(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق …..1
1-1- مقدمه. 2
1-2- بیان مسئله. 3
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق.. 4
1-4- اهداف تحقیق.. 6
1-4-1- هدف کلی.. 6
1-4–2- اهداف اختصاصی.. 6
1– 5- سوالات تحقیق.. 6
1– 6- محدوده تحقیق.. 6
1– 6-2- محدوده زمانی.. 6
1– 6-2- محدوده مکانی.. 6
1– 6-3- محدوده موضوعی.. 6
1-7- محدودیت تحقیق.. 6
1-8- واژگان کلیدی.. 7
فصل دوم: مرور منابع ….9
2-1- مقدمه. 10
2-2- بخش اول: توسعه پایدار کشاورزی.. 10
2-2-1- توسعه. 10
2-2-2- مفاهیم توسعه پایدار : 11
2-2-3- تحول در نگرش و توجه به توسعه پایدار. 13
2-2-4- توسعه پایدار در ایران. 14
2-2-5- مفاهیم کشاورزی پایدار. 14
2-2-6- سیر تکاملی کشاورزی پایدار. 15
2-2-7- شالیکاری.. 16
2-3- بخش دوم: شاخصهای کشاورزی پایدار و سنجش پایداری.. 17
2-3-1- مقدمه. 17
2-3-2- تعاریف شاخص: 18
2-3-3- ویژگیها و اهداف شاخص…. 18
2-3-4- شاخصهای توسعه پایدار. 19
2-3-4- شاخص در کشاورزی پایدار. 20
2-3-5- سنجش پایداری.. 27
2-3-5-1- روش تاپسیس… 30
2-3-5-2- تاپسیس فازی.. 30
2-3-5-3- تحلیل رگرسیون. 31
2-3-5-4- تحلیل عاملی.. 31
2-3-5-5- تحلیل خوشه ای.. 31
2-3-5-6- روش وایکور. 31
2-4- بخش سوم: پیشنگاشتهها 32
2-4-1- مطالعات انجام شده در ایران. 32
2-4-2-مطالعات انجام شده در سایر کشورهای جهان. 37
2-5- بخش چهارم: چارچوب نظری.. 43
فصل سوم:…….44
روششناسی تحقیق ……45
3-1- مقدمه. 46
3-2- موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه. 46
3-2-1- موقعیت جغرافیایی شهرستان رشت… 46
3-3- روش تحقیق.. 48
3-4 جامعه و نمونه آماری.. 48
3-4-1 جامعه آماری.. 48
3-4-2 حجم نمونه. 48
3-4-3- روش نمونهگیری.. 49
3-5 متغیرهای تحقیق.. 49
3-6- تعاریف عملیاتی متغیرهای تحقیق.. 52
3-6-1- ویژگی‌های فردی.. 52
3-6-2- ویژگی‌های نظام زراعی.. 52
3-6-3- ابعاد اکولوژیکی.. 52
3-6-4- ابعاد اقتصادی.. 52
3-6-5- ابعاد اجتماعی.. 52
3-6-5-1- میزان مشارکت در کلاسهای آموزشی و ترویجی کشاورزی پایدار. 53
3-6-5-2- شرکت در کارهای گروهی و جمعی.. 53
3-6-5-3- مشارکت اجتماعی.. 53
3-6-5-4- دانش کشاورزی پایدار. 53
3-6-5-5- میزان رضایت شغلی.. 54
3-6-5-6- خوداتکایی.. 54
3-6-5-7- امنیت اجتماعی.. 54
3-7- روش گردآوری دادهها 54
3-7-1- مطالعه اسنادی و کتابخانهای…….54
3-7-2- جستجو از طریق منابع الکترونیکی ……55
3-7-3- مطالعه میدانی ..55
3-8- ابزار پژوهش… 55
3-9 روایی و پایایی ابزار اندازهگیری.. 57
3-9-1 اعتبار (روایی) ابزار اندازهگیری.. 57
3-9-2- قابلیت اعتماد (پایائی) ابزار اندازهگیری.. 58
3-10- روش تجزیه و تحلیل دادهها 59
3-10-1- آمار توصیفی.. 59
3-10-2- آمار استنباطی.. 59
3-10-2-1- تاپسیس… 59
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل دادهها62
4-1- مقدمه. 63
4-2- یافته‌های توصیفی.. 63
4-2-1- ویژگی‌های فردی.. 63
4-2-2- ویژگی‌های نظام زراعی.. 65
4-2-2- ویژگی ابعاد اکولوژیکی.. 66
4-2-3- ویژگی ابعاد اقتصادی.. 67
4-2-3- ویژگی ابعاد اجتماعی.. 68
4-6- میانگین شاخصها: 72
4-3- یافته‌های استنباطی.. 73
فصل پنجم ..…… 77
بحث، نتیجه‌گیری و پیشنهادها ..78
5-1- خلاصه. 79
5-2- یافته‌های تحقیق.. 80
