، فضای مبتنی بر اصل اخوت اسلامی به خوبی روشن خواهد شد. طبق این اصل،  انجام هر معامله سودآور، با مسلمانان مقدم بر سایر افراد متقاضی قرارداد خواهد بود و اگر روابط تجاری دول یا بازرگانان با بعضی از دولتها یا تجار خارجی، موجب شکست بازار مسلمین و حیات اقتصادی آنان گردد، این عمل حرام خواهد بود.
این گفتار، مصداقی از بیان خداوند سبحان است که می فرماید: “ان هذه امتکم امه واحده و انا ربکم” [۶۵] و « المسلمون ید واحده على من سواهم یسعى بذمتهم ادناهم»[۶۶] با این مفهوم که جهان اسلام یک وحدت اعتباری داشته و تمامی مسلمین در مصالح خویش شریک اند. قرآن نیز بدین معنی اشاره فرموده و تمامی مسلمین را «برادر» یکدیگر دانسته و فرمان به اصلاح امور یکدیگر داده است. «انما المؤمنون اخوه فاصلحوا بین اخویکم و اتقوا الله لعلکم ترحمون»[۶۷] اصلاح مطرح شده در آیه، شامل اصلاح امور سیاسی و اقتصادی، نیز می باشد، یعنی مسلمین در صدد تشکیل مجامع مشترک المنافع برآیند و مجموعه حوایج خویش را به وسیله یکدیگر برآورده ساخته تا موجبات رشد و اعتلای اسلام و مسلمین را فراهم آورند.
در حال حاضر تشکیل بازار مشترک اسلامی می تواند این مهم را تحقق بخشد. زیرا کشورهای اسلامی به دلیل برخورداری از ذخایر عظیم جمعیت و منابع طبیعی از قدرت خوبی در اقتصاد جهان برخوردارند. نفت و گاز که اقتصاد جهانی نیازمند آن است و هنوز منبع انرژی دیگری را جانشین آن نساخته است، همچون سلاحی پرتوان در دست امت اسلامی است. متحد ساختن نظامات تجاری، امور گمرکی، رفع موانع گمرکی و ایجاد تسهیلات بیشتر، کمک مهمی به توسعه مبادلات بازرگانی میان امت اسلامی خواهد کرد. تقویت بانک توسعه اسلامی و اتاق بازرگانی اسلامی که در اجراء طرح های مشترک صنعتی میان کشورهای اسلامی نقش اساسی دارند، نیز گامی مؤثر در توسعه توانایی های امت اسلامی خواهد بود.
درنتیجه شمار زیادی از قراردادهای جاری درعصر حاضر که به صورت الکترونیکی منعقد می شوند درچارچوب عقود و ایقاعات اسلامی معنی دار ، صحیح و لازم الاجرا هستند.
۳-۳-۳- معاملات الکترونیکی و مستحدثات مربوط به آنها :
چنانکه می دانید در فقه اسلامی ، احکام تابع مصالح است. یعنی آنچه واجب است مبتنی بر منفعتی لازم الاستیفاء در دنیا و یا آخرت است و آنچه حرام است متضمن ضرری لازم الاحتراز در دنیا ویا آخرت است. از این روی اگر به موضوعی برخوردکنیم که مشروعیت یا عدم مشروعیت آن به عللی به صراحت در نصوص منابع فقهی نیامده باشد، به تنقیح مناط می توان دریافت که مشروع است یا خیر. لذا گفته می شود کلما حکم به العقل حکم به الشرع.[۶۸] مثلا استفاده از هواپیما بعنوان وسیله نقلیه در زمان معصومین علیهم السلام معمول نبوده است. حال اگر در نصوص اسلامی مروری فرمایید در هیچ مقامی سخن از هواپیما و حکم استفاده از آن به صراحت نیامده است. اما از عمومات ادله و به دلیل عقل در می یابیم که استفاده از هواپیما بعنوان وسیله نقلیه نه فقط شرعا مانعی ندارد بلکه گاهی واجب است. زیرا وسایل تابع مقاصد هستند ” الوسائل تتبع المقاصد“[۶۹] و استیفاء منافع لازم الاستیفاء و احتراز از مضار لازم الاحتراز فراوانی بر استفاده از هواپیما مترتب است.
در خصوص معاملات الکترونیکی موارد نیز چنین است. با توجه به امتیازاتی که معاملات الکترونیکی نسبت به اشکال و شیوه های معاملات سنتی دارند، نه فقط اقدام به آنها منع شرعی ندارد بلکه در بسیار از موارد رجحان هم دارد و بالاتر گاهی لازم یا واجب است.
قرآن به صراحت مسلمانان را از اسراف باز می دارد : ” ولاتسرفوا ان الله لا یحب المسرفین“[۷۰] و مبذرین(تلف کنندگان نعمتهای خدادادی) را برادران شیاطین می نامد:” ان المبذرین کانوا اخوان الشیاطین“[۷۱]. بنابراین اجتناب از اسراف و تبذیر در همه شؤون زندگی از جمله نیروی انسانی ، وقت ، سرمایه و امکانات مطلوب است. استفاده از اشکال و شیوه های معاملات الکترونیکی در چارچوبی معقول و مشروع از مصادیق بارز اجتناب از اسراف و تبذیر است:.
مثلا در صورتی که سایت تجاری روی اینترنت بخوبی پیاده سازی گردد ، هزینه های مربوط به ثبت سفارش قبل از ارائه کالا و هزینه های خدمات پس از فروش بعد از ارائه کالا کاهش می یابد. بعلاوه در هر تراکنش خرید اقلام متعدد و بیشتری میسر است. (صرفه جویی) معاملات الکترونیکی به افراد و یا سازمانها و موسسات امکان ایجاد مدل های کاملا” جدید تجاری را خواهد داد. در شرکت های تجاری مبتنی بر ثبت سفارش پستی، هزینه های زیادی صرف چاپ و ارسال کاتولوگ ها، پاسخگوئی به تلفن ها و ردیابی سفارشات، می گردد. در تجارت الکترونیکی، هزینه توزیع کاتولوگ و ردیابی سفارشات بسمت صفر نیل خواهد کرد. بدین ترتیب امکان عرضه کالا با قیمت ارزانتر فراهم خواهد شد.
اکنون تأثیرات منفی یا مثبت بازار، شبکه ای شده است و بخوبی در قیمت محصول منعکس می شود. در تجارت اینترنتی تعداد بی شماری نمونه از دوایر بازخورد مثبت وجود دارد که مزایای زیادی برای تعداد بی شماری از استفاده کنندگان شبکه ایجاد کرده است. هزینه پایین و گسترش سریع تعداد روابط، مدل روابط تجاری را قادر می سازد که در آن سود،  خیلی سریع افزیش یابد. امکان اخذ اطلاعات بیشتری در رابطه با وضعیت کالای مورد نظر برای مشتریان وجود دارد.(کاتولوگهای وسیع، رؤیت و آگاهی از مشخصات دقیق ک

الا).
ارائه اطلاعات چندین روش دارد از جمله: متن، طراحی، صدا، ویدئو و سرانجام لمسی. در حال حاضر اینترنت ازتعدادی از این روشها از جمله ارائه متن، گرافیک، انیمیشن های ساده برخوردارمی باشد. با پیشرفت فن آوری اطلاعات و شبکه در چند سال آینده به نظر می رسد که ورود ویدئو و انیمیشن های ۳D با هزینه پایین به اینترنت جهت استفاده شرکتها امکان پذیر شود.
خریدار قادر به انتخاب کالای خود با روش های متفاوتی است.(آزادی عمل درانتخاب منبع خرید، کمیت و کیفیت کالا، روش های پرداخت، روش های دریافت و…) خدمات وب معمولاً در ۲۴ ساعت شبانه روز ارائه می شود و قابل دسترسی است.  یعنی هر کس می تواند با مراجعه به اینترنت خدمات مورد نیاز خود را به طور خودکار دریافت کند. فن آوری مورد استفاده در اینترنت هم به صورتی در حال پیشرفت است که این امکان را به وجود می آورد که کاملاً انعطاف پذیر است و با هر مشتری بر طبق نیاز و خواسته او ،کالا یا خدمات یا اطلاعات را فراهم می آورد. یکی از بزرگترین مستحدثات معاملات الکترونیکی این است که معاملات، جهانی شده است.شرکتها به همه مشتریان در سراسر جهان دسترسی خواهند داشت. مشتریان هم همین طور به همه عرضه کنندگان جهانی دسترسی خواهند داشت.
مشتریان با بهره گرفتن از اینترنت کالاها و خدمات شرکتها و فروشگاه ها را با هم مقایسه کرده و می توانند بین شرکتها و فروشگاه های محلی، فروشگاه یا شرکتی را که محصول مناسبتری ارائه می دهد انتخاب کنند. امکان برقراری  ارتباط متقابل با مشتریان با روش های مطمئن تر و بدون صرف هزینه قابل ملاحظه، فراهم است. اینترنت همچنین نیز جهت تعاملات فرد به فرد و شخص به شخص به کار می رود و با وجود برنامه هایWeb-server انواع تعاملات بین اشخاص در اینترنت امکان پذیر شده است. در حقیقت حتی آنهایی که وب را چیزی بیش از توسعه تبلیغات جهان فیزیکی نمی دانند نمی توانند فرصتهایی را نادیده بگیرند که باعث تعاملات می شود. این تفاهم می تواند نتایج زیر را در بر داشته باشد:
۱)حفظ تمایلات مشتریان که می تواند فرصت های فروش را افزیش دهد.
۲)دانش بیشتر درباره شخصیت مشتریان، فراهم کردن فرصتها بری اهداف بهتر و تجدید فروش.
۳)باز خورد مشتریان، برای استفاده در جهت بهبود طراحی محصول و افزیش دخالت مشتریان در طراحی محصول.
۴)هدایت خودکار مشتریان در جایی که مشتریان خود را راهنمایی می کنند که چه چیزی باعث کاهش هزینه های فروش می شود.
اینترنت شناخت شخصیت مشتریان را با جمع آوری و تجزیه و تحلیل ویژگی های (خصوصیات) آنان آسان می کند. این کار به این شکل صورت می گیرد که اطلاعات درباره مشتریان روی کامپیوتر ثبت می شود و هرگاه مشتری به سایت وارد شد، می توان به آن اطلاعات درباره مشتری رجوع کرد. بسیاری از سایت ها مشتریان بالقوه را تشویق می کنند که یک آدرس e-mail را برای خود ایجاد کنند.

