هدف از این پژوهش، بررسی اثر مخارج ورزشی بر تولید ناخالص داخلی ایران می باشد. این مطالعه از نوع توصیفی  محسوب می شود. و به دلیل ماهیت موضوع، جمع آوری اطلاعات با استفاده از روش كتابخانه ای صورت گرفته است. اطلاعات مورد نیاز شامل، تولید ناخالص داخلی و اجزای آن، مخارج ورزشی دولت و مخارج ورزشی خانوار از سال  1363تا 1386 بود که از مرکز آمار ایران و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور تهیه گردید. پس از جمع آوری اطلاعات لازم، آزمون ها را بر اساس آمارهای موجود انجام دادیم. که برای بررسی اثرات مخارج ورزشی بر تولید ناخالص داخلی از برنامه  Eviews)) استفاده شد. برای بررسی اثرات بلند مدت آن از مدل هم انباشتگی و اثرات كوتاه مدت آن از مدل خود رگرسیون برداری استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که مخارج ورزشی دولت در کوتاه مدت بر تولید ناخالص داخلی اثر گذار است، اما مخارج ورزشی خانوار بر تولید ناخالص داخلی اثرگذار نیست.
واژه ها ی کلیدی:
 اثر اقتصادی، مخارج ورزشی دولت، مخارج ورزشی خانوار، تولید ناخالص داخلی
 
فهرست مطالب
عنوان                                                                                         صفحه
فهرست مطالب ……………………………………………………………………………………………………………………………… أ‌
فهرست جدول ها ……………………………………………………………………………………………………………………….. ت
فهرست نمودارها ………………………………………………………………………………………………………………………….. ث
 
فصل اول: طرح تحقیق
عنوان                                                                                                صفحه

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………….2
بیان مسأله ……………………………………………………………………………………………………………………… 3
اهمیت وضرورت تحقیق ………………………………………………………………………………………………… 4
1-4) اهداف تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………. 6
1-4-1) هدف کلی تحقیق …………………………………………………………………………………………………………… 6
1-4-2) اهداف اختصاصی ……………………………………………………………………………………………………………. 6
1-5) فرضیات تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………… 6
1-6) محدودیت های تحقیق ……………………………………………………………………………………………………….. 6
1-7) تعریف واژه ها و اصطلاحات تحقیق ……………………………………………………………………………………..7
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق
2-1) مقدمه

………………………………………………………………………………………………………………………………….. 9
2-2) تعریف ورزش ………………………………………………………………………………………………………………………. 9
2-3) صنعت ورزش ………………………………………………………………………………………………………………………. 9
2-4) دلایل رشد صنعت ورزش ………………………………………………………………………………………………… 10
2-5) بازرگانی در ورزش ……………………………………………………………………………………………………………. 13
2-6) طبقه بندی امور بازرگانی ورزش ……………………………………………………………………………………… 14
2-7) تعریف اقتصاد ……………………………………………………………………………………………………………………. 14
2-8) مفهوم نظام اقتصادی …………………………………………………………………………………………………………15
2-9) رابطه بین ورزش و اقتصاد ………………………………………………………………………………………………… 16
2-10) اثرات اقتصادی ورزش ……………………………………………………………………………………………………. 17
2-11) برآورد اثرات اقتصادی ورزش …………………………………………………………………………………………. 19
2-11-1) مشاركت در ورزش و تأثیر بر هزینه خانوار ………………………………………………………………. 20
2-11-2) اشتغال ……………………………………………………………………………………………………………………….. 25
2-11-3) جذب گردشگران ……………………………………………………………………………………………………….. 28
2-11-4) جذب حامیان مالی ……………………………………………………………………………………………………. 30
2-11-5) رشد رسانه های ورزشی …………………………………………………………………………………………….. 31
2-11-6) منابع مالی دولتی ورزش ……………………………………………………………………………………………. 34
2-11-7) افزایش سلامتی، بهره وری و كاهش هزینه ها …………………………………………………………. 35
2-11-8) منافع اقتصادی رویدادهای ورزشی ……………………………………………………………………………..36
2-11-8-1) اثر اقتصادی كوتاه مدت ………………………………………………………………………………………… 36
2-11-8-1-1) اثر مستقیم ……………………………………………………………………………………………………….. 37
2-11-8-1-2) اثر غیر مستقیم  ……………………………………………………………………………………………….. 37
2-11-8-1-3) اثر استنتاجی  …………………………………………………………………………………………………… 37
2-11-8-2) اثر اقتصادی بلند مدت ………………………………………………………………………………………….. 38
2-12) پیشینه تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………….. 43
2-12-1) داخل كشور ……………………………………………………………………………………………………………….. 43
2-12-2) خارج کشور ………………………………………………………………………………………………………………… 43
2-13) جمع بندی ……………………………………………………………………………………………………………………… 46
 
