این پژوهش با استفاده از رویکرد تفسیرگرایی به بازسازی معنایی ارزش‌های بین نسلی در میان ساکنان شهرستان رودبار جنوب از منظر جوانان و بزرگ‌سالان آن منطقه می­پردازد. برای گردآوری داده­های کیفی از تکنیک مصاحبه­ی عمیق و جهت تجزیه‌وتحلیل اطلاعات و ارائه نظریه نهایی از روش نظریه­ی زمینه­ای استفاده‌شده است. بر اساس روش نمونه­گیری کیفی- هدفمند و نیز معیار اشباع نظری 15 نفر از جوانان 18- 29 ساله و همچنین 12 نفر از بزرگ‌سالان 40 سال و بالاتر شهرستان رودبار جنوب در این مطالعه شرکت کردند. مقولات عمده­ی مربوط به درک و تفسیر ارزش‌های جوانان عبارت‌اند از: فشار هنجاری سنتی، افزایش سطح توقع خانواده­ها، نفوذ رسانه­های جمعی، مقایسه گرایی، رقابت‌جویی، خوداتکایی، تمایل به مدرن شدن، رفتار فراغتی، روحیه­ی نوگرایی و احساس نارضایتی و نهایتاً ارزش رفاه­طلب به‌عنوان مقوله هسته انتخاب گردید. همچنین مقولات مربوط به درک و تفسیر ارزش‌های بزرگ‌سالان شامل مقولات، فقدان آینده‌نگری، خویشاوند گرایی، تمایل به حفظ ارزش‌های سنتی، خیرخواهی، همگرایی با باورهای دینی، ابراز ناخوشایندی از وضعیت موجود، رسانه­های جمعی و مقوله­ی هسته بازاندیشی ارزشی انتخاب گردید. مقوله­ی هسته نهایی در این پژوهش، ارزش رهایی‌بخش انتخاب گردید که با توجه به این مقوله جوانان و بزرگ‌سالان ارزش‌های بین نسلی را به‌مثابه‌ی ارزش‌های رهایی‌بخش درک و تفسیر کرده­اند. ازیک‌طرف جوانان ارزش‌های خود را به‌مثابه‌ی رفاه‌طلب و از طرف دیگر بزرگ‌سالان با ابراز ناخوشایندی از وضعیت موجود و افول ارزش‌های سنتی سعی در بازاندیشی ارزشی خوددارند. مقوله­ی هسته نهایی مذکور در قالب یک مدل زمینه‌ای شامل، شرایط، تعاملات (استراتژی‌ها) و پیامدها ارائه‌شده است.

واژگان کلیدی: ارزش­ها، جوانان و بزرگ‌سال، ارزش رفاه­طلب، بازاندیشی در ارزش­ها، نظریه زمینه­ای، شهرستان رودبار جنوب.

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                      صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه. 2

1-2 بیان مسئله. 3

1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق. 5

1-4 اهداف پژوهش… 6

1-5 سؤالات اساسی تحقیق. 6

1-6 تعریف مفاهیم اساسی تحقیق. 7

1-6-1 ارزش­ها 7

1-6-2 نسل. 8

 