5-2-1- یافته‌های توصیفی.. 80
5-2-2- یافته‌های استنباطی.. 85
5-2-2-1- نتایج رتبهبندی تاپسیس از شاخصهای اکولوژیکی.. 85
5-2-2-2- نتایج رتبهبندی تاپسیس از شاخصهای اقتصادی.. 86
5-2-2-3- نتایج رتبهبندی تاپسیس از شاخصهای اجتماعی.. 86
5-2-2-4- نتایج رتبهبندی کل تاپسیس از شاخصهای اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی.. 86
5-2-3- بحث… 86
5- 2-3-1- بحث در شاخصهای اکولوژیکی.. 86
5-2-3-2- بحث در شاخصهای اقتصادی.. 87
5-2-3-2- بحث در شاخصهای اجتماعی.. 88
5-3- پیشنهادهای پژوهش حاضر. 89
5-4- پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی.. 90
منابع و ماخذ. 91
پیوستها …100
پرسشنامه ……….102
چکیده
هدف این تحقیق توصیفی- پیمایشی، سنجش سطوح پایداری نظام شالیکاری شهرستان رشت در ابعاد اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی میباشد. برای تحقق این هدف شاخصهای پایداری در ابعاد اکولوژیکی (11 شاخص)، اقتصادی (11 شاخص) و اجتماعی (7 شاخص) پس از مرور منابع مورد استفاده قرار گرفت. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه شالیکاران شهرستان رشت (84772N=)، بودند که حجم نمونه با استفاده از جدول کرجی مورگان تعیین گردید (400n=)، که این تعداد با روش نمونهگیری خوشهای، انتخاب شدند و در نهایت 370 پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ابزار تحقیق شامل پرسشنامه محقق ساخته بود. روایی محتوایی آن توسط نظرات اصلاحی متخصصین تامین شدو پایایی ابزار پژوهش بر اساس آلفای کرونباخ 78/0 محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزارهای SPSS19 و Excel2013 برای تكنیك تاپسیس در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفت. رتبهبندی پایداری کل و به تفکیک سه بُعد اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی با روش تاپسیس محاسبه گردید. نتایج رتبهبندی نشان داد که به ترتیب بخشهای خشکبیجار، خمام، رشت، لشت نشا، کوچصفهان دارای سطح پایداری بهتری بودند و در نهایت بخش سنگر نیز در رتبه آخر قرار گرفت. در بُعد اکولوژیکی بخش خمام در رتبه نخست قرار گرفت و رتبه آخر را بخش سنگر به خود اختصاص داد. در بعد اقتصادی بخش خشکبیجار در رتبه نخست و رتبه آخر را بخش سنگر به خود اختصاص داد و در بُعد اجتماعی بخش خشکبیجار در رتبه نخست و رتبه آخر را بخش سنگر به خود اختصاص داد.
واژههای کلیدی: کشاورزی پایدار، توسعه پایدار، شاخص، ابعاد اکولوژیکی، ابعاد اقتصادی، ابعاد اجتماعی، تاپسیس
فصل اول
کلیات تحقیق
-1- مقدمه
توسعه پایدار[1] و مستمر هر کشوری وابسته به پایداری نظام کشاورزی آن کشور بوده و به معنی ارایه راه حلهایی در مقابل الگوهای فانی كالبدی، اجتماعی و اقتصادی توسعه می باشد كه بتواند از بروز مسایلی همچون نابودی منابع طبیعی، تخریب سامانههای زیستی، آلودگی جهانی، تغییر اقلیم، افزایش بی رویه جمعیت، بی عدالتی و پایین آمدن كیفیت زندگی انسانها در حال و آینده جلوگیری كند. بنابراین توسعه پایدار تحولی است مواجه با تامین نیازهای امروزی بدون از بین بردن قابلیتهای نسل آینده در تامین نیازهایشان. در واقع یك تحول، زمانی پایدار است كه محافظ محیط و مولد فرصتها باشد (بدرقه و همكاران، 1389).