فصل سوم: روش تحقیق
3-1) مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 48
3-2) روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………… 48
3-3) متغیرهای تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………… 48
3-4) تولید ناخالص داخلی و اجزای آن ……………………………………………………………………………………. 48
3-5) روش جمع آوری اطلاعات ………………………………………………………………………………………………… 49
3-5-1) هزینه های ورزشی خانوار ……………………………………………………………………………………………. 49
3-5-2) هزینه های ورزشی دولت …………………………………………………………………………………………….. 50
3-5-3) تولید ناخالص داخلی و اجزای آن ……………………………………………………………………………….. 50
3-6) روش تجزیه و تحلیل اطلاعات …………………………………………………………………………………………. 50
3-7) مبانی تئوریک آزمون های آماری ……………………………………………………………………………………  51
3-7-1) الگوی خود توضیح برداری  (VAR) …………………………………………………………………………. 51
3-7-2) تعریف مفاهیم هم انباشتگی و مفهوم اقتصادی  …………………………………………………………. 52
3-7-3) توابع عكس‌العمل  ضربه و واریانس …………………………………………………………………………….. 52
 
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های آماری
4-1) مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 55
4-2) داده های آماری ………………………………………………………………………………………………………………… 55
4-2-1) تولید ناخالص داخلی به تفکیک اجزای هزینه در دوره 86-1363 ……………………………. 55
4-2-2) هزینه های ورزشی خانوار  …………………………………………………………………………………………… 57
4-2-3) هزینه های ورزشی دولت …………………………………………………………………………………………….. 60
4-3) آزمون فرضیه های تحقیق ……………………………………………………………………………………………….. 62
4-3-1) توابع عكس‌العمل …………………………………………………………………………………………………………. 63
4-3-1-1) بررسی تأثیر شوک مثبت تولید ناخالص داخلی ……………………………………………………… 63
4-3-1-2) بررسی تأثیر شوک مثبت مخارج ورزشی دولت ……………………………………………………… 63
4-3-1-3) بررسی تأثیر شوک مثبت مخارج ورزشی خانوار …………………………………………………….. 63
4-3-2) آزمون رابطه بلند مدت ………………………………………………………………………………………………… 64
4-3-3) تجزیه واریانس ……………………………………………………………………………………………………………… 65
 