1-6-3 ملاک­های تمایز نسل­ها از یکدیگر در ایران. 9

فصل دوم: مبانی نظری

2-1 پیشینه تحقیق. 11

2-1-1 پژوهش­های خارج از کشور. 11

2-1-2 پژوهش‌های داخل کشور. 16

2-1-3 جمع‌بندی پیشینه تجربی. 21

2-2 مروری بر رویکردهای نظری. 22

2-2-1 نظریه­های جامعه­شناختی. 23

2-2-1-1 رویکرد اجتماعی شدن مارگارت مید. 23

2-2-1-2 تئوری ساختی ـ کارکردی پارسنز. 24

2-2-1-3 رهیافت تاریخی کارل مانهایم. 25

2-2-1-4 تئوری تناقض در پرورش اجتماعی اولیه و ثانویه برگر و لاکمن. 27

2-2-1-5 تئوری پیوند اجتماعی جورج زیمیل. 29

2-2-1-6 تئوری تعارض سنت و تجدد 29

2-2-1-7 رویکرد دگرگونی فرهنگی رونالد اینگلهارت.. 30

2-2-1-8 پییر بوردیو. 32

2-2-1-9 رویکرد نسلی کریستوفر بالس… 35

2-2-1-10 رویکرد نسلی ویلیام اشتراوس و  نیل هاو. 36

2-2-1-11 رویکرد نسلی وایت.. 38

2-2-2 نظریه‌های روانشناسی و روان‌شناسی اجتماعی. 38

2-2-2-1طبقه­بندی روکیچ از ارزش­ها 38

2-2-1-2 طبقه­بندی شواتزر از ارزش­ها 39

2-2-1-3 تئوری حشو ارزشی گودنو. 40

2-2-1-4 آلپورت.. 41

2-3 چارچوب مفهومی پژوهش… 42

فصل سوم: روش­شناسی تحقیق

3-1 مقدمه. 46

3-2 مشخصه­های عمده روش­شناسی کیفی. 46

3-3 نظریه زمینه­ای. 46

3-4 میدان موردمطالعه. 47

3-5 نمونه­گیری. 49

3-6 روش­های گردآوری داده­ها 51

3-7 روش تجزیه‌وتحلیل داده­ها 52

3-7-1 کدگذاری باز. 53

3-7-2 کدگذاری محوری. 53

3-7-3 کدگذاری گزینشی یا انتخابی. 53

3-8 اعتبار و پایایی تحقیق. 54

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها

4-1 مقدمه. 57

4-2 یافته­های سؤال اول. 58

4-3 یافته­های سؤال دوم 67

4-4 یافته­های سؤال سوم 73

فصل پنجم:نتیجه­گیری

5-1 نتایج عمده پژوهش… 77

5-2 نتیجه­گیری. 79

5-3 پیشنهادات پژوهش… 82

5-4 محدودیت­های تحقیق. 84

منابع. 86

ضمائم. 91

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                     صفحه

جدول 4-1: مقوله­های استخراج‌شده‌ی عمده­ی مربوط به درک و تفسیر ارزش‌های جوانان………….52

جدول 4-2: مقوله­های عمده و مقوله هسته ارزش‌های جوانان…………………………………………………62

جدول 4-3: مقوله­های عمده مربوط به درک و تفسیر ارزش‌های بزرگ‌سالان…………………………….64

جدول 4-4: مقوله­های عمده و مقوله هسته ارزش‌های بزرگ‌سالان…………………………………………..68

جدول 4-5: مقوله­های عمده مجدا کدگذاری شده به تفکیک ابعاد شرایطی، تعاملی و پیامدی………70

 

فهرست مدل­ها

عنوان                                                                                                     صفحه

مدل 4-1: مدل زمینه­ای درک و تفسیر ارزش‌های جوانان در قالب ارزش رفاه­طلب…………………….67

مدل 4-2: مدل زمینه­ای درک و تفسیر ارزش‌های بزرگ‌سالان………………………………………………….73

مدل 4-3: مدل نهایی زمینه­ای درک ارزش‌های بین نسلی به‌مثابه‌ی ارزش‌های رهایی‌بخش………….75

 

 