مفاهیم توسعه پایدار و کشاورزی پایدار[2] در دو دهه اخیر وارد فرهنگ توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دنیا شده، و به سرعت توجه اندیشمندان و برنامهریزان را به خود جلب نموده است. توسعه به معنای استنتاج و استخراج توانمندیها و امکانات بالقوه میباشد، بدین مفهوم که وضعیتی پیشرفته تر و یا موثرتر حاصل گردد، و وضعیت موجود را ارتقاء و بهبود بخشد. واژه پایداری، استمرار و ثبات را در ذهن تداعی مینماید (خورسندی، 1386). در سالهای گذشته افزایش نگرانیهای جهانی درباره عواقب و اثرات جانبی فعالیتهای سیستم کشاورزی متداول بر محیط و جامعه، منجر به پیشنهاد نظام کشاورزی خاصی تحت عنوان ” کشاورزی پایدار ” شده است. کشاورزی پایدار، نوعی نظام کشاورزی با ملاحظات زیست محیطی و با توجه به منافع اقشار ضعیف جامعه است که هدف آن بهبود کارآیی اقتصادی، کیفیت محیطی و مسئولیتپذیری اجتماعی می باشد (احمدینژاد، 1390).
امروزه توجه به کشاورزی پایدار و چگونگی تحقق آن از مسائل روز کشاورزی میباشد در این راستا هدف کلی این پژوهش سنجش سطوح پایداری نظام زراعی شالیکاران شهرستان رشت است. شهرستان رشت از جمله مناطقی است که دارای شرایط مناسب اقلیمی و جغرافیایی میباشد و شالیکاری به عنوان منبع اصلی تامین درآمد و فرصتهای اشتغال، بستر مناسبی را برای توسعه پایدار کشاورزی فراهم خواهد کرد و همچنین باید تهدیدهای پیشروی توسعه پایدار کشاورزی را مشخص کرد تا نسبت به تدوین برنامههای واقع بینانه برای بهبود پایداری در بخش کشاورزی اقدامات لازم صورت گیرد.
بررسی منابع و تحقیقات نشان میدهد، به منظور سنجش پایداری میبایست به یک اصل مهم و اساسی توجه کرد و آن این است که باید شاخصهای مناسب و پوشش دهنده ابعاد مختلف پایداری کشاورزی را شناسایی نمود، شاخصهایی که روایی و پایایی لازم را در این زمینه داشته باشند (تقدیس و بسحاق، 1391). هم اکنون برای سنجش و ارزیابی میزان پایداری در ابعاد مختلف، روشها و مدلهای گوناگونی وجود دارد و در این پژوهش از روش تاپسیس استفاده شده است که این روش از مدلهای تصمیمگیری کاربردی میباشند.
نتایج پژوهش میتواند تغییرات زیادی را در رهیافتها، سیاستها و راهکارهای بخشهای گوناگون اقتصادی، اجتماعی و سیستم کشاورزی و وزارت جهاد کشاورزی و تحقیق و ترویج کشاورزی و سایر سازمانهای مرتبط با توسعهکشاورزی و توسعهروستایی در راستای دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی ایجاد کند و همینطور آگاهی و حساسیت روزافزون کارشناسان و مردم را نسبت به ضرورت ایجاد تغییرات نشان دهد.
1-2- بیان مسئله
در سالهای اخیر، نگرانیهایی در سطح جهان درباره عواقب و اثرات برخی از فعالیتهای کشاورزی بر محیطزیست و جامعه ابراز شده است. این نگرانیها، بسیاری از محققین را برآن داشته تا به فعالیتهای کشاورزی چه در کشورهای صنعتی و چه در کشورهای در حال توسعه نگاهی عمیقتر و دقیقتر داشته باشند و تنگناهای تکنیکی و اجتماعی را بهتر تشخیص دهند و راههایی را برای مقابله با مشکلات ناشی از کشاورزی عرضه کنند. (داودی و مقصودی، 1390).
