چکیده:

امر به معروف و نهی از منکر در حوزه حجاب امروزه ذهن بسیاری از اندیشمندان جامعه را درگیر خود نموده است، گروهی این مسئولیت خطیر را بر عهده گرفته اند و تلاش های پی در پی در این حوزه صورت گرفته است، در این پژوهش که در راستای بهبود این روش های امر و نهی  در این حوزه است به بررسی عوامل  مؤثر در اثر پذیری امر به حجاب و نهی از کم حجابی پرداخته شده است، عواملی همچون احساس امنیت مخاطب، تربیت و  اعتقادات او ، مقبولیت شخص آمر به معروف و ناهی از منکر، نحوه بیان ونوع الفاظ  او و همچنین ویژگی های شخصیتی او، شرایط پیرامونی امر و نهی ،  نحوه عملکرد نیروهای مرتبط با امر به حجاب و نهی از کم حجابی و روش­های عملی امر و نهی، که همگی عواملی هستنند که این امر را تحت تأثیر قرار می دهند. همچنین برای  قدم نهادن در هر راهی باید آسیب ها و آفت های آن راه را شناخت تا بتوان محکم در این راه قدم برداشت، بنابراین علاوه بر  بررسی  عوامل مؤثر بر اثربخشی به بررسی  آسیب ها و شبهات مطرح شده در این حوزه پرداخته شده است ،  و فراوانی هر کدام  نشان داده شده است، آسیب های مطرح شده در این حوزه در دو دسته آسیب های مهم  معرفتی و آسیب های مهم مربوط به روش شناسایی شده اند، که آگاهی نسبت به آنها به داشتن دید وسیع در این زمینه کمک نموده است،  در این پژوهش که به روش پیمایشی با انتخاب دانشگاه اصفهان به عنوان جامعه آماری، جهت مدیریت بهتر بررسی موضوع مورد پژوهش، صورت گرفته است، به وسیله فرمول کوکران[1] با حجم جامعه مشخص،  261 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین شده اند و با تهیه و اجرای پرسشنامه اطلاعات لازم گردآوری شده است، سپس با استفاده از آزمون پیرسون[2] و اتا[3] به بررسی عوامل اثر بخش در امر و نهی در حوزه حجاب  بررسی شده اند و با تحلیل رگرسیونی آن معناداری هریک از عوامل مطر ح شده بررسی، و  نشان داده شد که بین متغیر اثربخشی امر به معروف و نهی ازمنکر و مقبولیت آمر و ناهی،احساس امنیت مخاطب امر و نهی، خصوصیات آمر و ناهی، اعتقادات و تربیت مخاطب امر و نهی و روش های عملی در این حوزه رابطه معنادار و مستقیم برقرار می‌باشد و  بیشترین اثرگذاری مربوط به روش های عملی امر و نهی و تربیت مخاطب آن است.

کلید واژه ها: امر به معروف  نهی از منکر، چالش، حجاب، راهکار

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                         صفحه

 

فصل اول: کلیات طرح تحقیق

پیشگفتار …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

 

1
کلید واژه ها ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2
شرح و بیان مساله پژوهشی. ……………………………………………………………………………………………………………………… 2
پیشینه وتاریخچه موضوع تحقیق . ………………………………………………………………………………………………………….. 4
اهمیت و ارزش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………..10
اهداف تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………………10اهداف علمی …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 10
1-6-2 اهداف کاربردی …………………………………………………………………………………………………………………………………………..10

سوالهای تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 10
كاربرد نتایج تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………. 11
روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 11
مشکلات و محدودیت های تحقیق ……………………………………………………………………………………………………… 11
 

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2-1 امربه معروف و نهی از منکر ………………………………………………………………………………………………………………………… 12

2-1-1 مفهوم شناسی …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 12

2-1-1-1 مفهوم شناسی امر به معروف و نهی از منکر ……………………………………………………………………………………… 12

2-1-1-2 دسته بندی مقدماتی امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه قرآن………. …………………………………………. 13

2-1-2 شرایط امر به معروف و نهی از منکر ……………………………………………………………………………………………………….. 16

2-1-2-1 علم به معروف و منکر (شرط اول) ……………………………………………………………………………………………………… 16

2-1-2-2 احتمال تأثیر ( شرط دوم) …………………………………………………………………………………………………………………. 17

2-1-2-3 بنای بر استمرار گناه (شرط سوم) …………………………………………………………………………………………………….. 18

2-1-2-4 امر و نهی بدون مفسده  و ضرر (شرط چهارم)………………………………………………………………………………….. 19

