پژوهشگران شادمانی را دارای سه بخش دانسته اند: ۱- فراوانی و درجه ی عاطفی مثبت یا احساس خوشی، ۲- میانگین سطح رضایت در طول یک دوره، ۳-نداشتن احساس افسردگی و اضطراب (به نقل از عابدی و دیگران،۱۳۸۵). لذا با عنایت به این مطالب معلوم میگردد که خلقت انسان بر پایه ی شادمانی مناسب انجام میگیرد و شادمانی جزیی از ذات اوست پس نباید به اشتباه دین را مخالف شادی ویا شادی را مغایر با دین داری دانست، بلکه این ها لازم وملزوم یکدیگر هستند ما باید بدانیم که دین برای افسرده کردن مردم نیامده است بلکه دین داری تأمینکننده شادی حقیقی و پایدار است. نباید تصور کرد که شادی همیشه موجب شکسته شدن مرزهای اخلاقی ومنطقی است در صورتی که ممکن است فضایی ایجاد کند که هم مرزهای اخلاقی محفوظ بماند و هم فضای اخلاقی شاد و جذاب شده وفراریان اخلاق را نیز به خود جذب کند (امیر حسینی،۱۳۸۵،صص۴۲-۴۱). با توجه به نقش مهم عوامل اصلی شخصیتی در شادکامی و ارتباط میان سایر عوامل شخصیتی با شادکامی، در این پژوهش سعی بر آن است که میزان و ارتباط هویت دینی به عنوان یکی از عوامل اصلی هویت و شخصیت، با شادمانی مشخص گردد. لذا در این پژوهش محقق بر آن است تا از سویی به بررسی وضعیت هویت دینی در سه مؤلفهی ۱- باور واعتقادات، که عبارت است از ایده ها و نگرش های یک دین،که انتظار می رود پیروان آن بدان معتقد باشند ، ۲- عواطف واحساسات که عبارت است از عواطف و احساسات پیروان یک دین، با جوهری ربوبی همچون خدا یا واقعیتی غایی و ۳- رفتارها وعمل دینی، که عبارت است از اعمالی چون نماز و روزه، شرکت در آیین های دینی که انتظار میرود پیروان یک دین آن ها را به جای آورند پرداخته و از سویی دیگر به ارتباط آن با احساس وتجربه ی شادمانی و نقشی که دین بر شادابی دارد وتأثیرآن بر دانشجویان بپردازد.
شادمانی نوعی ارزشیابی مثبت است که فرد از خود و زندگی اش دارد و مواردی از قبیل رضایت از زندگی، هیجان و خلق مثبت، فقدان افسردگی و اضطراب را شامل می شودو جنبه های مختلف آن به شکل شناخت ها، عواطف و احساسات است (داینر وساه، ۱۹۹۸). و به این موضوع پرداخته شود که چون دانشجویان قشری جوان و از آینده سازان جامعه محسوب میشوند نخست تا چه اندازه با دین خود آشنا هستند و به معتقدات خود عمل می کنند و علاوه بر این میزان شادی و نشاط آن ها چگونه است و دیانت آن ها با میزان شادمانی آنان ارتباط دارد؟ و آیا بین هویت دینی با شادمانی رابطه ای وجود دارد؟
اهمیت وضرورت تحقیق:
شادی و نشاط یکی از هیجانات آدمی است که تأثیر عمیق و ماندگاری بر کنشهای جسمی، روان شناختی آدمی دارد وعملکرد او را در قلمروهای مختلف فعالیتی فزونی میبخشد عوامل مختلفی در ایجاد نشاط نقش دارند که از آن جمله میتوان به سبک شخصیتی فرد، تعامل اجتماعی، باورها وکنش های مذهبی و تفریحات اشاره کرد، باور ها و کنش های مذهبی موجب برقراری پیوندی ژرف بین انسان وخدا میشود و بر اثر این پیوند، احساس نا ایمنی و عدم آرامش از بین میرود (الیاسی،۱۳۸۵،ص۳۲).