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5-1) مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 69
5-2) خلاصه تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………….. 69
5-3) بحث و نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………………. 71
5-4) پیشنهادات تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………. 75
5-4-1) پیشنهادات برخاسته از تحقیق …………………………………………………………………………………….. 75
5-4-2) پیشنهاد برای تحقیقات بعدی ……………………………………………………………………………………… 75
الف) منابع فارسی ……………………………………………………………………………………………………………………….. 77
ب) منابع لاتین …………………………………………………………………………………………………………………………… 80
چکیده انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………………………….. 84
فهرست جدول ها
عنوان                                                                                                        صفحه
جدول(2-1): تولیدكنندگان، محصولات و مصرف كنندگان صنعت ورزش ……………………………… 12
جدول (2-2): 15 قلم از مخارج استفاده شده توسط مجله علمی استریت و اسمیت در بازرگانی ورزش برای طبقه بندی اندازه صنعت ورزش در ایالات متحده ………………………………………………… 18
جدول (2-3): سهم صنعت ورزش از GDP كشورهای مختلف ………………………………………………. 19
جدول(2-4): درصد كلی شركت كنندگان در فعالیت های ورزشی در چند كشور منتخب……… 20
جدول (2-5): میزان هزینه های ورزشی خانوار استرالیایی ………………………………………………………. 22
جدول (2-6): هزینه ورزشی خانوارهای انگلیسی 2005-1985 ……………………………………………… 23
جدول (2-7): مقایسه درصد هزینه های ورزشی خانوار از GDP در چند كشور منتخب……….. 24
جدول (2-8): هزینه مصرف كننده برای كالاها و خدمات ورزشی در اسكاتلند 2004-1995 …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 25
جدول(2-9) : تعداد شاغلین بخش ورزش در چند كشور منتخب …………………………………………… 26
جدول (2-10): اشتغال در بخش های مختلف ورزش انگلیس  2005-1985…………………………. 27
جدول(2-11): میزان مشاركت بخش داوطلبی ورزش در اقتصاد نیوزلند در سال 1996…………..27  
جدول (2-12): تعداد شاغلین در چند باشگاه انگلیس ……………………………………………………………. 28
جدول (2-13): میزان درآمد دو باشگاه نمونه لیگ برتر انگلیس از حامیان مالی ……………………. 31
جدول (2-14): درآمد حاصل از حامیان مالی لیگ فوتبال ژاپن ……………………………………………… 31
جدول (2-15): مبلغ حاصل از درآمد حق پخش تلویزیونی مسابقات لیگ ژاپن …………………….. 33
جدول (2-16): عواید جهانی فروش برنامه های تلویزیونی بازی های المپیك تابستانی…………….33
جدول(2-17): مقایسه های بین المللی از تأمین مالی ورزش بوسیله بخش عمومی………………… 34
جدول(4-1): اجزای تولید ناخالص داخلی کشور از سال 1363 تا  1386……………………………….. 56
جدول (4-2): هزینه های ورزشی خانوار  از سال 1363 تا 1386……………………………………………. 58
جدول (4-3): بررسی هزینه های ورزشی خانوار از سال 1363 تا 1386…………………………………. 59
جدول(4-4): هزینه های ورزشی دولت از سال 1363 تا 1386………………………………………………… 61
 جدول (4-5): نتیجه آزمون هم انباشتگی ………………………………………………………………………………… 64
جدول (4-6): نتایج مربوط به تجزیه واریانس مدل ………………………………………………………………….  66
 
فهرست نمودارها
عنوان                                                                                                صفحه
نمودار (2-1): اجزای صنعت ورزش آمریکا ……………………………………………………………………………….. 11
نمودار(2-2): الگوی بخش بندی صنعت ورزش ارایه شده توسط پیتز،فیلدینگ و میلر……………. 13
نمودار (2-3): جریان ساده دورانی درآمد ………………………………………………………………………………….. 16
نمودار (2-4): مدلی اقتصادی از مصرف ورزشی ……………………………………………………………………….. 21
نمودار (2-5): اثرات اقتصادی المپیک ………………………………………………………………………………………. 40
نمودار(2-6) : دیدگاه “كارت امتیاز دهی متوازن” برای ارزیابی رویداد …………………………………… 41
نمودار (4-1): مقایسه روند هزینه های ورزشی دولت و خانوار از سال 1363 تا 1386……………. 62
نمودار(4-2): تابع عكس‌العمل ناشی از تكان مثبت تولید ناخالص داخلی………………………………… 64
نمودار(4-3): تابع عكس‌العمل ناشی از تكان مثبت مخارج ورزشی دولت…………………………………. 64
نمودار(4-4): تابع عكس‌العمل ناشی از تكان مثبت مخارج ورزشی خانوار………………………………… 64
 