2-1-3 مراتب امر به معروف و نهی از منکر ……………………………………………………………………………………………………… 20

2-1-3-1 مرحله قلبی (اظهار تنفر قلبی) …………………………………………………………….. ………………………………………… 21

2-1-3-2 مرحله لسانی (گفتار) ………………………………………………….. …………………………. ……………………………………… 23

2-1-3-3 مرحله یدی……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 25

2-1-2-3 سیره پیشوایان معصوم در امر به معروف و نهی از منکر …………………………………………………………………. 27

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                         صفحه

 

2-2 عفاف و حجاب …………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………… 33

2-2-1 مفهوم حجاب ……………………………………………………………………………………………….. ……………….. ………………. ……….. 33

2-2-2 حجاب مرد مسلمان………………………………………………………………………… ……… ………………………………………………….. 34

2-2-2-1 کنترل نگاه ……………………………………………………………………………….. …. ………….. …………………………………………. 34

2-2-2-2 پوشاندن شرمگاه …………………………………………………………………………………… ………….. ………………………………….. 35

2-2-3 حجاب زن مسلمان …………………………………………………………………………………………… ………….. ………………………….. 36

2-2-3-1کنترل نگاه ………………………………………………………………………….. ………………………………. ………….. ………………….. 37

2-2-3-2 پوشاندن شرمگاه ……………………………………………………………… ………………………………………… …………… …………. 37

2-2-3-3 حدود پوشش ………………………………………………………………………. …. ……………………………………………………………. 37

2-2-3-3-1 خُمُر ………………………………………………………………………… ……… ……………….. …………………………………………… 37

2-2-3-3-2 جیب …………………………………………………………………………. …………… ……………….. ……………………………………. 38

2-2-3-4 زینت ………………………………………………………………………………. …………. ………………………… …………………………….. 39

2-2-3-5 تبرج ………………………………………………………………………………… ……… ………………………………….. ……………………… 39

2-2-3-6 جلباب …………………………………………………………………………………….. ………………… …………………………. ……………. 40

2-2-3-7 عفاف ……………………………………………………………………………………… ………………. ……………………………………. ……. 41

2-2-4 فلسفه پوشش …………………………………………………………………………………. ………………………………… …………………….. 42

2-2-4-1 حق الهی …………………………………………………………………………… ………………………… ………… ………………………….. 43

2-2-4-2 حفظ حرمت زن…………………………………………………………………. ……………… ……………… ……………………………….. 43

2-2-4-3 مبارزه با نفس…………………………………………………………………… ………………… …………………….. ……………………….. 44

2-2-4-4 ایجاد امنیت …………………………………………………………………. …………………………………. ……………….. ……………….. 44

2-3  عوامل مؤثر بر امربه معروف و نهی از منکر در حوزه حجاب ………. ………………………………………… ………………….. 45

2-3-1 مقبولیت آمر و ناهی …………………………………………………………….. …………………………. …. ………………………………….. 46

2-3-2 نحوه بیان آمر و ناهی …………………………………………………………… ……………………………………… ………………………… 47

2-3-3 نوع الفاظ ……………………………………………………………………………….. ………………………………………… … …………………. 49

2-3-4 امر و نهی متناسب با شرایط پیرامونی……………………………… …………………………………. …………………………………. 50

2-3-5 احساس امنیت مخاطب ……………………………………………………………………………………………………………………………. 50

2-3-6 تربیت مخاطب ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 51

2-3-7 عملکرد ارگان های مرتبط با امر به معروف و نهی از منکر ……. ……………………………………………………………… 51

2-3-8 روش های عملی  …………………………………………………………………. …………………………………………………………………. 52

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                         صفحه

 

2-3-9 خصوصیات آمر و ناهی ………………………………………………………………………………………………………………………….. 52

2-3-10 اعتقادات مخاطب ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 53

2-4 آسیب ها و آفت های امر به معروف و نهی از منکر در حوزه حجاب ……………………………………………………….. 54

 

فصل سوم: روش شناسی

نوع تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 58
روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 58
نحوه جمع آوری داده ها و اطلاعات تحقیق …………………………………………………………………………………………..59
فرضیات ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 61
واحد و سطح تحلیل …………………………………………………………………………………………………………………………….. 62
جامعه آماری ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 62
حجم نمونه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..62
شیوه نمونه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………………… 62
روایی و پایایی پرسش نامه ………………………………………………………………………………………………………………….. 63روایی پرسش نامه ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 63
پایایی پرسش نامه …………………………………………………………………………………………………………………………………64
سنجش متغیر ها ………………………………………………………………………………………………………………………………. 64
تعریف عملیاتی متغیر های مستقل و وابسته ……………………………………………………………………………………… 65
مکان پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 68
زمان پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 68
روش های آماری ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 68
استخراج ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………… 69
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1مقدمه ………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………. 70