با وجود افزایش و شدت یافتن فرایند های توسعه و نوسازی در تمام ابعاد خود، مذهب و دین همچنان منبع مهمی برای هویت بخشی وایجاد معنا برای زندگی و احساس شادمانی در جهان متجدد وآشفته به شمار میرود. بر خلاف تصورات برخی که مذهب را در نتیجه ی تداوم و روند تجدد گرایی محو شده میپنداشتند، دین به عنوان منبع اولیه و معنا و هویت بخشی به بسیاری از مردم دنیا چون مسلمانان، مسیحیان، هندوها و بوداییان مطرح شده است. برخورداری از دین و تعالیم مذهبی مشترک، پایبندی و وفاداری به آن، اعتقاد و تمایل به مناسک آیین های مذهبی فراگیر در فرایند شکل دهی هویت ملی، بسیار مؤثر است. مذهب علاوه بر اینکه از لحاظ کارکردی عامل مهمی در روابط اجتماعی به حساب میآید، موجب دلگرمی، سرزندگی، نشاط و اشتیاق عمومی است (حاجیانی،۱۳۷۹،ص۲۰۳). هویت مذهبی جوانان امروز دارای گسستگی نسبت به نسل گذشته است آن ها از قرائت ها و برداشت های سنتی تفاسیر رایج دینی گسسته اند و میزان هویت دینی کمتری را نسبت به نسل گذشته از خود نشان می دهند. می توان گفت یکی از دلایل کاهش هویت مذهبی، تعدد مراجع تفسیری میباشد که در دنیای مدرن اتفاق افتاده است دنیا گرایی در میان مردم بیش از پیش مشهود شده و روند سریع تری به خود گرفته است ولی باید گفت دین هنوز تأثیر چشمگیری در زندگی اجتماعی جوانان دارد آن ها در انتخاب های سرنوشت ساز زندگی خود مانند انتخاب همسر، یا انتخاب های روزمره مانند طرز پوشیدن لباس، حداقل به صورت نظری دین را یکی ازملاک های انتخاب می دانند، اما دنیا گرایی کم کم معرفت سنتی دینی را با مفاهیم جدیدی که همراه با فرایند های جهانی شدن مطرح شده اند، ترکیب کرده است (ایمان پور،۱۳۸۱،صص۶۶-۴۶). با توجه به آن چه که گفته شد قابل پیش بینی است که غیر دینی شدن کم کم به حوزه های دیگر نیز سرایت می کند و هر چه جوانان امروز درانتخاب شیوه های زندگی خود به دین، اهمیت کمتری بدهند، نهاد دین که در آینده درکنش های اجتماعی این قشر عظیم وسرنوشت ساز جامعه بازتولید خواهد شد، با چهره ی امروزی خود تفاوت بیشتری دارد (ایمان پور،۱۳۸۱،صص۶۶-۴۶).
میتوان گفت که هرچه میزان باور های مذهبی اساسی در جوانان بالاتر و قوی تر باشد، میزان بحران هویت در آن ها کمتر خواهد بود. همچنین باورهای مذهبی اساسی پیش بینی کننده ی مناسبی برای بحران هویت اند به عبارت دیگر می توان از میزان باور های مذهبی اساسی در جوانان به عنوان یک پ

یش بینی کننده بحران هویت استفاده کرد. باورهای مذهبی اساسی میتوانند به انسان ها در یافتن زندگی خویش و رهایی از بحران هویت کمک کنند (رجایی،۱۳۸۷،صص۱۹-۱۷). ضعف ارزش های مذهبی به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر بحران هویت مطرح شده است. کسانی که دارای بحران هویت اند زندگی آن ها بی معنا، پوچ و بی هدف است و احساس ناامیدی و گم گشتگی میکنند. چنین افرادی از اختلال های روان شناختی از جمله افسردگی و اضطراب در رنج اند. در حالی که باورهای مذهبی اساسی میتوانند باعث احساس شادی، امیدواری و هدفمندی و آرامش در افراد شوند (رجایی،۱۳۸۷،ص۱۹). انسان برای رشد در تمامی ابعاد خویش احتیاج به شادمانی دارد، شادمانی همچون هوا میماند که بدون آن زندگی دشوار است تجربه های شخصی بهترین دلیل برای اهمیت شادی است (آرگایل،۱۳۸۶). در جامعه ی ایرانی، خصوصاً در مورد دانشجویان، تحقیقات نظام داری پیرامون شادی و هویت