مفسّران اهل سنّت در تفسیر این آیه بعضا از کنار این آیه به سادگی عبور نموده و یا با تعیین مصادیقی غیر از ائمه معصومین(ع) به تفسیر آن پرداخته اند ولی فخر رازی پذیرفته است که «صادقین» باید معصوم باشند، چون اطاعت مطلق جز از معصوم(ع) صحیح نیست؛ ولى در نتیجه گیری آنرا به اجماع امت تفسیر نموده. ولی عده ای از مفسرین اهل سنت با بیان روایاتی آیه را بر امیرالمؤمنین(ع) تفسیرنموده اند.  مفسران شیعه صادقین در آیه را برگروه خاصی حمل نموده و دو دلیل بر آن آورده اند: یکی معیت و همراهی با آنها و دیگری اطلاق در تبعیت از آنها؛ روایات بسیاری از شیعه واهل سنت مؤید این مطلب است.

آیه دیگر آیه مباهله است. پیامبر(ص) در روز مباهله در حالى که دست حسن(ع) و حسین(ع) را به دست داشت و على(ع) و فاطمه(س) همراهش بودند، براى مباهله با نصارى حاضر شد و مسیحیان نجران را به مباهله دعوت کرد. این اقدام پیامبر(ص) بر اساس روایات شیعه و اهل سنت بر برترى على(ع) اشاره دارد. در مقابل اکثریت اندیشمندان اهل سنت که با نظریه شیعه در تطبیق آیه موافقند برخی از مفسرین اهل سنت در روایت و یا انطباق آنها تلاشهای بی فایده ای جهت تحریف آن نموده اند. علمای شیعه در ذیل این آیه شریفه به دو شیوه استدلال نموده اند؛ اول اینکه نفس پیامبر(ص) بودن به معناى‏ حقیقی غیر ممکن است، پس معناى‏ مجازی آن یعنی تساوی در تمامی شئونات است و مقصود مساوات در تمامی جهات جز نبوت است، مانند عصمت، أولى‏ بالمؤمنین من أنفسهم و… دلیل دیگر این است که به وسیله اثبات افضلیت توسط این آیه صغرای استدلال عقلی فراهم می شود که کبرای آن قبح تقدم مفضول بر افضل است.

در آیه نجم دو تعبیر است که باید معنی شود یکی علامات و دیگری نجم. برخى مقصود از «علامات» را کوه‏ها دانسته که روزها وسیله راهنمایى هستند و مقصود از «نجم» جنس و همه ستارگان ثابت است عده معدودی از تفاسیر اهل سنت در ذیل این آیه شریفه به روایات شیعه پرداخته و آنها را نقل نموده و بر امیرالمؤمنین(ع) حمل نموده اند. مفسران شیعه نیز دو گونه تفسیر نموده اند عده ای آنرا به ظاهرش معنا نموده و عده ای به واسطه روایات به باطن آن که اهل بیت(ع) باشند درروایات خویش آنرا تبیین نموده اند.

فهرست
مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………….1

تعریف و محدوده مسأله…………………………………………………………………………………………………….2

پیشینه موضوع………………………………………………………………………………………………………………………….3

ضرورت………………………………………………………………………………………………………………………………….3

اهداف…………………………………………………………………………………………………………………………………….3

فرضیه……………………………………………………………………………………………………………………………………..3

سؤال اصلی………………………………………………………………………………………………………………………………3

سؤالات فرعی…………………………………………………………………………………………………………………………..4

بخش اول: آیه صادقین……………………………………………………………………………………………………..5

    فصل اول: شأن نزول و مفردات آیه صادقین………………………………………………………………………..8

گفتار اول: شأن نزول……………………………………………………………………………………………….8

گفتار دوم: مفردات………………………………………………………………………………………………..11

الف) معنای لغوی صدق……………………………………………………………………………………….12

ب) استعمال قرآنی صدق……………………………………………………………………………………..12

ج) استعمال قرآنی صدیقین…………………………………………………………………………………..15

فصل دوم: دیدگاه مفسرین اهل سنت درباره آیه صادقین……………………………………………………….18

گفتار اول: تفاسیر اهل سنت…………………………………………………………………………………….18

    الف) کسانی که اعتقاد به عصمت و انطباق بر امیرالمؤمنین(ع) ندارند…………………………..18

1) طبری……………………………………………………………………………………………..18

2) احمد بن علی جصاص…………………………………………………………………………….20

3) ماوردی………………………………………………………………………………………………….21

4) زمخشری ………………………………………………………………………………………………22

5) ابن عربی………………………………………………………………………………………………..22

6) بیضاوی………………………………………………………………………………………………….24

7) ابوحیان…………………………………………………………………………………………………..24

8) ابن کثیر دمشقی……………………………………………………………………………………….25

9) احمد بن محمد بن عجبیه………………………………………………………………………….25

10) ابن عاشور……………………………………………………………………………………………..26

11) مراغی……………………………………………………………………………………………………26

ب) کسانی که عصمت را پذیرفته، انطباق بر امیرالمؤمنین(ع) را نپذیرفته اند…………………………27
ج) کسانی که انطباق آیه بر امیرالمؤمنین(ع) را به عنوان یکی از احتمالات مطرح نموده اند…….29

