انسان حالا نیز با گذشت هزاران سال و استفاده از مواهب تمدن و ترقی، باز از آنچه در بدو امر شناخته است مستغنی نیست. آن روزگاران ناخودآگاه با استفاده از رد پای وحوش و خزندگان به پناهگاه و محل تجمع آنها راه می جست و یا مسیر خود را برای رهائی از محل حمله ی احتمالی آنها تغییر جهت می داد، امروز نیز برای پیدا کردن حیوان گمشده و یا همراه و رفیق کوهنوردش از این طریق بهره بدست می آورد، و اگر زمانی برای رسیدن به توقفگاه ایل و تبارش در بیابانهای لم یزرع و غیر معمور از ردپای شتران و چهارپایان ارائه طریق می یافت، حالا نیز در کوره راههای کوهستانی و جنگلی و دشتهای پر برف و بیابانهای بایر برای رسیدن به آبادی که استراحت گاه دائمی یا موقت او می شود، کمک می گیرد. تکرار این وضع در مسیر زندگی انسان و لزوم آن در جریان حیات اجتماعی به تدریج وی را با جزئیات، خصوصیات، آثار و علائم ناشی از دست و پای خود آگاه نموده و بیشتر از آنچه در ابتدا می دانست، مرتباً بر معلومات او افزوده شده، به این معنی که روزگاری به تشخیص و تفکیک کلی و عمومی آن اکتفا نمود، اما با افزایش دانش و بینش خود و تجاربی که در این مرحله بدست آورده قدم پیش نهاده و با ریزه کاری های آن به پیشبرد احتیاجاتش می پردازد.

این

تداوم و نیاز دائمی ناشی از خاصیت اجتماعی او را به کشف رموز آن رسانیده است، بطوریکه با مشاهده ی خطوط دست و علائم پیچیدگی آن روزنه ای برای شناسایی بخت و طالع و یا حوادثی که زشت و زیبا        در انتظارش می باشد، پیدا کرده است، اگرچه برای نتیجه گیری از عمل خود از ناباوریهایی هم سود جسته است، ولی در هر صورت انگشت نگاری و تن پیمایی و کف شناسی و این دست مسائل دارای دانش و اطلاعات خاصی گردیده که اگر چه خیلی ابتدایی و اولیه می نماید، امّا با این اوصاف دنیای دیگری را برای خود به وجود آورده که نمی توان تأثیر و خاصیت آن در احوال اجتماعی را منکر شد.