دینی صورت نگرفته است، با توجه به این نکته که از میان عوامل گو ناگون و نقش آن ها در شادی بیشترین تفاوت در فرهنگ و مذهب مشاهده گردیده است، مطالعه ی علمی شادی و احساس بهزیستی در جامعه ی ما که از ویژگی های فرهنگی و مذهبی خاصی بر خوردار است دارای اهمیت فراوانی است. در جامعه ی ایرانی ارزش های فرهنگی و مذهبی، اخلاقی و اجتماعی دارای معیار های متفاوتی نسبت به جوامع غربی و حتی جوامع شرقی است از این رو مطالعه ی شادی و ارتباط مذهب با آن خصوصاً در جامعه ی دانشجویی ایرانی از ویژگی های خاصی در مقایسه با فرهنگ های دیگر میتواند بر خوردار باشد (کرمی نوری و دیگران،۱۳۸۱،ص۱۱). لذا ضرورت و هدف پژوهش حاضر این است که میزان و ارتباط هویت دینی و عوامل اصلی تشکیل دهندهی آن، با شادمانی مشخص شود و ارتباط هویت دینی را به عنوان یکی از عوامل اصلی هویت وشخصیت را با شادمانی تعیین نماید. با توجه به نقش تعیین کنندهی دین در سلامت روان و شادابی و ارتباط متقابل میان این دو با انسان، به نظر می رسد نسل جوان دچار نوعی بی هدفی وبی معنایی و خالی از هویت دینی شده است و نگرانی ها و آشفتگیهای روانی سبب بروز اختلالات روانی و افسردگی در او گردیده است با توجه به اهمیت موضوع و نقش تعیین کنندهی دین در سلامتی وشادابی، پژوهشگر در صدد است که به این مسئله از دو بعد دین و علم بپردازد.
اهداف تحقیق:
هدف کلی:
تعیین نمودن رابطه هویت دینی با شادمانی در دانشجویان است.
اهداف ویژه:
۱-تعیین نمودن رابطه اعتقادات دینی با احساس و تجربه ی شادمانی است.
۲-تعیین نمودن رابطه احساسات و عواطف دینی بااحساس و تجربه ی شادمانی است.
۳-تعیین نمودن رابطه انجام رفتار های دینی با احساس و تجربه ی شادمانی است.
سؤالات تحقیق:
سؤال کلی:
۱-آیا بین هویت دینی با شادمانی در دانشجویان ارتباط وجود دارد؟
سؤالات ویژه:
۱-آیا بین اعتقادات دینی با احساس و تجربهی شادمانی رابطه وجود دارد؟
۲-آیا بین عواطف و احساسات دینی با احساس و تجربهی شادمانی رابطه وجود دارد؟
۳-آیا بین انجام رفتار های دینی با احساس و تجربهی شادمانی رابطه وجود دارد؟
تعاریف نظری متغیرها
دین: کلمهی دین به مجموعهای از عقاید، اخلاقیات، احکام و قوانین فردی و اجتماعی اطلاق می شود و ادیان آسمانی آیین هایی هستند که از طرف خدای متعال به پیغمبران وحی شده اند. دین برابر است با اعتقاد به آفرینندهای برای جهان و انسان ودستورات عملی متناسب با این عقاید(مصباح یزدی،۱۳۶۵،صص۲۸-۲۳).
دین مجموعه ای از عقاید، اخلاق، قوانین و مقرراتی میداند که برای ادارهی امور جامعه و انسان وپرورش انسان ها می باشد (جوادی آملی،۱۳۷۲).
دین را می توان، گرایش شدید انسان ها به سوی وجود والای خداوند، یا نیروهای برین ویا احساس ساده وابستگی به آنان به منظور تبیین علل وجودی خویشتن در جهان وبازیابی معنایی برای هستی دانست (بیرو،۱۳۷۵،ص۲۴۱).
ویلیام جیمز دین را به عنوان احساسها و اعمال و تجربه های فرد در رابطه با آنچه آن را الهی تلقی میکند میداند. به نظر پروسر دین مجموعهای از باورها، رفتارها، احساسات و نگرشهای جدی است (آرین،۱۳۸۷).
هویت دینی: میزان شناخت عقیدتی فرداز تعلق وارتباطش نسبت به دینی خاص وپیامدهای احساسی مثبت است که فرد از این تعلق و ارتباطش تجربه میکند وهمچنین به میزان ارزشی که فرد، به انجام عملی مناسک فردی وجمعی دین قائل است، گفته می شود(عباسی قادی،۱۳۸۲،ص۳۲).