با توجه به آنچه عرض شد بی اساس بودن شبهات سخیفی که گروهی از متحجرین درخصوص ” رؤیت و وصف کالا ” ، “قبض و اقباض کالا” و “ثمن و مثمن” یا “تآدیه” به معاملات الکترونیکی ایراد می کنند، کاملا هویدا است. زیرا:

الف: حمل «ضرب» در معنای «دوری گزیدن» اینان می گویند:
چگونه در قرآن حکم به تنبیه زن داده شده، در حالی که خداوند آیات را «شفا و رحمت» قرار داده است و رابطه دو زوج را از آیات الهی و نشان رحمت و مودت می داند و عفو و گذشت را سرمایه بزرگ انسان دانسته و فرمان می دهد که حتی بدی را به نیکی پاسخ دهید: «ادفع بالحسنه السیئه». و نیز به مردان فرمان می دهد که با زنان خود به نیکی رفتار نمایید: «و عاشرو من بالمعروف». روایات بسیار از پیامبر اسلام در مورد مهربانی و عطوفت به زنان وارد شده و مردان را از زدن زنان باز داشته، مانند این روایت که پیامبر فرمود: «ایضرب احدکم المرأه ثم یظل معاتقها (وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۱۱۹) آیا زن را کتک می زنید، سپس می خواهید با او هم آغوش باشید!». برخی اسلام پژوهان تنبیه را روا نمی دانند و آن را انکار کرده اند[۱۲۹]. اینان می گویند ضرب به معنای دوری و ترک زن برای مدتی محدود است. قاضی ابوبکر درباره آیه ۳۴ سوره نساء، می گوید: «زن را کتک نزد و اگر به وی امر و نهی کرد، ولی او اطاعت نکرد، فقط بر او خشم گیرد»[۱۳۰]. یعنی معتقد است از نظر خداوند، ضرب (زدن) مباحی ناخوشایند است، نه اینکه باید به کار گرفته شود. زدن زن امری خطرناک است و تعیین حدودش دشوار می باشد، افزون بر آن که قانون شرع اجازه نمی دهد کسی به نفع خود حکم و داوری کند. و نیز زدن نمی باید اهانت و ضرر تلقی شود. از این رو دولت اسلامی اگر پی برد شوهران کیفر شرعی را درست و به جا اجرا نمی کنند و بر حدود آن آگاه نیستند، می باید آنان را از به کارگیری این کیفر منع کند و متخلفان را مجازات کند، تا آزار رساندن به همسران خطر ساز نشود، به ویژه آنجا که انگیزه و بهانه ی تنبیه بدنی، سست و بی پایه باشد[۱۳۱].
در این آیه به هیچ تصریحی بر «کتک زدن» صورت نگرفته است بلکه فقط در این آیه از واژه «ضرب» استفاده شده است، این واژه (ضرب) در قرآن حدود ۱۰ بار به کار رفته شده که معانی آن در همه جا یکسان نیست بلکه دست کم در قرآن برای آن پنج معنای متفاوت وجود دارد: «قرار دادن» و «وضع کرد»، «مقرر نمودن» «چشم پوشی و نادیده گرفتن» و «روی برگرداندن و دوری گزیدن» اندکی تأمل در مفهوم این آیه، تردیدی باقی نمی گذارد که «ضرب» در این آیه نمی تواند و نباید مفهوم «کتک زدن» باشد. بلکه تنها مفهوم مناسب برای آن «اعراض کردن و دوری گزیدن» می باشد. چرا که موضوع این آیات، اختلاف زن و شوهر است و به طور خاص به مسأله نادیده گرفتن حقوق همسری (زناشویی) از سوی زن پرداخته و می گوید:
«و هرگاه از تضییع حقوق خود از سوی زنان نگران می باشید، (با آن گفتگو کنید) و آنان را پند و اندرز دهید و (اگر اثر نبخشید) در بستر مشترک، از آنها فاصله بگیرید (بدون آنکه بستر خواب خود را جدا کنید و چنان که باز اثر نبخشید) از آنان دوری گزینید و اگر چنانکه باز اثر نبخشید و حق شما را ادا نکردند، شما حق هیچگونه ستم و ظلمی را بر آنها ندارید». ملاحظه می شود که اگر به جای (دوری گزیدن) از (کتک زدن) استفاده شود، هرگز با لحن ایه و ترتیب منطقی راه حل های ارائه شده هیچگونه تناسب و سازگاری ندارد. در حالی که قرآن پس از عدم تأثیر گفت و گو و پند و اندرز دادن، حتی به مردان، اجازه جدا کردن بستر خواب را هم نمی دهد (کلیه مفسران قرآن و لغت شناسان عرب در توضیح این قسمت آیه تصریح کرده اند که «و اهجروهن فی المضاجع» به این معناست که در حالی که در یک بستر خواب هستید از زنان فاصله بگیرید. یعنی حتی در این مرحله توصیه می کند بستر خواب را هم جدا نکنید.) و فقط به مرد توصیه می کند که برای اظهار ناراحتی و نشان دادن نگرانی خود، در بستر از او فاصله بگیرد، حال چگونه می توان پذیرفت که در مرحله بعد، کتک زدن را توصیه نماید؟ آیا منطقی این نیست که حتی اگر می خواهد کتک زدن را توصیه نماید باید در مراحل دیگر باشد؟
بنابراین تردیدی وجود ندارد که باید در اینجا «ضرب» را به معنای «دوری گزیدن» دانست، یعنی پس از آنکه فاصله گرفتن در بستر خواب نیز تأثیر لازم را در اعلام هشدار و اعتراض به «زن» نداشت در این صورت توصیه می کند که کاملاً از او کناره بگیرد و دوری بگزیند و این «دوری گزیدن» می تواند با جدا کردن کامل بستر خواب باشد که بسیار منطقی تر می نماید، و نیز می تواند با خروج از منزل همسر باشد. (برزگر خسروی، محمد، ۱۳۸۳)
۳-۴-۱۵- تنبیه زن ناشزه در روایات

1. قال رسول الله (ص): «اِضرِبوا النِّساءَ عَلی تَعلیمِ الخَیرِ»( مجلسی،محمدباقر،۱۴۱۱ق)

رسول خدا (ص) می فرمایند: برای تعلیم و ارشاد زنان چنانچه مجبور به زدن آنان باشید، این عمل جایز است.

1. عن عبدالله بن عباس: «فَاِن رَجَعَت، وَاِلّا ضَرَبَها ضَرباً غَیرَ مُبرَحٍ…»[۱۳۲]

ابن عباس در تفسیر آیه ی مربوطه می گوید: طبق قانون قرآن، زنان ناسازگار را اول راهنمائی و نصیحت می کنند و اگر نپذیرفت، آنگاه او را به آرامی می زنند، که گوشت و استخوان بدنش آسیب نبینند.

1. «رُوِیَ عن اَبی جَعفَر (ع): «اَنَّهُ الضَّربُ بِالسّواکِ»[۱۳۳]

حضرت امام باقر (ع) می فرمایند: زنان ناسازگار و ناشزه را فقط با چوب مسواک می توانید بزنید.

1. «لَو وَقَعَ النُّشوُزُ وَهُوَ الاِمتِناعُ عَن طاعَتِهِ فیما یَجِبُ لَهُ،ان ضرب مختصرن خانوادگی و خالی از هر نوع انتقام جویی و تشفّی دل و خالی کرد جازَ ضَربُها وَلَوبِاوَلِ مَرَّهٍ» [۱۳۴]

مرحوم جواهر که از بزرگترین علماء شیعه است می گوید: اگر زنان در جاهایی که باید از شوهران خود پیروی کنند، سرپیچی نمایند، در این صورت شوهران حق دارند اینگونه زنان استثنایی را با تنبیه بدنی ادب کنند.

1. «فَاِذا هَجَرَها وَلَم تَرجِع وَاَصرِّت عَلَیهِ جازَلَهُ ضَربُها…»

رهبر عالیقدر انقلاب حضرت امام نیز می فرمایند: اگر مرد از همسرش بخواهد که بدون اجازه ی وی از خانه خارج نشود خود را برای استمتاع وی آماده نماید، حتی در کیفیت آرایش و زینتی که مورد دلخواه شوهر است از او پیروی نکند، در این صورت زن ناشزه بوده و چنانچه با نصیحت و ترک بستر اصلاح نشود و بر تخلف خود اصرار ورزد، در این صورت برای شوهر جایز است که او را بزند اما این تنبیه آنگونه باید باشد که زن بسر عقل بیاید و موجب آسیب بدنی نگردد و بیش از حدّ بدنش کبود و سیه نشود و چنانچه از حد مذکور بیشتر باشد، باید دیه ی آن را بپردازد.
در این فتوا معنی «نشوز» نیز معلوم شد، که زن نباید بدون اجازه ی شوهرش از خانه خارج گردد، و خود را برای تأمین نیازهای جنسی شوهرش آماده نماید و حتی عدم نظافت و آرایش لازم در صورت درخواست شوهر، موجب ناشزه بودن زن می گردد. البته شوهران حق ندارند زنان خود را به کارهای داخل خانه و یا خارج از آن مجبور سازند اگرچه این وظیفه، از نظر اخلاقی لازم بوده و موجب محبت شوهر و پیشرفت در امور اقتصادی است بنابراین اگر زنان در انجام امور خانه داری کوتاهی کنند، شوهران حق ندارند آنان را تنبیه و یا اهانت نمایند. (خمینی،روح الله، ۱۳۹۰ ق)
۳-۴-۱۶- قبح زدن زنان در روایات
در روایات وارده از معصوم دست درازی و زدن زن امری مذموم و قبیح شمرده شده و مؤمن را به پرهیز از این کار فرا می خواند. ذیلاً به تعدادی از روایات اشاره می شود.