مقدمه
       در طول تاریخ، فعالیت‏های ورزشی عمدتاً به منظورحفظ تندرستی و سرگرمی مورد استفادة عمومی قرار گرفته‏اند، اما هیچگاه این قبیل فعالیت‏ها تا این اندازه به شكل كالایی تجاری رواج نداشته و مطرح نبوده‏اند. از نیمة دوم قرن بیستم به این سو، ورزش مدرن و سازمان‏یافته به تدریج به تكنیك‏های بازاریابی و مدیریت سرمایه‏داری مدرن متكی شد [ 78]. امروزه‏، ورزش به تجارتی بزرگ و صنعتی پویا بدل شده است و شركت‏های تجاری بزرگ نیز به شدت به ورزش توجه نشان داده‏اند. ورزش بحران دهة 1990 را با نرخ رشد سالانه‏ای برابر با 5 درصد پشت سرگذاشت. امروزه صنایع ورزشی بین 2 تا 2.5 درصد تجارت جهانی را به خود اختصاص داده‏اند و بازار جهانی لوازم ورزشی از جمله تأسیسات زیربنایی و تسهیلات ورزشی بیش از 50 میلیارد دلار است [19]. ورزشكارانِ ورزش‏های پرتماشاگر به‏گونه‏ای قابل توجه تبدیل به كالا شده‏اند، سهام باشگاه‏های ورزش در بازار بورس خرید و فروش می‏شود، حقوق مربوط به پخش رویدادهای ورزشی میلیونها دلار ارزش یافته است، شبكه‏های مختلف تلویزیونی مبالغ كلانی برای دریافت امتیاز پخش بازی‏های ورزشی می‏پردازند، و سوداگری و دریافت امتیازِ تولید كالاهای ورزشی به یك تجارت فراملیتی تبدیل شده است [21].
      در حال حاضر، ورزش و تفریحات سالم در كشورهای توسعه یافته به عنوان یك صنعت مهم و عامل اثرگذار در رشد اقتصاد ملی تا حد زیادی مورد توجه است و یكی از بزرگترین و درآمدزاترین صنایع در قرن 21، به شمار می رود. صنعت ورزش به سرعت جهانی گشته و قلمرو آن همه جا را تسخیر كرده و در جای جای نقاط دور افتاده ریشه دوانده است تا میلیاردها انسان به طریقی از آن بهره مند شوند [95]. بر اساس نظر ماركوهان (2005) قرن 21 بدون صنعت ورزش غیر قابل تصور است [40].
       پاركز[1] و همكاران(2006)، اجزای صنعت ورزش را بر اساس نوع فراورده مرتبط با آنها به سه دسته تقسیم نموده اند. كه شامل سه بخش عملكرد ورزشی، تولیدات ورزشی و توسعه ورزشی در صنعت ورزش می باشد. هر چند صنعت ورزش دارای بخش های متعددی است؛ اما همگی در یك نقطه یعنی تولید «محصول یكتای ورزش» اشتراك دارند. محصولات ورزشی به كالاها و خدمات، رویدادها، آموزش و اطلاعات ورزشی تقسیم می گردد. هر كدام از محصولات ورزشی می تواند به نوبه خود بر روی تولید ناخالص داخلی (GDP) و ارزش افزوده تأثیر بگذارد [64].
      ورزش به عنوان یك صنعت پردرآمد به دلیل گرایش روبه رشد مردم  و نیاز به مصرف كالاها و خدمات ورزشی، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و سهم بسزایی در اقتصاد كشورها بازی می كند. در یك اقتصاد سرمایه داری، فعالیت ورزشی چه جنبه نمایشی داشته باشد، یا نداشته باشد، مصرف اموال و خدمات را ایجاد می كند و به دنبالش به بازار صنعت و تجارت راه باز می كند. بدین ترتیب اعمال و تأثیر اقتصاد در ورزش مشخص می گردد و این مسئله هر روز به دو دلیل فشرده تر می گردد: از یك طرف كم شدن زمان كار، روشی از زندگی را ایجاب می كند كه در آن، بیكاری های تنظیم شده توجه به شكوفایی ورزش، سنگینی مصرف كالاها را در تولیدات ملی اضافه می كند، از طرف دیگر تحت بعضی شرایط، جو استقرار عایدات سالانه و درآمد وسیع ملی و بین المللی، ورزش سرمایه ها و كالاهای تجاری را به خود جلب می كند، نتیجه عمل یك درهم آمیختگی رو به افزایش ورزش و اقتصاد است [5].
 