4-2 آمار توصیفی؛ نتایج توصیفی و یک متغیره پژوهش ………………………………………………………………………………… 71

4-2-1 شاخص­های پراکندگی سن …………………………………………………………………………………………………………………. 71

4-2-3- توزیع پاسخگویان بر حسب جنس …………………………………………………………………………………………………….. 72

4-2-4- توزیع پاسخگویان بر حسب مقطع تحصیلی ………………………………………………………………………………………. 72

4-2-5- توزیع پاسخگویان بر حسب حدود درآمد ماهیانه خانوار ……………………………………………………………………. 72

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                                                               صفحه

4-2-6- شاخص­های پراکندگی اثربخشی امر به معروف و نهی از منکر ……………………………………………………………………74

4-2-7- توزیع ابعاد اثر بخشی امر به معروف و نهی از منکر بر وضعیت پوشش و رفتار………………………………………….. 75

4-2-8- توزیع پاسخگویان بر حسب احساس امنیت مخاطب امر و نهی جهت اثربخشی امر به معروف………………….. 77

4-2-9- شاخص­های پراکندگی مقبولیت آمر و ناهی جهت اثربخشی امر به معروف…………………………………………………78

4-2-10-توزیع ابعاد اثر بخش بر امر به معروف و نهی از منکر ………………………………………………………………………………  79

4-2-11-شاخص­های نوع الفاظ آمر و ناهی جهت اثربخشی امر به معروف و نهی از منکر  …………………………………….80

4-2-12-شاخص الفاظ آمر و ناهی جهت اثر بخشی امر به معروف ………………………………………………………………………… 81

4-2-13-شاخص­های پراکندگی نحوه بیان امر و نهی جهت اثربخشی امر به معروف …………………………………………….. 82

4-2-14-توزیع پاسخ پاسخگویان به گویه های شاخص تاثیر نحوه بیان امر ونهی …………………………………………………. 83

4-2-15- شاخص­های پراکندگی خصوصیات آمر و ناهی جهت اثربخشی امر به معروف ……………………………………… 85

4-2-16- شاخص های خصوصیات آمر و ناهی ………………………………………………………………………………………………………. 85

4-2-17- شاخص­های پراکندگی روش های امر و نهی جهت اثربخشی امر به معروف …………………………………………. 86

-2-18-  شاخص روش های امر  به معروف و و نهی از منکر ……………………………………………………………………………………86

4-2-19- شاخص­های پراکندگی شرایط پیرامونی امر و نهی  جهت اثربخشی امر به معروف ……………………………….. 88

4-2-20- شاخص­های شرایط پیرامونی امر و نهی  جهت اثربخشی امر به معروف و نهی از منکر………………………….. 89

4-2-21- شاخص­های پراکندگی نحوه عملکرد نیروهای مرتبط با امر به معروف جهت اثربخشی امر به معروف ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 90

4-2-22- شاخص­های نحوه عملکرد نیروهای مرتبط با امر به معروف جهت اثربخشی امر به معروف…………………….. 91

4-2-24-شاخص های اعتقادات مخاطب امربه معروف و نهی از منکر نسبت به امر به معروف و نهی از منکر………… 93

4-2-25- شاخص­های پراکندگی تربیت مخاطب امر و نهی جهت اثربخشی امر به معروف ………………………………….. 94

4-2-25- شاخص­های پراکندگی تربیت مخاطب امر و نهی جهت اثربخشی امر به معروف……………………………………. 95

4-2-26- شاخص­های پراکندگی آسیب­های معرفتی ……………………………………………………………………………………………… 96

4-2-27- شاخص­های آسیب­های معرفتی……………………………………………………………………………………………………………….. 97

4-2-28- شاخص­های پراکندگی آسیب­های روشی ……………………………………………………………………………………………….. 99

4-2-29- شاخص­های آسیب­های روشی ………………………………………………………………………………………………………………. 100

4-3- آمار استنباطی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 103

4-3-1- آزمون فرضیات پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………….. 103

4-3-1- 1- آزمون فرضیه اول ……………………………………………………………………………………………………………………………… 103

4-3-1- 2- آزمون فرضیه دوم ……………………………………………………………………………………………………………………………… 104

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                         صفحه