شایسته سالاری فرآیندی است که از شایسته گزینی آغاز شده و به شایسته پروری و شایسته پردازی ختم می شود و این روند پیوسته در حال تحول است. (احمدی، ۱۳۸۰).
شایسته سالاری به کارگیری فرد مناسب در جای مناسب بر اساس دانش، تجربه و سایر موازین تعریف شده است. شایسته سالاری اعتقاد به برتری خوبی بر بدی است (قدردان، ۱۳۸۲: ۶۷)
در کتاب الفبای جامعه شناسی، تألیف لاوسون وگارود[۹]، شایـسـته سالاری چنیـن تعـریـف شـده اسـت: “نظـام شایسته سالاری عبارت است از نظامی که در آن مزایا و موقعیت های شغلی تنها براساس شایستگی و نه بر مبنای جنسیت، طبقه اجتماعی، گروه قومی یا ثروت به افراد تفویض
می شود.” از سـوی دیگر، بیلتون[۱۰] هم در کتاب مبانی جامعه شناسی خود، اصطلاح شایسته سالاری را ایـنـگـونـه تـعـریـف کـرده اسـت: “شـایسته سالاری دیدگاهی است که براساس آن شهروندان از طریق نظام های آموزشی مدرسه ای و دانشگاهی و با تـلاش و کوشش فراوان، استعداد های خود را شکوفا کرده و در نهایت، در جامعه فارغ از طبقه اجتماعی، ثروت، نژاد، قومیت و جنسیت برای تصدّی مناصب مختلف، تنها براساس شایستگی ذاتی برگزیده می شوند.” بـراسـاس یـک تـعـریف رایج و پذیرفته شده، شایسته سالاری عبارت است از یک نظام حکومتی مبتنی بر شایستگی ذاتی حاکمان و نه براساس ثروت یـا مـوقـعـیـت اجـتـمـاعـی آنـان. به عبارت ساده تر، شایستگی ترکیبی از هوش خدادادی همراه با کار و تلاش فراوان است. بر همین اساس، می توان گفت که موقعیت هر شهروندی در جامعه حاکی از لیاقت ذاتی او می باشد. دولت ها نیز همین وضعیت را دارند، یعنی اکثریت آنها براساس شایستگی که دارند، حاکمیت جامعه را بر عهده می گیرند و تبار و نسب آنها در این میان نقش اصلی را بازی نمی کند. برخی معتقدند که سیستم ارتش های جهان شاید بهترین مثال برای سازمان های شایسته سالار باشد، زیرا در نظم و نظام ارتشی هر فرد تنها براساس شایستگی که از خود نشان می دهد، به درجه بالاتر ارتقاء پیدا می کند.
شـایـد در مـیـان کـشـورهـای مـعـاصـر جـهـان، جمهوری سنگاپور تنها کشوری باشد که با تأکید بر شناسایی و رشد جوانان نخبه برای تصدّی مشاغل مـدیـریتـی کشـور، نـزدیـک تـریـن نظـام را به نظام شایسته سالاری نسبت به سایر کشورهای جهان در اختیار داشته باشد. در این کشور برای مدارک و مدارج علمی و دانشگاهی اهمیت ویژه ای قایل هستند، زیرا از نگاه رهبران این کشور، داشتن مدارک علمـی بیانگر تلاش و کوشش فراوان همراه با استعداد و هوش شهروندان است. نکته جالب توجه اینکه، دولت سنگاپور حتی برای شهروندان مالزیایی در همه مقاطع اعم ازدانشگاه، قراردادهای دولتی، مناصب سیاسی و غیره، برابری قائل بوده و در این موارد تنها به شایستگی ذاتی افراد توجه می کند.
مـثــال دیـگــری از کـشــورهــای دارای نـظــام شایسته سالاری، فنلاند قرن نوزدهم است که با وجود حاکم بودن طبقه اشراف، ولی در عمل افراد بـاسـواد و تحصیلکـرده بـر ایـن کشور حکومت می کردند. در واقع، در قرن ۱۹ میلادی در این کشور اگـر چـه تبـار و ثـروت بـر فـرصـت سـوادآمـوزی شـهروندان تأثیر می گذاشت، اما در نهایت این تحصیلات عالیه بود که برای تصدّی مناصب دولتی و غیردولتی، ملاک اصلی قرار می گرفت
شایسته سالاری عبارت است از به کار گرفتن شایسته ها برای اداره کردن افراد با توجه به سطح فرهنگ و ارزش ها (باقری زاده، ۱۳۷۹).
شایسته سالاری یعنی افراد شایسته را در مشاغل و مناصب مرتبط به خودشان که توانمندی انجام آن را دارند قرار دهند تا بتوانند بر حسب شایستگی های خود در پیشرفت فردی و سازمانی موثر واقع شوند (ابیلی، ۱۳۸۲).
شایسته سالاری فرایندی است که از شایسته گزینی آغاز شده و به شایسته پروری و شایسته پردازی ختم می شود و این روند پیوسته در حال تحول است (احمدی، ۱۳۸۰).
به طور کلی اهمیت و ضرورت تعیین اصول شایسته سالاری برای استقرار نظام شایسته سالار را میتوان در مزایایی که دارد جستجو نمود که از جمله آنها: افزایش اثر بخشی فرد و سازمان، ارتقای رضایت شغلی، احساس تعلق کارکنان به سازمان، ایجاد انگیزه تلاش بیشتر، بهبود و ارتقای سطح عملکرد، شناخت و پرورش و بکارگیری درست استعدادها، بهره وری فرد، بهره وری سازمان و درنهایت بهره وری جامعه و بقا و توسعه سازمان است. (لاریمی، ۱۳۹۰)
شایسته سالاری بعنوان یک فرایند، تلفیقی از فرآیندهای شایسته خواهی، شایسته شناسی،
شایسته سنجی، شایسته گزینی، شایسته گیری، شایسته گماری، شایسته داری، شایسته پروری و در نهایت شایسته پردازی می باشد. که کل این مراحل را می توان در سه مرحله شایسته گزینی،
شایسته پروری و شایسته داری خلاصه کرد.
شایسته گزینی این مرحله دارای دو بخش است. بخش اول مربوط است به ارزیابی و تحلیل نتایج مرحله قبل و بخش دوم مربوط است به تخصیص شایستگان به جایگاه در خور خود. دراین مرحله بر اساس تحقیقات علمی وضعیت ایده آل و ضد ایده آل ترسیم شده و بر آن اساس وضعیت افراد شایسته در جایگاه خویش تعیین می شود. (سازمان مدیریت و برنامه ۱۳۸۲: ۶۳)
شایسته پروری اکتفا نکردن به وضعیت فعلی و فراهم نمودن زمینه های پرورش برای مدیران بالفعل و بالقوه از طریق بکارگیری روش های مختلف آموزش و بهسازی مدیریت، آنها را به بینش عمیق تر، آگاهی و دانش وسیع تر و مهارت کاربردی تر سوق داده و زمینه پذیرش مسئولیت های سنگین تر و بهره وری بالاتر آنها را فراهم خواهد نمود. شعار این مرحله می تواند بهبود مستمر، و امروز بهتر از دیروز، و فردا بهتر از امروز شدن باشد. (سازمان مدیریت و برنامه ۱۳۸۲: ۶۳)
شایسته داری حفظ شایستگان دارای اهمیت بسیار بیشتر از جذب ایشان است. همانطور که از دست دادن دوستان نشانه ناتوانی و ضعف انسان می باشد. در این مرحله تمهیدات لازم برای رشد وتوسعه و بهبود مستمر مدیران فراهم می شود، حمایت از شایستگان انتخاب شده، رعایت عدالت و پشتیبانی مادی و معنوی از آنها از انتقال آنها به سازمان های دیگر و یا جوامع دیگر جلوگیری خواهد کرد. (سازمان مدیریت و برنامه ۱۳۸۲: ۶۳)
بعضی از محققین از جمله دکتر رئوف رابطی با توجه به تعریفی که از شایسته سالاری نموده
شایسته سالاری عبارت است از قرار گرفتن افراد مناسب در جایگاه های مناسب، ارزشیابی مستمر کارکنان و جابجایی یا تثبیت آنها بر اساس نتایج ارزشیابی- فرایند شایسته سالاری را ۳ صورت تقسیم بندی نموده است:
انتخاب: هر سازمانی برای پیشبرد هدف های سازمانی خود بهترین و شایسته ترین افراد را به سازمان جذب می کند و تلاش می کند در حفظ و نگهداری آن از روش های علمی استفاده نماید. انتخاب و جذب افراد به سازمان می باید با روش های خاص و با دقت انجام شود تا شایسته ترین افراد به کار گرفته شوند. انتخاب کنندگان که مسئولیت انتخاب را به عهده دارند نه فقط باید از چگونگی ماهیت صفات لازم برای شخصی که می خواهد انتخاب شود آگاه باشند بلکه می باید بدانند که چگونه متقاضیان را ارزیابی کنند.
آنچه که در فرایند انتخاب کارکنان روی می دهد عبارت است از: تعیین شرایط احراز هر شغل تعیین میزان نیاز به نیروی کار تطبیق داوطلبان با شرایط احراز و گزینش مناسب ترین افراد با تطبیق
ویژگی های فرد با شرایط احراز هر شغل. اگر فرایند انتخاب به نحو صحیح به انجام برسد، انتظار
می رود افراد شایسته در جایگاه های مناسب قرار داده می شوند.
ارزشیابی: به دنبال انتخاب، صحیح کارکنان و قرار دادن آنها در جایگاه های مناسب می باید عملکردهای آنها مورد ارزشیابی قرار گیرد. ارزشیابی, عبارت است از: سنجش سیستماتیک و منظم کار افراد در رابطه با نحوه انجام وظیفه آنها در مشاغل محوله و تعیین پتانسیل موجود در آنها جهت رشد و بهبود.
جابجایی و یا تثبیت کارکنان: بر اساس نتایج ارزشیابی کارکنان می توان در ارتباط با جایگاه مناسب آنها در سازمان به نحو صحیح تصمیم گیری کرد. ارزشیابی عملکرد کارکنان در یک دوره زمانی مشخص میزان موفقیت یا عدم موفقیت آنها را در انجام وظایف محوله نشان می دهد و بر اساس این ارزشیابی می توان کارکنان را در جایگاه شغلی خود تثبیت، ارتقا یا تنزل داد.(رابطی ۱۳۸۰)
شایسته سالاری اداری دارای ۳ محور است:
قانون (آیین ورود به خدمت): به این معنا که ورود به خدمت بر اساس امتحان و مسابقه به صورت عادلانه و برابر انجام شود و قانون گرایی مبنا قرار گیرد به این نکته باید توجه داشت که
شایسته سالاری در کشوری قابل تصور است که تابع قانون باشد. بنابراین شرط اساسی شکل گیری، تداوم و تکامل نظام شایسته سالاری حاکمیت قانون و قانون گرایی است. البته این قانونمندی و مشروعیت باید از مردم سرچشمه گیرد. شایسته سالاری در جوامع دارای فرهنگ دموکراتیک و جوامعی که در آن قانونمندی هنجار شده، قابل نهادینه شدن است.
عدالت: افراد باید در شرایط و فرصت های برابر قرار گیرند و دارای صلاحیت و توانایی برای شرکت در مسابقه باشند. این نکته قابل ذکر است که وظیفه صندوق استخدامی دولت این نیست که به ایجاد عدالت در سطح جامعه بپردازد و استخدام کشوری وسیله ای برای جبران نابرابری ها در بخش های دیگر مثل آموزش نیست و نمی توان افراد ناتوان و بیسواد را به این دلیل که محروم بوده اند و شرایط کافی را برای توانمند شدن نداشته اند، استخدام کرد.
البته دولت باید شرایط برابر تحصیلی را برای افراد، بخصوص محرومان فراهم کند. در نظام اداری کسانی باید وارد شوند که توانمند باشند، چرا که این نظام شبیه بازاری است که هر چه فرد باهوش تر و کوشاتر باشد، به تبع آن از مزایا و منافع بیشتری بهره مند خواهد شد. بنابراین فرد با تکیه بر مهارت و آگاهی های خود به مزایا، منافع و مشوق های بیشتری دست می یابد که احساس رضایتمندی را در وی افزایش می دهد.
کشورهای سوسیالیستی و کمونیست ها، نظام اداری را وسیله ای برای ایجاد عدالت اجتماعی می دانند که این امر مخرب نظام اداری است. این نکته نیز قابل ذکر است که منظور از برابری و عدالت این نیست که همه را به طور یکسان مورد ارزیابی قرار داد.
کارآیی: کسانی که وارد نظام اداری می شوند باید دارای ویژگی های خاص و متمایز از افراد عادی باشند تا کارآیی نظام اداری تضمین شود، مثلا کسانی که می خواهند وارد خدمت دولت شوند باید مدرک دیپلم داشته باشند. حتی افراد محروم نیز باید هنگام ورود به خدمات دولتی حداقل شرایط لازم را داشته باشند تا موجب ناکارآمدی نظام اداری نشود. باید شرایطی فراهم شود که بهترین و توانمندترین افراد کارآمد در مسابقات استخدام کشور شرکت کنند تا کارآیی نظام اداری حفظ شود.
نظام اداری بارزترین پدیده در عرصه اداره عمومی جامعه پیشرفته است که پیدایش آن در نتیجه تخصصی شدن امور و قبول اصل استمرار خدمات عمومی در جریان جذب و به کارگیری نیروی انسانی است. این نظام صرفا به عملیات استخدام و ورود به خدمت دولتی نمی پردازد بلکه کلیه جریان امور اداری و استخدامی را از ورود با بازنشستگی و حتی پس از آن را در بر می گیرد.
شایسته‏ سالاری از جمله عواملی است که موجب شکوفایی، وفاداری و تعهد کارکنان به کار و سازمان می‏شود. استقرار شایسته‏ سالاری پدیده و فرایند ساده‏ای نیست، بلکه مجموعه‏ای‏ پیچیده از ساز و کارهایی است که طی یک فرایند بلندمدت و منطقی بایستی در سازمان استقرار یابد و لازمه آن فراهم آوردن زیر بناهای مربوطه از نظر ساختاری، نگرشی، قانون و سازمانی‏ است.
ایجاد انگیزه، تحرک و پویایی در نیروی انسانی مستلزم درک و شناخت منابع انسانی و فراهم‏ آوردن محیط مناسب برای آنهاست. اگرچه بر اساس پاره‏ای از دیدگاه‏های مطرح شده در مورد انسانها درک رفتار انسان بسیار دشوار و مشکل است اما مطالعات و تحقیقات رفتاری در این‏ زمینه توانسته است ابعاد زیادی از پیچیدگی‏های رفتار انسان را روشن نماید. امروزه یکی از مهارت‏های لازم برای اعمال مدیریت در سازمان ها در هر سطح و رده‏ای، توانایی درک، تحلیل و پیش‏بینی رفتار افراد است و براساس همین مهارت‏ها و شناخت بدست آمده است که می‏توان‏ منابع انسانی را برانگیخته نمود. یکی از مهمترین عوامل در ایجاد انگیزه و پویایی در کارکنان، استقرار آنها در جایگاه مناسب است. جایگاهی که می‏توانند قابلیت‏ها و توانمندی‏های خود را به‏ منصه ظهور برسانند و در عین حال امکان رشد و تعالی خود و سازمان را بوجود آورند و این مهم‏ زمان عملی خواهد شد که شایسته‏سالاری در سازمان ها تحقق یابد. در واقع اگر افراد بطور صحیح در جایگاه های مناسب قرار داده شوند با موفقیت در کار و دریافت پاداش احساس‏ رضامندی خواهند کرد و رضامندی در محیط کار منجر به انگیزه کار و تلاش بیشتر می‏شود (رابطی،۱۳۸۰؛۳۹).
۱-۱-۲-۲ ضرورت‏های شایسته سالاری
نبود شایسته سالاری در جامعه، اتلاف استعدادهای بالقوه‏ و به تبع آن کاهش کارایی در بخش‏های مختلف را به دنبال دارد. شایسته سالاری به حذف افراد ناکارآمد در راستای رضایت ‏مشتریان منجر شده و نبود شایسته سالاری می‏تواند به حذف و یا فرار شایستگان و نارضایتی مشتریان منجر شود. بدیعی است‏ که موضوع شایسته سالاری برای مشاغل حساس، از اهمیت ‏بیشتری برخوردار است. (ابطحی، عبد صبور،۱۳۸۹؛۱۴۱).