1-2)بیان مسأله
       قرار گرفتن در مسیر رشد و توسعه اقتصادی، همواره به عنوان یكی از دغدغه های اساسی برای كشورهای در حال توسعه مطرح بوده است [16]. افزایش تولید و درآمد همواره در سرلوحه برنامه های اقتصادی كشورهای مختلف قرار دارد و نیل به آن مستلزم شناخت و بررسی ارزش تولید بخش های مختلف اقتصادی است [32].
        تولید بیشتر امكان بهبود زندگی، بهره مندی از شرایط مادی، فرهنگی و اجتماعی بهتر و امكانات زیربنایی مؤثرتر را فراهم می كند [4]. فقر و غنای هر كشوری به توان تولید سرانه نظام های اقتصادی در بخش های مختلف آن وابسته است. در عصر حاضر، ورزش به عنوان یك بخش اقتصادی چه از بعد عملی و چه تماشایی، در تولید و مصرف كالاها و خدمات ورزشی و توسعه اقتصادی جوامع مختلف نقش اساسی دارد [5] و هم اكنون یكی از مؤثرترین عوامل اثر گذار در رشد اقتصاد ملی و یكی از درآمدزاترین صنایع در قرن 21 به شمار می رود. امروزه صنعت ورزش با تأثیرات اقتصادی مستقیم و غیر مستقیمی مانند ایجاد اشتغال، درآمدزایی، جذب تماشاگر و گردشگری، كاهش هزینه های درمان، ارتقاء سلامتی و افزایش عملكرد كاركنان و … از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. امروزه بسیاری از دولت ها به هزینه های ورزشی خود به عنوان هزینه نمی نگرند بلكه آن را نوعی سرمایه گذاری برای افزایش سلامت جامعه، بهبود بهره وری نیروی كار، كاهش یارانه های درمان و امثالهم می نگرند. در طول سی سال گذشته صنعت ورزش در تمام دنیا از رشد چشمگیری برخوردار بوده، كه از جمله موارد تأیید كننده این موضوع می توان به رشد تولید پوشاك و تجهیزات ورزشی، افزایش تعداد باشگاه ها و بازیكنان حرفه ای و افزایش درآمدهای مختلف تلویزیونی و تبلیغاتی اشاره نمود [34،95]. سهم قابل توجه صنعت ورزش در تولید ناخالص داخلی كشورهای پیشرفته و همچنین اختصاص یافتن 1 تا 2 درصد تولید ناخالص داخلی به مصارف ورزشی خانوار، نشانگر اهمیت و رشد صنعت ورزش نسبت به دیگر صنایع است. همچنین در اروپا، 1 تا 3 درصد تولید ناخالص داخلی به هزینه های ورزشی اختصاص دارد [110]. در سال 1380 سهم مخارج ورزشی از تولید ناخالص داخلی کشورمان 21/. درصد برآورد شده است [34]، اما در مورد اثر این هزینه ها بر اقتصاد کشور تا کنون تحقیقی صورت نگرفته است.
            ارزش تولیدات نظام های اقتصادی، نشان دهنده ی توان اقتصادی یك كشور می باشد، و تولید ناخالص داخلی یكی از شاخص های مهم اقتصادی است كه تا حد بسیار زیادی توانایی اقتصاد یك كشور را در تأمین نیازهای مصرفی جامعه مشخص می كند. پس با مشخص كردن اثر مخارج ورزشی بر تولید ناخالص داخلی، می توان به تأثیر مخارج ورزشی در رشد اقتصادی پی برد. همچنین با پیش بینی اثرات کوتاه مدت و بلند مدت مخارج ورزشی (در بخش خانوار ودولت) بر تولید ناخالص داخلی می توان به اهمیت نسبی هر کدام در اقتصاد کشور به صورت مجزا و در مقایسه با یکدیگر پی برد. لذا با استفاده از یافته های تحقیق می توان برنامه ریزی ها را جهت دار كرده و در راستای توسعه كشور و اقتصاد بدون نفت از استعدادهای بالقوه این صنعت استفاده بهینه نمود. بنابراین با توجه به اهمیت اقتصادی ورزش و كمبود مطالعات انجام شده در این زمینه، محقق بر آن شد تا با بررسی اثر مخارج ورزشی بر تولید ناخالص داخلی، گامی هر چند كوچك در جهت كمك به جریان توسعه یافتگی ایران بردارد. با توجه به آنچه گذشت مهم ترین سؤالات قابل طرح عبارت است از: اثر مخارج ورزشی دولت بر تولید ناخالص داخلی ایران چگونه است؟ اثر مخارج ورزشی خانوار بر تولید ناخالص داخلی ایران چگونه می باشد؟
 