مؤلفهی اعتقادات دینی: که عبارت است از ایده ها و نگرش هایی که انتظار میرود پیروان یک دین بدان اعتقاد داشته باشند.
مؤلفهی عواطف دینی: که ناظر بر عواطف و احساسات پیروان یک دین، با جوهری ربوبی، همچون خدا یا واقعیتی غایی ویا اقتداری متعالی است.
مؤلفهی رفتارهای دینی: که انتظار میرود پیروان یک دین آن ها را به جای آورند و شامل اعمالی چون نماز، روزه، شرکت در آیین های دینی و…. است.
شادمانی:
شادمانی نوعی ارزشیابی مثبت است که فرد از خود وزندگی اش دارد (دانیر،۲۰۰۲) و مواردی از قبیل رضایت از زندگی، هیجان وخلق مثبت، فقدان افسردگی واضطراب را شامل میشود وجنبههای مختلف آن نیز به شکل شناخت ها وعواطف است(دانیر وساه،۱۹۹۸).
آیزنک(۱۹۹۰)؛ ترجمه فیروز بخت وبیگی، (۱۳۷۵) شادمانی را مجموع لذتها،
منهای دردها وترکیبی از حد اکثر عاطفه ی مثبت به اضا فهی حداقل عاطفهی منفی معرفی می کند.
احساس شادمانی: به معنی وسیع کلمه هر نوع حالت هوشیاری را گویند و به معنای اختصاصی یک حالت انفعالی نامعینی است که میتواند ایجاد کنندهی یک حالت نیاز باشد (منصورو همکاران، ۱۳۶۳،ص۳۴).
تجربه شادمانی : پیاژه تجربه را تأثیر متقابل بین محرک ها (بیرونی و درونی) و یادگیرنده میداند (سیف،۱۳۸۵،ص۳۴). و هگل تجربه را چگونگی حصول شناخت میداند (کمالی نژاد، ۱۳۸۰، ص۲۴۱).
تعاریف عملیاتی متغیرها:
هویت دینی:
در این پژوهش هویت دینی در سه مقولهی اعتقادات دینی، عواطف و احساسات دینی و انجام رفتارهای دینی منظور میشود. و هویت دینی نمره ای است که فرد در پرسشنامهی محقق ساخته کسب می کند.
اعتقادات دینی: در این پژوهش سطح اعتقادی نمرهای است که دانشجو از گویه های۱۰تا۱ پرسشنامه محقق ساختهی هویت دینی کسب می کند.
عواطف و احساسات دینی: در این پژوهش نمرهای است که دانشجو از گویه های ۲۰تا۱۱ پرسشنامه محقق ساختهی هویت دینی کسب می کند.
رفتارهای دینی: در این پژ وهش نمره ای است که دانشجو از گویه های ۳۱تا۲۱ پرسشنامه محقق ساخته هویت دینی کسب می کند.
شادی:
منظور از شادی نمره ای است که فرد در پرسشنامهی شادمانی مونش کسب میکند.
احساس مثبت: در این پژوهش نمره ای است که دانشجو از گویه های ۱۰-۴-۳-۲-۱ پرسشنامهی مونش کسب می کند.
احساس منفی: در این پژوهش نمره ای است که دانشجو از گویه های ۹-۸-۷-۶-۵ پرسشنامهی مونش کسب می کند.
تجربه مثبت: در این پژوهش نمرهای است که دانشجو از گویه های ۲۴-۲۳-۲۱-۱۹-۱۵-۱۴-۱۲ پرسشنامه مونش کسب میکند.
تجربه منفی: در این پژوهش نمره ای است که دانشجو از گویه های ۲۲-۲۰-۱۸-۱۷-۱۶-۱۳-۱۱ پرسشنامه مونش کسب می کند.
دانشجویان: مقصود افرادی هستند که در سال تحصیلی ۹۰-۸۹ ۱۳در دانشگاه آزاد اسلامی شهرستان نجف آباد مشغول به تحصیل بودند.
فصل دوم:
مبانی نظری و پیشینه ی تحقیق

• بخش اول: دین و هویت دینی
• بخش دوم: شادمانی
• بخش سوم: پیشینهی تحقیق