4-3-1- 3- آزمون فرضیه سوم …………………………………………………………………………………………………………………… 105

4-3-1- 4- آزمون فرضیه چهارم ………………………………………………………………………………………………………………… 106

4-3-1- 6- آزمون فرضیه ششم ………………………………………………………………………………………………………………….. 107

4-3-1- 6- آزمون فرضیه ششم ……………………………………………………………………………………………………………………108

4-3-1- 7- آزمون فرضیه هفتم ………………………………………………………………………………………………………………….. 109

4-3-1-8- آزمون فرضیه هشتم …………………………………………………………………………………………………………………. 110

4-3-1-9- آزمون فرضیه نهم ……………………………………………………………………………………………………………………… 111

2-3-1-10- آزمون فرضیه دهم ………………………………………………………………………………………………………………….. 112

4-3-2- تحلیل رگرسیونی ………………………………………………………………………………………………………………………….. 113

4-4- برخی مسائل و شبهات …………………………………………………………………………………………………………………………..115

4-4-1- توزیع پاسخگویان بر حسب اینکه امر به معروف و نهی از منکر در حوزه حجاب از اولویت­های

جامعه خارج است ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 115

4-4-2- توزیع پاسخگویان بر حسب اینکه پوشش و نحوه حضور در جامعه شخصی است و از حیطه ی

امر و نهی خارج است ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 116

4-4-3- توزیع پاسخگویان بر حسب اینکه آنچه در قرآن واجب است خمار (پوشیدن روسری) است نه

پوشیدن کامل مو ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 117

4-4-4- توزیع پاسخگویان بر حسب اینکه اصل در حجاب حفظ کرامت زنان است و حفظ کرامت

با زور نمی­شود……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 118

4-4-5- توزیع پاسخگویان بر حسب اینکه وضعیت پوشش جامعه مناسب است و امر و نهی ضرورتی

ندارد………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 119

4-4-6- توزیع پاسخگویان بر حسب اینکه حجاب سبب پوشیدن زیبایی­ها و بالا رفتن سن ازدواج می­شود

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 120

4-4-7- توزیع پاسخگویان بر حسب اینکه باید پذیرفت همه چیز در حال تغییر است بعد از 14700 سال

نوع پوشش تغییر می­کند ……………………………………………………………………………………………………………………………… 121

4-4-8- توزیع پاسخگویان بر حسب اینکه استفاده از جلباب(چادر و پوشش کامل) بر همه واجب نبوده

و توصیه است ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….122

4-4-9- توزیع پاسخگویان بر حسب اینکه دستوری بر حجاب دخترها در قرآن نیامده ……………………………. 123

4-4-10- توزیع پاسخگویان بر حسب اینکه در قرآن اول به مردان سفارش شده نگاهشان را حفظ کنند

بعد به زنان، بهتر است ابتدا مردها از لحاظ کنترل میل جنسی قوی شوند ………………………………………………. 124

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                         صفحه

4-4-11- توزیع پاسخگویان بر حسب اینکه حجاب نسبی و عرفی است در هر زمان و مکان نوع پوشش

متفاوت است ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 125

4-4-12- توزیع پاسخگویان بر حسب اینکه حجاب حق (اختیاری) است نه تکلیف(واجب……………………………. 126

4-4-13- توزیع پاسخگویان بر حسب اینکه حجاب عفت نمی­آورد ولی عفت حجاب می­آورد، اندیشه

اصلاح شود ظاهر اصلاح می­شود ………………………………………………………………………………………………………………………. 127

 

فصل پنجم: نتیجه گیری

عوامل اثر بخش ……………………………………………………………………………………………………………………………. 128
چالش ها ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 131آسیب ها …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 131
شبهات …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 132
5-3 پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 134

منابع ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 135

[1] Cochran

[2] Pearson

[3] Eta

 

مقدمه

در دین مبین اسلام امر به معروف و نهى از منكر به عنوان یک مسئله اجتماعی ، جایگاه خاصى دارد  و یكی از بهترین جلوه های اخلاق اجتماعی است برای كنترل جامعه، و به اشكال مختلف ظهور پیدا می کند چنانچه به عنوان ضروریات ایمان و رستگارى امت شناخته می شود، مكمل فریضه‏هایى چون نماز و زكات است و غالبا در قرآن در كنار آن ها آمده است. احیای این دو اصل بیانگرحیات و سرزندگی جامعه می باشد و فراموش کردن این دو اصل موجب رخوت، سستی،  بی تفاوتی، و به تدریج اضمحلال و مرگ در معنویت گرائی جامعه را به دنبال خواهد داشت.

در جامعه کنونی ما این دو فریضه، خود را در حوزه حجاب نمایان کرده است – حجاب به عنوان یک حکم صریح قرآنی -، و برخی از مسئولان سخت درگیر عملی کردن این حکم الهی در جامعه  شده