۲-۱-۲-۲ مبانی و اصول شایسته سالاری

پایه و اساس شایسته سالاری رعایت عدالت اجتماعی[۱۱]‏ در راستای پرورش استعدادها است.
شایسته ‏سالاری یک موقعیت اجتماعی است که به وسیله برتری‏های‏ علمی و نه به وسیله اصل و نصب و نور چشمی بودن حاصل‏می‏شود. امروزه شایسته سالاری در اندیشه‏های اخلاقی و سیاسی مطرح شده و رعایت آن ارتقاء کارایی را به دنبال دارد. لذا شناسایی افراد شایسته باید بر اساس تلاش و توانایی‏[۱۲] آنها صورت گیرد.
یکی از اصول زیر بنایی شایسته سالاری، اصل برابری در فرصت‏ها است. بر مبنای این اصل در یک جامعه، افراد مختلف‏ باید از شانس مساوی در دستیابی به فرصت‏ها برخوردار باشند و استفاده یا عدم استفاده از فرصت‏ها باید به موفقیت یا عدم‏ موفقیت آنها منجر شود.
اصل دومی که از اصول زیر بنایی شایسته سالاری محسوب‏ می شود، اصل برابری ارزش افراد است. بر مبنای این اصل، ارزش افراد به صورت فطری یکسان بوده و معیارهایی مانند اصل و نسب نمی‏توانند به عنوان معیار شایستگی قرار گیرند. (ابطحی، عبد صبور،۱۳۸۹؛۱۲۲).
۳-۱-۲-۲ محدودیت‏های شایسته سالاری
رعایت اصول شایسته سالاری به راحتی امکان پذیر نیست، خصوصا هنگامی که قضیه دوستان و خویشاوندان، مطرح ‏می‏شود. یکی از محدودیت‏های مربوط به شایسته سالاری، موضوع اندازه‏گیری معیارهای آن مانند بهره هوشی، دانش و تجربه است. آیا چنین معیارهایی را می‏توان به درستی اندازه‏گیری نمود و نتیجه اندازه‏گیری را با اطمینان کامل می‏توان ‏پذیرفت و رای قاطع در خصوص شایستگی و با عدم آن، صادر کرد؟ ممکن است توجه بیش از حد به شایسته سالاری، انگیزهء توافق ظاهری و همرنگ جماعت شدن[۱۳] را در کارکنان ایجاد نماید. بدین ترتیب، برخی از کارکنان به عوام‏ فریبی متوسل شده و رفتارهایی را بروز می‏دهند که آنها را در زمرهء شایستگان معرفی نماید. مسلماً، بین افراد حرفه‏ای و کسانی که از قبل حرفه، زندگی خود را اداره می‏کنند، تفاوت‏هایی وجود دارد.
شایسته سالاری یک سیستم اجتماعی بر پایه شایستگی‏ شخصی افراد است که می‏تواند کارایی بیشتر را به دنبال داشته ‏باشد. نتیجه ی مثبت چنین سیستمی، پرورش استعدادها بوده و پیامد منفی آن تعارض بین افراد است، زیرا برای بسیاری از کارکنان تعیین شایستگی فقط بر اساس عملکرد، قابل قبول ‏نمی‏باشد. برای این افراد پارامترهایی مانند سابقه‏کار (نه لزوما تجربه)، سن، پیشکسوتی و روابط دوستانه و خویشاوندی ‏مهمتر به نظر می‏رسد. محدودیت دیگر مربوط به وجود احتمال و شانس در اندازه گیری معیارهایی مانند متغیرهای رفتاری، مهارت ا و اطلاعات است. اگر یک فرد در یک آزمون مربوط به مهارت ها موفق نشود آیا لزوماً فاقد مهارت لازم است؟(گلکار و ناصحی فر، ۱۳۸۱، ص ۹)
نهادینه کردن فرهنگ شایستگی مهمترین راهکارهای بلند مدت در جهت تحقق نظام شایسته سالاری می باشد. در این زمینه سه تحول عمده باید صورت پذیرد. ارتقا دانش افراد نسبت به مفهوم شایستگی و ویژگی های آن، تغییر نگرش افراد نسبت به مفهوم شایستگی و درونی نمودن آن مطابق با ارزش های سازمانی و شخصی، افزایش توانایی کارکنان متخصص در انجام ماموریت ها و وظایف با توجه ویژه بر ارزش ها که از میان موارد فوق اولین گام در مسیر بومی سازی فرهنگ
شایسته سالاری تبیین ارزش های بنیادین، ایدئولوژیک و باورهای ملی و مطابقت آن با واقعیت های حاک بر جامعه می باشد. (دهقانان، مجله مجلس و پژوهش، ش ۵۳: ۱۳۸۵)
۴-۱-۲-۲ ابعاد شایسته‏سالاری
عوامل زیر بر موفقیت شایسته‏سالاری در سازمان اثر می‏گذارد:

1. تقاضا برای بهبود عملکرد
2. وجود استعداد برای کسب تجربه
3. وجود یک برنامه آموزشی و توسعه به موقع آن ‏که بر اساس نیاز سازمان تهیه شده باشد.
4. توانمندی سازمان برای به کارگماری موثر منابع انسانی به‏ گونه‏ای که موقعیت شغلی هر فرد بیشترین تطبیق را با قابلیت‏هایش نه دقیقاً در زمان حال بلکه در آینده داشته باشد
   (پالن‏۱، ۲۰۰۳).

برای استقرار شایسته‏سالاری در سازمان باید به ابعاد مفهومی آن توجه کرد. در ادامه ابعاد

** حروف کوچک غیرمشابه در هر ردیف و حروف بزرگ غیرمشابه در هرستون نشان دهنده اختلاف معنادار (۰۵/۰< P) بین آنها است.
با توجه به گزارشات ارائه شده در جدول، ریزپوشانی با اختلاف معناداری باعث افزایش در پایداری سلولهای پروبیوتیک شده است. سلولهای زنده و آزاد بعد از اینکه وارد فاز لگاریتمی شدند، در طی نگهداری در یخچال بعد از گذشت ۳ الی ۴ روز تعداد آنها به شدت کاهش پیدا کرد در صورتیکه بعد از گذشت ۲۱ روز از ماندگاری سلولهای پروبیوتیک درون ریزپوشینههای صمغ فارسی تولید شده به روش امولسیون دوگانه، تعداد سلولها تا روز ۱۸ فقط یک سیکل لگاریتمی کاهش مشاهده شده است و تا زمان ۲۱ روز تعداد آنها هنوز مطابق با میزان مورد نظر (۶ سیکل لگاریتمی) بوده است. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که ریزپوشانی به روش امولسیون دوگانه و با بهره گرفتن از صمغ فارسی، در مدت زمان نگهداری پروبیوتیک لاکتوباسیلوس پلانتاروم A7 موثر بوده است. البته مطالعات نشان میدهد که فرایند ریزپوشانی، به صورت کلی یکی از روش های افزایش زندهمانی سلولهای پروبیوتیک به شمار میآید. نتایج تحقیقات برینکس و همکاران در سال (۲۰۱۱) نشان داد که ریزپوشانی با بهره گرفتن از آلژینات و پکتین، همچنین آلژینات سدیم و کیتوزان با بهره گرفتن از روش امولسیون باعث افزایش در زندهمانی پروبیوتیک لاکتوباسیلوس پلانتاروم شده است و نتایجی از این قبیل، نشان دهنده صحت این موضوع میباشد.
تحقیقات روی سویهی لاکتوباسیلوس پلانتاروم A7 نشان داده است که این سلولهای میکروبی پس از ۱۸ ساعت گرمخانهگذاری وارد فاز سکون میشوند (میرلوحی، ۱۳۸۸). به همین دلیل در تحقیق حاضر و طبق نتایج حاصل از نمودار رشد که در بخش ۴-۳ گزارش شده، جداسازی سلول در ابتدای ورود به فاز سکون باکتری لاکتوباسیلوس پلانتاروم انجام شد.
۴-۶- میزان بقا سلولهای آزاد و ریزپوشانیشده لاکتوباسیلوس پلانتاروم A7 در ماست در طول نگهداری
پس از شمارش جمعیت میکروبی در فواصل زمانی سه روز طی مدت ۲۱ روز نگهداری مشخص شد که اثر ریزپوشانی برمیزان بقا سلولهای باکتری در ماست طی زمان های مختلف معنیدار بوده است (جدول ۴-۹)، بنابراین مقایسهی میانگین با آزمون LSD انجام شد.
جدول ۴-۹- میزان بقا سلولهای آزاد و ریزپوشانیشده لاکتوباسیلوس پلانتاروم A7 در ماست طی دوران نگهداری در مدت ۲۱ روز*

