نیز در سطوح سازمانی مختلف شامل می شود. تعریف دقیقی از مدیریت شهری وجود ندارد و مشخص نیست که این مفهوم یک هدف، فرایند یا ساختار است. در ابتدا این مفهوم به معنای توزیع منابع و بکارگیری قدرت بوده است. در این حالت، مدیریت شهری در واقع فصل مشترکی میان بوروکراسی به عنوان مرجع قانونی توزیع منابع و جامعه ی محتاج این منابع از طریق زیربناها و خدمات تلقی می شد. در این زمان تاکید مدیریت شهری بر امر تصمیم گیری بوده است. در این زمینه، ویلیامز (1978) تلاش کرده تا تعریفی از مدیریت شهری ارائه نماید. از دیدگاه وی مدیریت شهری یک بستر تئوریک یا یک دیدگاه نیست، بلکه چهارچوبی برای بررسی است. او مدیریت شهری را مرتبط با ارتباطات و قدرت، ماهیت شهر و ساختار اقتصادی- اجتماعی آن می داند ( کاظمیان و همکاران، 1392: 383-384).
پنج موضوع بسیار مهم مدیریت شهری عبارتند از: تامین اعتبار شهرداری ها، مسکن شهری، خدمات و امکانات اصلی، سیستم های اطلاعات شهری، بخش غیر رسمی شهری و قابلیت های نهادی شهر شامل نقش شهرداری ها. در واقع موضوع اصلی مدیریت شهری عبارت است از: شهر، مناطق شهری و اجتماعی درون شهری و ماموریت آن درک کلان و جامع از فرآیندهای رشد و توسعه اقتصاد شهری، توسعه اجتماعی و زیست محیطی از منظرهای مختلف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی برای حل مشکلات و ارتقای کیفیت زیستی و توسعه پایدار شهر در سطوح محلی، منطقه ای و ملی است (کاظمیان و همکاران، 1392: 26).
1-2-2-2- مدیریت شهری در ایران
محیط کلان مدیریت شهری در ایران را می توان در قالب نهاد ها و کنشگران موثر بر آن ترسیم کرد. با توجه به حیطه مسئولیت، اهداف و ماهیت کنشگران آنها، به پنج دسته ی نهاد های حکومتی- دولتی، نهاد های حکومتی – عمومی، نها های غیر دولتی، نهاد های بخش خصوصی و نهاد های بین المللی قابل تقسیم هستند (کاظمیان و همکاران،1392: 87). شهرداری ها در ایران از زمره سازمان های حکومتی عمومی محسوب می شوند.
آنچه در حال حاضر به عنوان اهداف و وظایف مدیریت شهری می توان بر شمرد، با آنچه از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قابل برداشت است، تفاوت فاحشی دارد. در قانون اساسی، شوراها به عنوان رکنی از ارکان کشور محسوب شده و چهارچوب قانونی حضور مردم بر نظارت امور محل تعریف شده است و می تواند تمامی امور شهری را در سازمان مدیریت شهری، برنامه ریزی و مدیریت کند و مردم، حضوری جدی و موثر در اداره ی امور شهری دارند. ولی آنچه در قوانین عادی با عنوان اهداف و وظایف مدیریت شهری آمده است، بخش کوچکی از وظایف قابل تعریف برای مدیریت شهری است و علی رغم توجه مدیریت عالیه کشور در دو قوه مجریه و مقننه و تصویب احکام و قوانینی برای حرکت مدیریت شهری به سمت و سوی جایگاه واقعی خود در قانون اساسی، سوای تشکیل شوراهای اسلامی شهری، اقدام اساسی دیگری صورت نپذیرفته است؛ بنابر این اهداف و وظایف مدیریت شهری همچنان میان دولت از یک سو و شوراها و شهرداری ها از سوی دیگر تقسیم شده است و نا هماهنگی در مدیریت شهری، هزینه های اساسی برای مردم به همراه داشته است (کاظمیان و همکاران،1392: 204)
در ماده 136 قانون برنامه سوم توسعه، در جهت تحقق مدیریت یکپارچه شهری پیش بینی شده بود که وظایف و اختیارات دستگاه های دولتی و اجرایی کشور که مرتبط با مدیریت شهری هستند به تدریج و بر اساس اولویت های مشخص به شهرداری ها واگذار شود. در متن پیش نویس آیین نامه اجرایی این ماده فعالیت های قابل واگذاری در دوسته فعالیت های قابل واگذاری در کوتاه مدت و بلند ودت تقسیم شده بود که از جمله آن می توان به موارد زیر که مرتبط با امر مسکن می باشند اشاره کرد:
تهیه طرح های جامع و تفصیلی
ساخت مسکن ارزان قیمت و استیجاری