پایان نامه نظارت بر قوه مجریه/ مفهوم استیضاح |
بهموجب اصل 89 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نمایندگان مجلس شورای اسلامی میتوانند در مواردی که لازم میدانند هیئت وزیران یا هریک از وزرا را استیضاح کنند، استیضاح وقتی قابل طرح در مجلس است که به امضای حداقل ده نفر از نمایندگان به مجلس رسیده باشد.
هیئت وزیران یا وزیر استیضاح شده، باید ظرف مدت ده روز از طرح استیضاح در مجلس حاضر شده و با پاسخ به آن از مجلس رأی اعتماد بگیرد. درصورت عدم حضور هیئت وزیران یا وزیر برای پاسخ، نمایندگان مزبور درباره استیضاح خود توضیحات لازم را میدهند و درصورت اقتضا، مجلس رأی عدم اعتماد خواهد داد.
اگر مجلس به وزیر یا هیئت وزیران رأی اعتماد نداد، هیئت وزیران یا وزیر استیضاح شده عزل میشود. در هر دو صورت وزرای استیضاح شده نمیتوانند عضو هیئت وزیرانی شوند که بلافاصله بعد از آن تشکیل میشود.
درصورتیکه حداقل یکسوم از نمایندگان مجلس شورای اسلامی رئیسجمهور را در مقام اجرای وظایف مدیریت قوه مجریه و اداره امور اجرایی کشور استیضاح کنند، رئیسجمهور باید ظرف مدت یک ماه پس از
طرح آن در مجلس حاضر شود و درباره مسائل مطرح شده توضیحات کافی بدهد. درصورتیکه پس از بیانات نمایندگان مخالف و موافق و پاسخ رئیسجمهور، اکثریت دوسوم کل نمایندگان به عدم کفایت رئیسجمهور رأی دهند، مراتب جهت اجرای بند «10» اصل 110 قانون اساسی به اطلاع مقام رهبری میرسد. (درویشوند، 8، 1390)
پس از تصویب برنامه دولت و در طی دوران تصدی آن, مجلس با استفاده از ساز و کارهای گوناگونی که در صفحات قبل شرح داده شد اطلاعات لازم را گردآوری میکند و وظیفه نظارت خود را به انجام می رساند. هنگامی که برخی از لوایح مهم از قبیل لایحه بودجه و یا عهدنامهها و… در مجلس مطرح می شود مجلس میتواند با مخالفت کردن نظر نامساعد خود را نسبت به دولت ابراز نماید. در موارد اختلاف یا مسائل مهم هم میتواند با سئوالات مکرر و طرح مسئله وجوه اختلاف را روشن سازد و اهمیت مباحث را مدلل نماید تا در نتیجه دولت تقاضای رای اعتماد کند که در این حال ممکن است مجلس ابراز عدم اعتماد نماید.
علاوه بر اینها نمایندگان می توانند هیئت وزیران یا هر یک از وزراء را استیضاح کنند. استیضاح از اهمیت خاصی برخوردار است و احتمالاً به سقوط دولت می انجامد. از این جهت برای اقدام به آن شرایط و ضوابط دقیقی پیشبینی شده است.
1-حضور رئیس جمهور: در دورهای که رئیس جمهور بر سر کار نیست و شورای موقت ریاست جمهوری عهده دار وظایف او است مجلس نمیتواند دولت را استیضاح کند و یا به آن رای عدم اعتماد بدهد. آیا میتوان یکی از ویران را استیضاح کرد؟ تفسیر این امر با شورای نگهبان است. قانون اساسی در اصل یکصدو سی و دوم از دولت نام میبرد؟ ولی با توجه به اینکه در مذاکرات مجلس خبرگان. در این قبیل موارد دولت به معنی هیئت وزیران بکار رفته است که در راس این هیئت, نخست وزیر قرار دارد و با عنایت به روش شورای نگهبان که در تفسیر خود معمولاً به الفاظ قانون اساسی توجه دارد قاعدتاً استیضاح هر یک از وزراء نباید اشکالی داشته باشد. لکن اگر این تفسیر پذیرفته شود وزرائی که در این دوره استیضاح می شوند باید کمتر از نصف تعداد وزراء باشند، زیرا چنانچه بیش از نیمی از وزراء عوض شوند باید به کل دولت مجدداً رای اعتماد داد و دادن رای اعتماد در این دوره موافق قانون اساسی نیست.
2-شیوه کار: برای آنکه هیئت وزیران یا هر یک از وزراء مورد استیضاح قرار گیرند باید استیضاح با امضای حداقل ده نفر از نمایندگان به مجلس تقدیم شود. این استیضاح باید کتبی باشد و
[سه شنبه 1398-07-30] [ 01:38:00 ق.ظ ]
|