* داده ها بر حسب میانگین سه تکرار و دو مشاهده لگاریتم تعداد کلنی در یک میلیلیتر گزارش شده است.
** حروف کوچک غیرمشابه در هر ردیف و حروف بزرگ غیرمشابه در هرستون نشان دهنده اختلاف معنادار (۰۵/۰< P) بین آنها است.
*** تیمار اول مربوط به نمونه ماست حاوی پروبیوتیک ریزپوشانیشده است و تیمار دوم مربوط به ماست حاوی سلولهی آزاد است.
همانطور که در جدول ۴-۹ مشاهده میشود، جمعیت سلولهای ریزپوشانیشده و آزاد ماست پس از پایان دوره نگهداری ۲۱ روزه، به ترتیب به تعداد CFU ml-1 ۱۰۸× ۱/۲ و ۱۰۷×۴/۳ باقی مانده است، که با حداقل میزان جمعیت سلولی پیشنهاد شده در فراوردههای لبنی (حداقل CFU ml-1109-107 سلول پروبیوتیک در گرم یا میلیلیتر فراورده) مطابقت دارد (استانتن و همکاران، ۱۹۹۸). به این ترتیب طی مدت ۲۱ روز انبارمانی در دمای ۴ درجه سانتیگراد، ۸/۰ سیکل لگاریتمی از جمعیت پروبیوتیکهای ریزپوشانیشده کاهش یافته و در مورد جمعیت سلولهای آزاد این مقدار برابر با ۶/۱ سیکل لگاریتمی میباشد. همانطور که در جدول مشاهده میکنید روند کاهش تعداد پروبیوتیکها در نمونه های ریزپوشانی شده معنادار نبوده و این در حالی است که این روند کاهش در مورد سلولهای آزاد معنادار است. همچنین اختلاف سلولهای پروبیوتیک آزاد و ریزپوشینه در زمان های نمونه برداری با یکدیگر دارای اختلاف معنیدار هستند و این در حالی است که در روز صفر شمارش تعداد آنها از نظرآماری دارای اختلاف معنیدار نیست. بر اساس این نتایج میتوان گفت، ریزپوشانی باعث افزایش بقا سلولها در ماست طی ۲۱ روز نگهداری در دمای ۴ درجه سانتیگراد بوده است. علاوه بر این سویهی لاکتوباسیلوس پلانتاروم A7 در مقایسه با باکتریهای پروبیوتیک دیگری که پایداری آنها در بستر ماست بررسی شده پایدارتر است (کایلاسپاتی .ک.، ۲۰۰۶؛ پیکوت و همکاران، ۲۰۰۳).
محققان زیادی پایداری ضعیف باکتریهای پروبیوتیک را در ماست گزارش کردهاند (شاه و همکاران، ۲۰۰۰؛ لاورنس و همکاران، ۲۰۰۱). کاهش pH در اثر فعالیت سویههای لاکتوباسیلوس بولگاریکوس در ماست، مهمترین عامل تهدیدکننده بقاء پروبیوتیکها در این محیط است (میرلوحی. م، ۱۳۸۸). تحقیقات نشان داده است که ریزپوشانی روش سودمندی جهت حفاظت از کشتهای پروبیوتیکی در غذاهای اسیدی مانند ماست است (کباری و همکاران، ۱۹۹۸). ریزپوشانی با کنترل تولید اسید توسط کشتهای پروبیوتیکی، مدت زمان نگهداری فراوردههای غذایی را افزایش می دهد (مرتضوی و همکاران، ۲۰۰۷). بر اساس نتایج به دست آمده در تحقیق حاضر در بند ۴-۸-۱، پس اسیدزایی در ماست حاوی باکتریهای پروبیوتیک ریزپوشانیشده کندتر از ماست حاوی سلول های آزاد بود. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که ریزپوشانی باعث سهولت تولید فراوردههای لبنی تخمیری میشود، که در آنها پایداری باکتریهای پروبیوتیک طی دوره نگهداری حفظ میشود. وجود تنشهای سرما، شرایط اسیدی و آزاد شدن بعضی از سلولهای باکتری به دلیل متلاشی شدن ریزپوشینهها طی دوره نگهداری، از عوامل اصلی کاهش جمعیت سلولها است. بنابراین ممکن است کاهش سلولها در این تحقیق به دلیل شکسته شدن برخی از ذرات امولسیون در طول انبارمانی باشد. سلنتا و همکاران (۲۰۰۰) گزارش کردند که کاهش میزان بقاء باکتریهای لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس و گونه های بیفیدوباکتریوم ریزپوشانیشده در ماست، طی ۸ هفته انبارمانی حدود ۵/۰سیکل لگاریتمی بود، در حالیکه کاهش تعداد سلولهای آزاد در همین شرایط یک سیکل لگاریتمی بود (سلطانا و همکاران، ۲۰۰۰). ادهیکاری و همکاران (۲۰۰۰) مشاهده کردند که سلولهای آزاد دو گونه باکتری بیفیدوباکتریوم لانگوم به میزان ۷۸-۷۰ درصد میزان بقاء خود را در ماست، طی ۳۰ روز نگهداری در دمای یخچال از دست دادند، در حالیکه در مورد سلولهای ریزپوشانیشده در کاپا- کاراگینان جمعیت سلولی طی دوره نگهداری تغییری نکرد(ادهیکاری و همکاران، ۲۰۰۰). گودوارد و کیلاسپاسی (۲۰۰۳) گزارش کردند که ریزپوشانی میزان بقاء باکتریهای پروبیوتیک را در ماست بهبود بخشید. کیلاساپاسی (۲۰۰۶) نشان داد که ۴ و ۳ سیکل لگاریتمی کاهش، به ترتیب در جمعیت سلولهای آزاد لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس و بیفیدوباکتریوم لاکتیس، طی ۷ هفته نگهداری در ماست مشاهده شد. آنها گزارش کردند که در اثر ریزپوشانی میزان بقاء باکتریهای لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس و بیفیدوباکتریوم لاکتیس به میزان ۱ و ۲ سیکل لگاریتمی افزایش یافت. نتایج کاستیلا و همکاران (۲۰۱۰) و آدهیکاری و همکاران (۲۰۰۳) نشان داد که کاهش pH و جمعیت باکتریهای پروبیوتیک ریزپوشانی شده در ماست در سطح (۰۵/۰>p) معنیدار نبود. این مسئله در مورد مطالعات پیکوت و همکاران (۲۰۰۴) نیز صدق میکند. همانطور که گزارشات حاصل در جدول ۴-۱۰ نیز نشان میدهد، گزارشات مذکور با اطلاعات به دست آمده در این تحقیق مطابقت دارد.
تفاوتهای چشمگیری میان میزان بقاء گونه های مختلف باکتریهای پروبیوتیک در محیط اسیدی وجود دارد. مشکل حساسیت کشتهای پروبیوتیک به اسید، با افزایش میزان اسیدیته طی انبارمانی که به فرایند اسیدزایی شدید[۶۶] معروف است، ارتباط دارد. این فرایند به دلیل فعالیت بتا-گالاکتوزیداز در دمای ۵-۰ درجه سانتیگراد طی نگهداری رخ میدهد. در این زمینه ممکن است pH تا میزان کمتر از ۲/۴ نیز کاهش یابد، که در این صورت میزان یونهای هیدروژن در محیط از میزان یونهای لاکتات بیشتر میشود و باعث میشود بر بقاء باکتریهای اسید لاکتیک تاثیرگذار باشد (راسیک و همکاران، ۱۹۷۸).
با توجه به نتایج به دست آمده میتوان گفت که ریزپوشانی با کنترل pH فراوردههای لبنی، مدت زمان انبارمانی آنها را افزایش میدهد و باعث بهبود پایداری سلولهای پروبیوتیک در شرایط اسیدی ملایم محصولی مانند ماست میشود. بنابراین توسط تکنیک ریزپوشانی میتوان مدت زمان نگهداری فراوردههایی نظیر ماست پروبیوتیک حاوی سلولهای لاکتوباسیلوس پلانتاروم A7، که شرایط اسیدی ملایم دارند را افزایش داد.
۴-۷- نتایج ارزیابی مقاومت سلولهای آزاد و ریزپوشانیشده لاکتوباسیلوس پلانتاروم A7 در ماست، قبل و بعد از افزودن به ماست در شرایط شبیهسازی شده گوارشی
هدف از انجام این آزمایشها، ارزیابی میزان بقاء و مقاومت باکتریهای پروبیوتیک نسبت به pH معده و نمکهای صفراوی موجود در سیستم گوارشی بود (چمپاژن و همکاران، ۲۰۰۵). هر چند pH معده انسان در شرایط گرسنگی ممکن است تا ۱=pH کاهش یابد، اما در اکثر مطالعات آزمایشگاهی از pH برابر با ۳/۲ استفاده شده است. دلیل آن این است که در تحقیقات زیادی جمعیت سلولها در pH کمتر از ۲ به شدت کاهش مییابد، البته در مواردی گزارش شده است که سویههای لاکتوباسیلوس در pH برابر با یک توانایی حفظ میزان بقاء خود را دارند (سلطانا و همکاران، ۲۰۰۰). در تحقیق حاضر جهت ارزیابی اثر pHاسیدی معده و نمکهای صفراوی بر پایداری سلولهای آزاد و ریزپوشانیشده قبل و بعد از افزودن به ماست از یک سیستم برون زیستی استفاده شد(تهیه این سیستم در بند ۳-۱۲ توضیح داده شده است). تیمارهای مختلف به مدت ۲ ساعت در معرض عصارهی شبیهسازی شده معده با pHبرابر با ۳/۲ استفاده شد. برای نمکهای صفراوی نیز از pH برابر با ۵/۷ و به مدت ۲۴ ساعت استفاده شد. با توجه به نتایج مندرج در جدول ۴-۱۰ و ۴-۱۱، اثرزمان بر تیمارهای مختلف در سطح احتمال ۱/۰ درصد معنیدار بود. بنابراین مقایسه میانگین این اثرات متقابل با بهره گرفتن از آزمون LSD انجام شد.
جدول ۴-۱۰- میزان بقا تیمارهای مختلف لاکتوباسیلوس پلانتاروم A7 قبل و بعد از قرارگرفتن در شرایط اسیدی معده (۲ ساعت) *