1) ابن ابی حاتم……………………………………………………………………………………………..31

2) حاکم حسکانی…………………………………………………………………………………………..32

3) ثعلبی………………………………………………………………………………………………………..32

4) اسفراینی……………………………………………………………………………………………………32

5) سور آبادی…………………………………………………………………………………………………33

6) سیوطی………………………………………………………………………………………………………33

7) آلوسی………………………………………………………………………………………………………..34

8) مظهری……………………………………………………………………………………………………….34

گفتار دوم: روایات اهل سنت……………………………………………………………………………………………34

دسته اول: تصریح به صادق بودن پیامبر(ص) و امام علی(ع)………………………………………….34

دسته دوم: امیرالمؤمنین(ع) صدیق اکبر است………………………………………………………………..35

دسته سوم: امیرالمومنین(ع) اولین صدیقین است…………………………………………………………..36

دسته چهارم: امیرالمؤمنین(ع) افضل صدیقین است……………………………………………………….36

دسته پنجم: امیرالمؤمنین(ع) لسان صدق است……………………………………………………………..36

دسته ششم: روز قیامت صدیق از اسامی امیرالمؤمنین(ع) است……………………………………….36

    فصل سوم: دیدگاه مفسرین شیعه درباره صادقین……………………………………………………………..38
گفتار اول : ادله عقلی و قرائن موجود در آیه…………………………………………………………………….39

الف) بیان متقدمین…………………………………………………………………………………………………42

ب) بیان متأخرین و معاصرین…………………………………………………………………………………43

گفتار دوم: تبیین صادقین بوسیله دیگر آیات ……………………………………………………………………..47

گفتار سوم: روایات صادقین……………………………………………………………………………………………..49

    فصل چهارم: پاسخ به شبهات آیه صادقین……………………………………………………………………….56
گفتار اول: شبهات فخر رازی………………………………………………………………………………………….56
گفتار دوم: شبهات ابن تیمیه…………………………………………………………………………………….58
گفتار سوم: شبهه فیصل نور …………………………………………………………………………………………..63
بخش دوم: آیه مباهله…………………………………………………………………………………………………….64

   فصل اول: شأن نزول و مفردات آیه مباهله…………………………………………………………………….66

گفتار اول: شأن نزول………………………………………………………………………………………….66

گفتار دوم: مفردات……………………………………………………………………………………………………68

الف) ترجمه و توضیح ……………………………………………………………………………………..68

ب) معانی لغوی   ……………………………………………………………………………………………70

ج) معنای اصطلاحی مباهله……………………………………………………………………………….70

د) ترکیب آیه…………………………………………………………………………………………………..71

فصل دوم: دیدگاه مفسرین اهل سنت درباره آیه مباهله…………………………………………………………….72

گفتاراول: دیدگاه مشهور و موافق با نظر شیعه……………………………………………………………72

الف) صحابه و تابعین………………………………………………………………………………………….72

ب) مفسرین اهل سنت………………………………………………………………………………………..73

ج) راویان و مورخان اهل سنت…………………………………………………………………………….74

ابن عساکر دمشقی………………………………………………………………………………………..76
احمد بن حنبل…………………………………………………………………………………………….76
ترمذى………………………………………………………………………………………………………..77
نسائی………………………………………………………………………………………………………….77
حاکم نیشابوری…………………………………………………………………………………………….77
روایت ابن حجر عسقلانی……………………………………………………………………………..78
نوشتن صلح نامه……………………………………………………………………………………………78
د) استدلال مفسرین اهل سنت به حدیث مباهله بر افضلیت امیرالمؤمنین(ع)………………..79
گفتاردوم: دیدگاه غیرمشهور و مخالف با نظر شیعه…………………………………………………………..79

الف) مفسرین تحریف کننده……………………………………………………………………………………79

ب) تلاشهای بیهوده و تحریفات……………………………………………………………………………..80
1) حذف و یا عدم انطباق عناوین بر حاضرین در مباهله……………………………………….80
2) اضافه نمودن خلفای ثلاث به مدعوین…………………………………………………………….83
3) تحریف در معنای انفسنا………………………………………………………………………………..84
4) مماثلت در عشیره………………………………………………………………………………………….84
5) علی مجازا در ابناء داخل است………………………………………………………………………..85
6) پنهان نمودن اصل حدیث……………………………………………………………………………….85
7) تغییر زمان نزول آیه………………………………………………………………………………………..86
8) به جای نام امیرالمؤمنین(ع) «وناس من اصحابه» اضافه شده………………………………86

  فصل سوم: دیدگاه مفسران و علمای شیعه درباره آیه مباهله…………………………………………………87

گفتار اول: تفسیر آیه……………………………………………………………………………………………………….87

الف) فرازهای آیه مباهله……………………………………………………………………………………….87

ب) نکاتی پیرامون مباهله………………………………………………………………………………………90

شرائط حاضرین در مباهله……………………………………………………………………….90