فصل اول
کلیات تحقیق
1-1- مقدمه

هویت هر جامعه­ای زائیده فرهنگ آن جامعه است. فرهنگ خود متشکل از ارزش­ها، باورها، هنجارها و نگرش­های حاکم بر رفتار افراد است. از بین این عناصر، می­توان گفت ارزش­ها بیشترین نقش را در رفتار فرد ایفا می­نمایند. ارزش­ها در بعد روانی و فردی مهم‌ترین منبع برای جهت­گیری درک و شناخت از خود و در بعد اجتماعی، مجموعه­ای از عقاید و نگرش­ها هستند که فرد طی فرآیند جامعه­پذیری آن‌ها را می­آموزد و خود را با قواعد و هنجارهای جامعه هماهنگ می­سازد و ارزش­ها به جهت ذهنی، رفتار افراد و داوری­های آنان را نسبت به‌تمامی امور متأثر می­سازند. بررسی ارزش‌های نسل جوان و بزرگ‌سال موضوع بحث و بررسی دیرینه و مشترک جامعه‌شناسان، روان­شناسان اجتماعی، صاحب‌نظران علوم تربیتی و مردم‌شناسان فرهنگی بوده است. در جامعه­شناسی بررسی ارزش­ها از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ زیرا یکی از موارد و موضوعات موردمطالعه در علم جامعه­شناسی مطالعه رفتار انسان­هاست و کنش­ها و رفتارهای افراد، آگاهانه یا ناخودآگاه بر اساس ارزش‌های درونی آنان صورت می­گیرد. سخن گفتن از فرهنگ یک جامعه بدون ارزش­ها، سخن بی‌معنی و مفهوم است. نیک گهر در کتاب خود ارزش را این‌گونه تعریف می­کند که ارزش «ارزش معیاری است که شخص اقامه می­کند و به آگاهی اجتماعی و درک وی از امور و عوامل تأثیرگذار اجتماعی/ اقتصادی مربوط است که وی با طبقه اجتماعی وابسته به آن را احاطه کرده و با جامعه با شرایط تاریخی اقتصادی و اجتماعی­اش که در آن زندگی می­کند در ارتباط است» (نیک گهر،1373: 163).

در دو دهه اخیر، با تغییرات ساختار اجتماعی، فرهنگی جامعه ایران درنتیجه بهبود شاخص­هایی هم چون صنعتی شدن، افزایش میزان شهرنشینی، افزایش میزان تحرک اجتماعی و مهاجرت، جوانی جمعیت، توسعه شبکه حمل‌ونقل عمومی، توسعه وسایل ارتباط‌جمعی و استفاده از فنّاوری‌های نوین ارتباطی و توسعه نهادهای اجتماعی جدید مانند آموزش‌وپرورش و دانشگاه، زمینه مساعدی برای بروز تغییرات در ارزش­ها و نگرش­های اقشار جامعه ایرانی به وجود آورده است. نسل جوان نیازهایی را جستجو می­کند که متفاوت از نسل قدیم است. این امر ناشی از دگرگون شدن ارزش­ها به‌واسطه‌ی تحولاتی بود که تمام ابعاد زندگی را به‌طور بی­سابقه­ای تحت تأثیر خود قرارداد و محیطی متفاوت را برای پرورش نسل جدید فراهم کرد؛ درنتیجه نسل جدید، نسلی متفاوت از گذشتگان خویش است. کشورهایی درحال‌توسعه از این دگرگونی­ها در امان نماندند و شکل­های کم‌وبیش متفاوتی از آن تجربه کردند. ایران نیز به‌مثابه‌ی یکی از کشورهای درحال‌توسعه، ناظر اتفاقات مهمی طی سه دهه­ی آخر قرن بیستم بوده است. برخی از این تغییرات در حیطه­ی شناخت و تغییرات ارزشی دو نسل بزرگ‌سال و جوان بوده و پژوهش حاضر نیز عهده­دار بررسی همین مسئله است.

1-2 بیان مسئله
تعاملات/ استراتژی ها: 

 
ارزش­ها درونی­ترین لایه­های شخصیت انسان­ها هستند و شناخت مطلوب واقعیت­های درونی هر کس منوط به شناخت ارزش­ها و گرایش­های ارزشی اوست (یوسفی، 1383). ارزش برای هر فرد نوعی باور است که به شکل محوری، درون نظام باور کلی فرد جای گرفته است و مشخص می‌سازد که او چگونه «باید» و «نباید» رفتار کند، یا در صورت داشتن هدف‌هایی، کدام‌یک ارزش کسب کردن دارند و کدام‌یک ندارند. همچنین می‌توانیم آن را تحت عنوان ایده آل‌های انتزاعی و مجرد، مثبت و منفی که مقید یا ملزم به موقعیت یا موضوع گرایش خاص نیستند تعریف کرد. آلن بیرو در کتاب