در شرایطی که هر سال جمعیت کشور و تقاضا برای مواد غذایی رو به افزایش است، حفظ و پایداری منابع طبیعی تولید کننده مواد غذایی امری ضروری و یک وظیفه ملی بوده و پایداری منابع زراعی یک اصل مهم در کشاورزی پایدار متکی بر روشهایی است که در آن سموم و کودهای شیمیایی و به مقدار کم و به طور بهینه استفاده شود(صدیقی و روستا،1381).
امروزه آنچه از پیکار انسان با طبیعت به جا مانده است، انفجار جمعیت، کاهش تنوع زیستی، آلودگی محیط زیست، نبود عدالت اجتماعی و امنیت غذایی است. بنابراین نگرش جدیدی در رابطه با بهرهبرداری از منابع طبیعی جهت تولید موادغذایی و نیز جنبههای زیست محیطی مطرح شده است. تجدید نظر در نظامهای متداول ضروری میباشد. بدین ترتیب، تحق کشاورزی پایدار به عنوان راهی برای مقابله با مشکلات مزبور اجتنابناپذیر است که منابع آب و خاک و ذخایر گیاهی از امور زیربنایی پایداری کشاورزی و توسعه پایدار هستند. اگر خواهان رسیدن به توسعه پایدار هستیم باید بیش از هر چیز به منابع و پایداری آنها توجه کنیم (نسیمی، 1383).
در واقع کشاورزی پایدار در برابر مساله عمدهای که در کشاورزی متعارف وجود دارد، مطرح شده است و آن ناپایداری کشاورزی متعارف میباشد. با توجه به نگرانیهای موجود باید زمینه را جهت حرکت، به سوی نظامهای کشاورزی پایدار فراهم کرد. نظام پایدار در کشاورزی در حقیقت نوعی راهبرد مدیریتی است که بتواند کشاورز را در انتخاب صحیح ارقام و واریتههای مورد کشت، حاصلخیزی خاک، اجرای روشهای مناسب شخم، در توالی قرار دادن مناسب گیاهان برای کاهش هزینههای مربوط به نهادههای مصرفی، به حداقل رساندن اثرات سوء بر محیط زیست، تامین پایداری در تولید و ایجاد سودآوری یاری نماید (کلانتری و همکاران، 1388). کشاورزی پایدار در جواب نگرانیهای محیطی و اثرات کشاورزی سنتی بوجود آمده است (Walter,2006). این موارد باعث شده تا در طی دهههای گذشته آگاهی فزایندهای نسبت به نامناسب بودن کشاورزی متعارف پدید آید و کوششهای فراوانی در زمینههای تحقیقاتی، ترویجی و سیاستگذاری کشاورزی برای دستیابی به یک نظام پایدار در کشاورزی صورت گیرد (کوچکی وهمکاران، 1386).
از آنجا که توسعه پایدار کشاورزی به معنای ایجاد تحولی کیفی و بنیادی در ساختار کشاورزی موکول به شناخت و نهادمندی نظامهای بهرهبرداری بهینه و مناسب میباشد، بدیهی است که شناخت وضعیت پایداری نظام زراعی باعث میشود که از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب نزدیکتر شویم. بررسی و ارزیابی عملکرد نظام زراعی و شناسایی نقاط قوت و ضعف آنها در دستیابی به توسعه کشاورزی پایدار کمک خواهد نمود و بر این اساس میتوان راهکارها و برنامهریزی متناسب و منطقی در قبال دستیابی نظامهای زراعی شالیکاری به کشاورزی پایدار فراهم ساخت. چرا که برای پیریزی مطمئنتر مسئلهی پایدارسازی، ارزیابی و شناخت علمی پایداری نظامهای بهرهبرداری، ابعاد اصلی آن، عوامل مرتبط با آن و ترسیم وضعیت مطلوب و انتخاب مناسبترین راههای ممکن برای حرکت از وضع موجود به وضع مطلوب ضروری است (ایروانی و دربان آستانه،1383).
استان گیلان یکی از مهمترین مناطق برنجخیز کشورمان است که شالیکاری زراعت عمده آن محسوب میشود نتایج این تحقیق میتواند به برنامهریزان و نهادهای اجرایی مربوطه کمک کند که به یکی
|
[چهارشنبه 1398-08-01] [ 11:24:00 ب.ظ ]
|
