فصل اول کلیات تحقیق.. 3
1-1. بیان مسئله تحقیق: 4
1-2. اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن: 5
1-3. هدف های تحقیق: 5
1-4. سوالات تحقیق. 6
1-5. فرضیات تحقیق: 6
1-6. قلمرو و ساختار تحقیق: 8
1-7. پیشینه تحقیق: 8
1-8 . روش تحقیق: 10
1-9. متغیرها و واژ ه های کلیدی: 10
فصل دوم. 11
2-1. مفهوم دین وکاربرد قرآنی آن. 12
2-1-1. مفهوم دین در لغت و اصطلاح. 12
2-1-2. موارد کاربرد دین در قرآن. 13
2-1-3- موارد و کاربرد دین در روایات.. 16
2-2. مفهوم اکراه وکاربرد قرآنی و روایی آن: 18
2-2-1. مفهوم اکراه در لغت واصطلاح. 18
2-2-2. موارد کاربرد اکراه در قرآن. 19
2-2-3. مواردی از کاربرد اکراه در روایات.. 22
2-3. مفهوم اختیار و کاربرد قرآنی و روایی آن: 25
2-3-1. مفهوم اختیار در لغت و اصطلاح. 25
2-3-2. کاربرد اختیار در آیات قرآن. 27
فصل سوم. 29
3-1. انگیزه های دین گرایی.. 30
3-1-1. حقیقت جویی فطری.. 30
3-1-2. دست یابی به مصلحت و منفعت پایدار. 31
3-1-3. کمال جویی انسان. 31
3-1-4. ضرورت شکرگذاری منعم. 32
3-2. ضرورت نیاز انسان به دین.. 33
3-2-1. هدفمندی آفرینش انسان. 33
3-2-2. نارسایی دانش بشری.. 35
3-3. نقش عمده دین در تضمین سلامت فردی و اجتماعی.. 36
3-3-1. دین و زندگی فردی.. 36
3-3-1-1. رفع نیازهای فطری.. 36
3-3-1-2. سلامت نفس و تکامل اخلاق. 37
3-3-1-3. دین و زندگی اجتماعی.. 38
3-4. مشخصه ها و عناصر دینی.. 40
3-4-1. رابطه ی عناصر دین.. 41
3-5. ویژگی های دین الهی.. 43
3-6. رسالت دین، هدایت تشریعی.. 47
3-7. انواع دین.. 49
3-7-1. دین حق و دین باطل. 49
3-7-1-1. واحد بودن دین حق وتعدد دین باطل. 51
3-8. امتیازات دین حق (دین اسلام) 52
فصل چهارم. 58
4-1. دلالت آیه نفی اکراه (لا اکراه فی الدین) 59
4-1-1. تحلیل ادبی آیه. 61
4-1-2. شأن نزول آیه. 61
4-1-3. تحمیلی نبودن دین و مذهب.. 63
4-1-4. تبیین عقیده نه تحمیل عقیده 65
4-1-5 . اسلام، دین آزادی و اختیار. 66
4-1-6. علت عدم اکراه در دین.. 66
4-1-7. آیات مؤید نفی اکراه دین.. 68
4-1- 8. عدم نسخ آیه لا اکراه فی الدین.. 72
4-2. پیامدهای آیه ی «لااکراه فی الدین» 73
4-2-1. ارتباط مشیت الهی با اختیار انسان. 74
4-2-2. دنیا، دارابتلاء و امتحان. 76
4-2-3. عدم تطابق ایمان با اجبار. 77
4-2-4. پیشرفت مسلمین در سایه قواعد غیر تحمیلی دین اسلام. 78
فصل پنجم. 81
5-1. مفهوم آزادی.. 82
5-1-1. شروط آزادی در اسلام. 83
5-1-2. قلمرو آزادی در اسلام. 84
5-2. آزادی در قرآن كریم. 85
5-2-1. آزادانه بودن دعوت پیامبران و دوری از هر گونه اكراه و اجبار. 86
5-2-2. آزادی در انتخاب دین.. 88
5-2-3. آزادی (اختیار) در عمل. 90
5-2-4. آزادی و امتحان الهی.. 91
5-2-5. آزادی اندیشه. 92
5-3. حدود آزادى.. 96
5-4. بررسی شبهاتی پیرامون آیه «لا اكراه فی الدین» 101
5-4-1. شبهه اول – انحصار مقبولیت شرعی دین اسلام، در تعارض با آزادی عقیده دینی است. 101
5-4-1-1. جواب و رد شبهه. 101
5-4-2. شبهه دوم – وجوب تكالیف شرعی برای بندگان ،در تعارض با اختیار وآزادی در دین مطابق آیه لا اكراه فی الدین است. 104
5-4-2-1جواب و رد شبهه: 104
5-4-3 شبهه سوم: مشیت الهی، به معنای جبر است و با اختیار انسان خصوصاً اختیار و انتخاب دین منافات دارد. 109
5-4-3-1. جواب و رد شبهه: 109
5-4-4 شبهه چهارم: مسئله عقوبت کیفر و پاداش در تعارض با اختیار و آزادی است. موضوع کیفر ارتداد نیز در این شبهه مطرح است. 119
5-4-4-1. جواب و رد شبهه. 119
5-4-4-2. نكاتی در كیفر ارتداد. 121
5-4-4-2-1. عوامل تحقق ارتداد. 124
5-4-4-2-2. انواع مرتد. 126
5-4-4-2-3. مجازات ارتداد. 126
5-4-4-2-4. فلسفه مجازات مرتد. 126
6-1. نتیجه گیری نهایی.. 130
6-1-1. آیا انتخاب دین امری اجباری است یا اختیاری.. 130
6-1-2. دلالت آیه لا اکراه فی الدین چیست.. 130
6-1-3. دین مقبول نزد خداوند و امتیاز آن چیست.. 131
6-1-4. مهمترین شبهات وارده بر آزادی و اختیار انسان که برای پژوهش مورد بررسی قرار گرفته اند كدامند 132
6-2. پیشنهادات.. 135
فهرست منابع. 136
چكیده:
تحقیق حاضر به بررسی نقش اختیار و اکراه در پذیرش دین الهی با توجه به آیه ” لا اکراه فی الدین” می پردازد و نهایتا به اثبات اختیار در پذیرش دین الهی می انجامد.این پژوهش با هدف برداشت صحیح از آیه لااکراه فی الدین و زدودن ابهامات وارده بر آن در محدوده قرآن و روایات اهل بیت (ع) در شش فصل تنظیم شده است.مهمترین نتایج و یافته های این پژوهش عبارتند از:
راه تمیز حق از باطل در قرآن بیان شده و راه رشد و هدایت،در پیروی از حق و دستورات دینی است.
دین حقیقی همان اسلام است.زیرا از جامعیت،جاودانگی،اجتهاد ناپذیری،سهل و آسان گیری و تحریف ناپذیری کتاب آسمانی قرآن معصون می باشد.پس انسان در انتخاب دین آزاد است،منتها ملزم به رعایت صحیح تکالیف و اوامر و نواهی الهی،مستحق پاداش و عذاب و کیفر می باشد شبهاتی نظر:انحصار و مقبولیت شرعی دین اسلام،وجوب تکالیف شرعی برای بندگان،مسئله ی عقوبت و پاداش و کیفر اخروی و مشیت و قضای الهی هیچ کدام در تعارض با اختیار و آزادای انسان خصوصا در انتخاب دین نیست و با آیه لا اکراه فی الدین منافاتی ندارد.
مقدمه