1-3) اهمیت وضرورت تحقیق
        افزایش درآمد، کاهش بیکاری و ارتقاء سهم تجارت، از جمله مهمترین سیاستهای اقتصادی هر کشور، به شمار می آیند. این امر یکی از اهداف اساسی برنامه ی توسعه ای ایران نیز محسوب می شود [34]. بسیاری از اقتصاددانان معتقدند افزایش سرمایه گذاری هر چند شرط کافی نیست اما شرط لازم برای دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی است. با توجه به کمبود منابع سرمایه گذاری در بیشتر کشورهای در حال توسعه، تخصیص بهینه این منابع محدود بین فعالیتهایی که حداکثر کارآمدی را داشته باشند از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در این فرایند لازم است تا ضمن شناسایی مزیتهای نسبی یک کشور نسبت به تخصیص بهینه منابع بین بخشهای مختلف اقتصادی اقدام نمود [12].
       از آنجا که درآمد اقتصادی هر کشور به طور مستقیم به تولید و میزان تقاضای آن وابسته است، در نتیجه بررسی و شناخت اثرات هر یک از اجزای تقاضای نهایی (مصرف خانوار ها و دولت) بخشهای مختلف اقتصادی کشور در نشان دادن نقش و اهمیت آن بخش در اقتصاد کل کشور بسیار راهگشا می باشد [34].
       یکی از شاخص های مهم موفقیت و توسعه یافتگی، داشتن جامعه ای سالم به شمار می آید [65] و ورزش به عنوان یکی از مهمترین عوامل افزایش سلامتی و کاهش هزینه های درمان موجب توسعه ی برنامه های ملی و افزایش نسبت جمعیت و نیروی کار گشته که فرد و دولت از آن بهره می برند [101]. این امر مستلزم مشارکت گسترده مردم در ورزش می باشد از آنجا که میزان هزینه های ورزشی خانوار با میزان رواج ورزش در هر کشوری متناسب است [101] و هر شرکت کننده یک خریدار محسوب می شود بنابراین میزان هزینه های ورزشی خانوار مستقیما با مشارکت مردم در ورزش ارتباط دارد و بررسی میزان هزینه های ورزشی نشانگر میزان اهمیت و رواج ورزش در یک کشور و متعاقب آن میزان بهره وری جامعه و دولت از فواید ورزش است.
        در عصر حاضر به هیچ وجه نمی توان از اهمیت اثرات اقتصادی مستقیم و غیر مستقیم ورزش و تفریحات سالم در توسعه جوامع مختلف چشم پوشی کرد [101]. اطلاعات حاصل از بررسی اثرات اقتصادی این صنعت مهمترین ابزار تصمیم گیری ها و سیاستگذاریهای صحیح اقتصادی هر کشور در این بخش محسوب می شود.
از آنجا که طبق اهداف سند چشم انداز بیست ساله کشور، ایران باید به کشوری توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی ،علمی و فناوری در سطح منطقه با هویت اسلامی و انقلابی، الهام بخش در