۲-۲-۷-۱- شکارچی:
شکارچی عموما به صورت ارگانیسمی تعریف میشود که در طول دوره زندگی خود همه یا بخشی از جمعیت میزبان خود را میکشد و مصرف میکند. شکارچی ها معمولا خیلی اختصاصی میزبان نیستند. از آنجایی که شکارچی ها تعداد بیشتری شکار تغذیه میکنند، تعداد کمتری از آنها برای کنترل بیولوژیک مورد نیاز است. بنابراین سرعت تکثیر پایینی دارند.
۲-۲-۷-۲- انگل:
انگل عموما به صورت ارگانیسمی تعریف میشود که در دوره زندگی خود همه یا بخشی از میزبان خود را مصرف میکند. انگل ها اغلب بسیار اختصاصی میزبان هستند. از آنجایی که روی یک میزبان تغذیه میکنند تعداد بیشتری انگل برای کنترل بیولوژیک مورد نیاز است و بنابراین تکثیر بالایی دارند.
۲-۲-۷-۳- پاتوژن:
پاتوژن ها ارگانیسم های عامل بیماریاند. گاهی به عنوان انگل های میکروبی نام برده میشوند. شامل ویروس ها، باکتری ها، قارچ ها، تکیاخته ها و نماتود ها هستند. طیف وسیعی از گونه های آفات (گیاهان، قارچ ها، باکتری ها، تکیاخته ها و حشرات) تحت تاثیر عوامل بیماریزا قرار میگیرند که ممکن است مانع رسیدن جمعیت آن ها به سطح ضرر شود یا به طور موثری پتانسیل آنها برای آسیب را کاهش دهد.
اگر چه مدت زیادی است که اهمیت پاتوژن ها در شرایط طبیعی درک شده اما برای کاربرد آنها تلاشی صورت نگرفته است. دلیل آن این است که عمدهی پاتوژن ها، محیط بسیار اختصاصی نیاز دارند که تهیه آن دشوار است و وقتی میسر باشد، برای عملی شدن، هزینه آن زیاد است. به هر حال اخیرا با حشره کش های میکروبی نظیر باسیلوس پاپیلی (Bacillus popilliae) عامل بیماری شیری سوسک های ژاپنی و باسیلوس تورینجینسیس (Bacillus thuringiensis) عامل بیماری بسیاری از صدپاهای آفت و چندین پاتوژن قارچی علف های هرز پیشرفتهای زیادی صورت گرفته است.] ۸٫[
۲-۳- کلیاتی بر قارچها:
قارچ ها ارگانیسم های یوکاریوت هتروتروفی هستند که پراکندگی جهانی دارند و برای رشد، به مواد آلی از پیش ساخته نیاز دارند. این گروه از میکروارگانیسم ها بر اساس طبقه بندی محققی بنام وایتاکر (Whittaker) در یک سلسله مجزا به نام سلسله قارچ ها طبقه بندی شدهاند. در حقیقت قارچ ها گروه منحصر به فردی از ارگانیسم ها هستند که از بسیاری جهات، به ویژه از نظر نوع رفتار و سازماندهی سلولی، با سایر ارگانیسم ها تفاوت دارند] ۴٫[
دیواره سلولی، یکی از اجزاء ساختمانی اصلی قارچهاست و وظایف مختلفی شامل تعین شکل قارچ، تعین روش رشد و تکثیر قارچ، تنظیم واکنش متقابل قارچ با محیط اطراف و اعمال فیزیولوژیک را بر عهده دارد. ریسه یا هایف جزء ساختمان عمومی قارچ های رشتهای است و منحصرا از ناحیه راسی خود (منطقه گسترش) رشد میکند. قارچ ها، عموما با ارزیابی ویژگیهای پرگنه و مورفولوژی میکروسکوپی شان شناسایی میشوند. در واقع، مورفولوژی پرگنه ها، اولین معیار برای جدا کردن قارچ های رشتهای از مخمر هاست و پرگنه یک قارچ اطلاعات بسیار با ارزشی درباره رنگ، حالت و حاشیه های رشد و غیره به دست میدهد. روش دیگر تشخیص قارچ ها روش کشت روی لام است، این روش برای کمک به شناسایی قارچ های رشتهای، که به سختی با روش تهیه تیزمانت (Teasemount) شناسایی میشوند، انجام میشود] ۴٫[
۲-۳-۱- بیولوژی قارچها
۲-۳-۱-۱- تغذیه:
از دیدگاه تغذیهای قارچ ها هتروتروف هستند و از منابع ترکیبات آلی از پیش ساخته شده استفاده میکنند. وجود دیواره سلولی مانع فاگوسیتوز میشود با این حال، قارچ ها به جهت جذب مواد غذایی محلول، از طریق دیواره سلولی و غشای پلاسمایی، نوعی تغذیه منحصر به فرد دارند. در موارد زیادی، این ترکیبات محلول، به دنبال تاثیر آنزیمهای خارج سلولی قارچی شامل دپلیمراز ها (Depolymerases) روی پلیمرهای پیچیده (Complex polymers) تولید میشوند و در دسترس قارچ قرار میگیرند. پلیساکارید ها، پروتئین ها و چربی ها از جمله این پلیمر ها محسوب میشوند.
۲-۳-۱-۲- تولید مثل:
قارچ ها به دو روش جنسی (Sexual reproduction) و غیر جنسی (Asexual reproduction) تولید مثل می‏کنند. تولید مثل غیرجنسی در اکثر قارچ ها روش اصلی تکثیر گونه هاست. گروهی از قارچ ها به روش جنسی نیز تولید مثل میکنند. قارچ هایی که به هر دو روش تولید مثل میکنند را قارچ های کامل مینامند. در مقابل قارچ هایی که تولید مثل جنسی ندارند را قارچ های ناقص مینامند. نتیجه هر دو نوع تولید مثل، ایجاد ساختمان هایی به نام اسپور یا کنیدیوم است] ۴٫[
۲-۳-۲- عوامل موثر بر فعالیت قارچ ها:
تاثیر فاکتورهای محیطی مهم نظیر دما، pH، فشار اکسیژن، آب و نور بر رشد قارچ ها بسیار قابل توجه است. از مهمترین این عوامل دما و رطوبت را می توان نام برد.
دما:
قارچ ها بر اساس دمای مورد نیاز رشد در سه گروه طبقه بندی می شوند:

1. قارچ های سایکروفیل: این قارچ ها در درجه حرارت های پایین رشد می کنند.
2. قارچ های مزوفیل: این قارچ ها در درجه حرارت های بینابینی رشد می کنند.
3. قارچ های ترموفیل: این قارچ ها در درجه حرارت های بالا رشد می کنند.

تعداد نسبتا کمی از قارچ ها در دمای ۳۷ درجه رشد می کنند و حداکثر دمای رشد قارچ ها ۶۲ تا ۶۵ درجه تعیین شده است. اکثر قارچ ها مزوفیل اند و در محدوده دمایی بین ۱۰ تا ۳۵ درجه به خوبی رشد می کنند. دمای مطلوب رشد این گروه از قارچ ها بین ۲۰ تا ۳۰ درجه است. این قارچ ها را در شرایط آزمایشگاهی می توان در دمای معمولی (۲۲ تا ۲۵ درجه) کشت داد. تنها حدود ۱۰۰ قارچ به عنوان قارچ های ترموفیل معرفی شده اند. این قارچ ها در محدوده دمایی بین حداقل ۲۰ درجه و حداکثر ۵۰ تا ۶۰ درجه رشد می کنند و حداقل دمای رشد آنها برابر ۴۰ درجه است. این قارچ ها عموما در کود گیاهی، لانه پرندگان و خاک مناطق آفتابی وجود دارند.
تعداد بسیار کمی از قارچ ها از نوع سایکروفیل اند و در محدوده دمایی بین صفر و حتی زیر صفر تا حداکثر ۲۰ درجه رشد می کنند. این قارچ ها شامل برخی از مخمرها و قارچ های رشته ای هستند که در مناطق سردسیر جهان وجود دارند و گاه نیز عامل فساد گوشت در سردخانه ها محسوب می شوند.
رطوبت:
تمام قارچ ها برای جذب مواد غذایی و ترشح آنزیم های خارج سلولی به آب نیاز دارند. قارچ ها، در تثبیت و حفظ وضعیت طبیعی سیتوپلاسم خود نیز به جذب آب نیاز دارند. آب موجود در محیط ممکن است به دلیل دخالت نیروهای خارجی در دسترس ارگانیسم قرار نگیرد. این نیروها شامل پتانسیل اسمزی، پتانسیل ماتریکس و پتانسیل گراویمتریک هستند. تاثیر این فاکتورها از نوع افزایشی است به همین دلیل، به یک نام کلی پتانسیل آب خوانده می شوند. یک قارچ به منظور حفظ آب ساختمانی خود و جذب آب از محیط باید به ترتیب پتانسیل آبی برابر و بیش از پتانسیل آبی محیط خود داشته باشد. اکثر قارچ ها برای جذب آب کاملا تطابق یافته اند و به همین دلیل در محیط های دارای نیروهای خارجی نامبرده نیز می توانند رشد کنند. در گذشته قابلیت دسترسی به آب به وسیله واژه رطوبت نسبی بیان می شد. بر این اساس، RH برابر ۷۰ درصد به عنوان پایین ترین حد ممکن برای رشد قارچ در نظر گرفته شده است. در صورت کمبود بیش از حد آب، قارچ های دارای ریسه های بدون دیواره عرضی (شاخه های زایگومایکوتا و اامایکوتا) اولین گروه از قارچ هایی هستند که رشدشان متوقف می شود. قارچ های مقاوم به تغییرات شدید آب، به علت آلوده سازی و فاسد کردن دانه های غلات و سایر اغذیه انباری از نظر اقتصادی اهمیت دارند. هیچ کدام از این قارچ ها در محصولات دارای سطح رطوبت پایین تر از ۱۴ درصد نمی توانند رشد کنند، اما ایجاد چنین شرایطی اغلب در عمل ممکن نیست و در صورتی که رطوبت سوبسترا به سطح ۱۵ تا ۱۶ درصد برسد، گونه های مقاوم به استرس آسپرژیلوس رشد پیدا خواهند کرد. این قارچ های مقاوم به استرس با تبدیل کردن نشاسته به گلوکز و سپس گلوکز به اب و دی اکسید کربن، آب متابولیک تولید می کنند که شرایط رشد قارچ های حساس به استرس را در مراحل بعد فراهم خواهد کرد.
۲-۳-۳- طبقه بندی:
قارچ ها سطح بالائی از رشد و تکامل همسو و موازی را در ساختار و فیزیولوژی خود به نمایش می گذارند، بنابراین ارتباطات تکاملی آنها با بهره گرفتن از روش های مبتنی بر DNA مفهوم بهتری خواهد داشت. با وجود عرضه تکنیک های مولکولی در تاکسونومی مسلما فیلوژنیک قارچ ها در سالهای اخیر دستخوش تجدیدنظرهای قابل ملاحظه ای بوده است[۱]. تاکنون تقریبا درحدود ۷۰۰۰۰ گونه قارچ شرح داده شده است اگرچه عدد صحیح آن به ۵/۱ میلیون می‏رسد ]۱[. از دیدگاه ساختمان رشد، قارچ ها در دو گروه اصلی شامل قارچ های رشته ای و مخمرها طبقه بندی می شوند. اکثر قارچ ها در گروه قارچ های رشته ای قرار می گیرند. در قارچ های رشته ای یا کپک ها، هر یک از رشته ها اصطلاحا ریسه نامیده می شود. ریسه ها منحصرا از ناحیه راس رشد می کنند. تولید انشعابات پیشرونده و پی در پی در نواحی غیرراسی با ایجاد شبکه ای از ریسه ها همراه است که میسلیوم نامیده می شود.
مخمر ها، به صورت سلول های گرد یا بیضی شکل جوانه دار هستند. آنها اکثرا با جوانه زدن و بعضی با تقسیم دوتایی تکثیر میشوند.
با در نظر گرفتن جزئیات بیشتری از رشد، شش گروه اصلی را در طبقه بندی قارچ ها میتوان نام برد:
کیتریدیومایکوتا (Chytridiomycota)، آسکومایکوتا (Ascomycota)، زایگومایکوتا (Zygomycota)، بازیدیومایکوتا (Basidiomycota)، دوترومایکوتا (Deuteromycota) و اامایکوتا(Oomycota) .
اعضای متعلق به شاخه کیتریدیومایکوتا، به صورت سلولهای منفرد بزرگ یا میسلیوم های تمایز نیافتهی دارای ریزوئیدهای مشخص وجود دارند. سایر قارچ ها به صورت رشتهای و یا مخمری رشد میکنند. سایر ملاک های تمایز، شامل وجود دیواره عرضی در ریسه ها و نوع این دیواره است[۱].
قارچ های مورد استفاده در این مطالعه (متاریزیوم) متعلق به طبقه دوترومایکوتا میباشد.
۲-۳-۳- قارچ های انتوموپاتوژن:
قارچ های پاتوژن بندپایان به طور کلی در یک گروه بزرگ به نام قارچ های انتوموپاتوژن طبقه بندی میشوند. تقریبا نزدیک به ۷۵۰ گونه قارچ مربوط به ۵۶ جنس که جزء عوامل پاتوژن یا انگلی بندپایان هستند شناخته شده است ]۳۳٫[
اغلب این گونه ها در راسته انتوموفتورالها از شاخه زایگومایکوتا، آسکومایکوتا و دئوترومایکوتا قرار دارند. این گروه ها هم چنین شامل حادترین پاتوژنهای قارچی حشرات و کنه‏سانان هستند که به صورت افقی منتقل میشوند. عوامل پاتوژن آکارین ها (Acaropathogenic Fungi) احتمالا یک زیر گروه فعال در درون قارچ‏های انتوموپاتوژن هستند که نسبت به قارچ های انتوموپاتوژن تنوع کمتری دارند] ۴۹٫[
تعدادی
از گونه ها برای مثال هیرسوتلا تامپسونی (Hirsutella thompsonii) که جزء قارچ های میتوسپوریک (دئوترومایکوتا) است و نئوزایگاتیس فلوریدانا (Neozygitis floridana) که جزء انتوموفترالها هستند برای آکارین ها اختصاصی می‏باشند. ضمن این که دیگر گونه های قارچ‏ های دئوترومایکوتا باعث تلفات در هر دوی آکارین ها و حشرات می‏شوند. دئوترومایکوتا شامل بسیاری از گونه های ساپروتروف، پاتوژن های گیاهی و هم چنین بسیاری از انتوموپاتوژن های مهم هستند که به طور گستردهای برای کنترل بیولوژیک انگل ها استفاده میشوند و جنس های مهم آن شامل پاسیلومایسس (Paecilomyces) ، بواریا (Beauveria)، متاریزیوم (Metarhizium) و ورتیسیلیوم (Verticillium) هستند که دارای پراکندگی جهانی بوده و میتوانند سریعا کلنی تولید کنند. بیش از ۱۵ مایکوپستی ساید (فرآورده‏های کشنده انگلها) از این ها فرموله شده است و از لحاظ تجارتی برای کنترل و مدیریت طیفی از انگل ها از جمله ساس، سوسک، دوبالان و پشه ها با ارزش هستند. قارچهای انتوموپاتوژن معمولا میزبانهای خود را با اسپورهای اختصاصی که به میزبان می چسبانند آلوده می کنند و این اسپورها، روی میزبان رشد می کنند و پوشش خارجی آن ر ا سوراخ می کنند.کنیدیوم در داخل هموسل و بافتهای نرم بدن میزبان تکثیر نموده و مرگ معمولا بین ۱۰-۳ روز پس از عفونت به دلیل از دست رفتن آب بدن میزبان، محرومیت غذائی، صدمات مکانیکی شدید و نابهنجار و تاثیر سموم قارچی اتفاق می افتد. در شرایط مطلوب قارچها به صورت متراکم روی لاشه میزبان اسپورزائی می نمایند تا امکان عفونت و آلودگی بیشتری را در جمعیت های میزبانی خود هموار کنند و بدین ترتیب سیکل عفونت زائی را در میزبانهای خود ادامه دهند[۱].
۲-۳-۴-۱- استفاده از قارچهای انتوموپاتوژن در کنترل بیولوژیک:
سیکل های عفونتزایی دو گروه اصلی قارچ های انتوموپاتوژن یعنی راسته انتوموفترالها و شاخه دئوترومایکوتا دارای شباهت بنیادی و پایه است. قارچ های انتوموفتورال سازگاری بیشتری به سیکل زندگی میزبان های خویش نشان میدهند و این در حالی است که قارچ های انتوموپاتوژن میتوسپوریک (دئوترومایکوتا) بیشتر گرایش دارند که به شکل فرصت طلب عمل کنند] ۵۷٫[
اعضایی از قارچ های انتوموفتورال برای کنترل حشرات و جرب های انگلی با بهره گرفتن از تلقیح و رها سازی این انگل ها ] ۶۶[ توسط دست کاری زیستگاه‏ های انگل برای بالا بردن فعالیت طبیعی قارچ در طبیعت] ۶۷[ و حتی به کارگیری آفت کش های قارچی محلول در آب مورد استفاده و بهره برداری قرار گرفته است.
دئوترومایکوتا ها به عنوان آفت کش برای استفاده مناسب ترند زیرا تولید انبوه آنها راحت تر از قارچ های انتوموفترال است. آفت کش های قارچی با منشاء قارچ های انتوموپاتوژن (دئوترومایکوتا) در برابر طیفی از آفات به خصوص در مناطقی که استفاده از آفت کشهای شیمیایی به دلیل ایجاد مقاومت یا نگرانی های زیست محیطی غیر مناسب است، با موفقیت عمل میکنند. به عنوان مثال استفاده از ورتیسلیوم لکانی در برابر مگس سفید و شته شیشه منازل] ۵۱[ ، استفاده از بواریا برونگنیارتی (Beauveria brongniartii) برای کنترل سوسک ملولونتا ملولونتا(Melolontha melolonta) و همچنین گونه های متاریزیوم در برابر سوسک‏ها، ملخ ها، موریانه ها و مورچه ها ]۴۲,۶۹٫[
از نظر تئوری آکارین ها برای قارچ های پاتوژن، میزبان های خوبی به شمار میروند چرا که بدن آنها معمولاً نرم است و زیستگاههای بسیاری با وضعیت آب و هوایی متفاوت دارند] ۱۶,۱۸[ که این شرایط ایجاد عفونت و انتقال بیماری ها را برای آنها امکان پذیر میکند] ۳۰٫[ با این حال اندازه کوچک آنها مطالعه شان را دچار مشکلاتی کرده و بنابراین این احتمال وجود دارد که بسیاری از ارتباطات و تاثیرات متقابل بین قارچ های پاتوژن و آکارین ها غیر مستدل و غیر مستند باقی مانده باشد. حدود ۵۸ گونه قارچی گزارش شده است که حداقل ۷۳ گونه از آکارین ها را تحت تاثیر و عفونتزایی خود چه در طبیعت و چه در شرایط آزمایشگاهی قرار میدهند. گزارش هایی از پاتوژن‏ های قارچی برای سه راسته از فوق راسته اکتینوتریشیدا (Actinotrichida) شامل راسته های آستیگماتا (Astigmata)و اوریباتیده و پرواستیگماتا (Prostigmata) و راسته های ایکسودیدا و مزواستیگماتا از فوق راسته آکتینوتریشیدا وجود دارد.
اغلب گزارشات نشان دهنده ایجاد عفونت در جرب های پرواستیگماتا، شامل ۲۴ گونه قارچ از ۴۵ میزبان، به خصوص از خانواده تترانیشیده (Tetranychidae)، ۱۵ گونه قارچ از۲۱ میزبان و از خانواده اریوفیده (Eriophyidae) 9 گونه قارچ از ۱۵ میزبان بوده است.
۲-۳-۴-۲- مکانیسم اثر قارچهای انتوموپاتوژن:
قارچ های انتوموپاتوژن معمولا میزبان های خود را با اسپور های اختصاصی آلوده میکنند و این اسپور ها، به کوتیکول حمله کرده، رشد میکنند و با تولید انواع آنزیم های کیتیناز، پروتئاز و لیپاز و هم چنین ساختارهای قارچی کوتیکول را سوراخ میکنند. کنیدیوم در داخل هموسل و بافت های نرم بدن میزبان تکثیر نموده و مرگ معمولا بین سه تا ده روز پس از عفونت به دلیل از دست رفتن آب بدن میزبان، محرومیت غذایی، صدمات مکانیکی شدید و تاثیر سموم قارچی اتفاق میافتد. در شرایط مطلوب اسپورزایی قارچ ها روی لاشه میزبان توسعه می‏یابد و عفونت را در جمعیت میزبان تسهیل میکند و سیکل بیماری ادامه مییابد[۱].
قارچ ها مشابه دیگر میکروارگانیسم های انتوموپاتوژن شامل باکتری ها، ویروس ها و میکروسپوریدیا
ها، کوتیکول میزبان خود را به طرف لوله گوارشی (Mid gut) سوراخ میکنند و برخی نیز میتوانند تگومنت (Tegoment) میزبان خود را سوراخ کنند ولی چگونگی نفوذ و گذر قارچ ها به داخل کانال گوارشی کنه ها شناخته نشده است. بسیاری از پاتوژنها در برابر بندپایان فقط در برابر رطوبت نسبتا بالا موثرند و از طرفی میزان اثر قارچ های پاتوژن متکی به گستردگی وسیع و تراکم جمعیت بندپایان است. قارچ های انتوموپاتوژن مشابه بسیاری از قارچ های پاتوژن گیاهان و مهره داران میزبانهای خود را از طریق کوتیکول خارجی عفونی و متاثر می کنند که این روش عفونت زائی منحصر به فرد است. قارچ ها مشابه دیگر میکروارگانیسم های انتوموپاتوژن شامل باکتری ها، ویروسها و میکروسپوریدیاها، کوتیکول میزبان خود را به طرف لوله گوارشی سوراخ می کنند[۱].