ماه و سال دفاع
آذر ماه1392
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده:

ریشۀ “قدر” از پربسامدترین واژگان قرآنی به حساب می­آید. دست­یابی به آموزۀ مهم تقدیر، با تحلیل معناشناختی این واژه در متون اصیل اسلامی، میسّر می­شود. نسبت صرفی و هم­نشینی این واژه، کمک می­کند تا دو میدان معنایی قدرت و تقدیر الهی نمایان ­شوند. این دو از اوصاف خداوند است که در ارتباط با یکدیگر قرار دارند؛ لذا با قرار گرفتن قرآن به عنوان منبع اصلی و بهره­گیری از ثقل اصغر، روایات تفسیری، در مسیر معناشناسی این واژه گام بلندی برداشته شد. عمده منابع مورد نیاز در این­باره نیز کتب تفسیری می­باشند.

میدان­های صرفی، متعلّقاتی چون زمان وقوع، کیفیت دنیوی و اخروی بودن، ثابتات و متغیّرات و تدریجی و دفعی بودن را برای مقدّرات نمایان ساخته و نیز زمان وقوع و کیفیت دنیوی و اخروی بودن را از متعلّقات قدرت به شمار می­آورد. علاوه بر این، علم، مشیت، اراده، قضا و خلقت الهی را از لوازم تقدیر و نیز مالکیت و مشیت را از لوازم قدرت معرّفی می­کند.

کلمۀ “قَدر”، جانشین و مقابل قابل ملاحظه­ای ندارد؛ لذا با تحلیل عمیق­تر هم­نشین­ها و نسبت­های صرفی این لفظ، و بهره­مندی از برخی روایات تفسیری، لایه­های معنایی “قدر” به دست می­آید؛ به طوری که ارتباط افعال الهی در پیدایش مخلوقات را ترسیم کرده و ترتیب این­چنینی برای آن لحاظ می­کند: 1.علم، 2. قدرت، 3.اراده، 4.تقدیر، 5.مشیت، 6.قضا، 7.خلقت.

کلید واژه:

معناشناسی، معناشناسی تقدیر الهی، تقدیر الهی، قدرت الهی، نسبت صرفی، هم­نشین.

 

فهرست

فصل اول: کلیّات. 11

1.1 بیان مسأله………. 12

1.2 اهمیت و ضرورت.. 13

1.3 سؤالات تحقیق. 13

1.4 فرضیات تحقیق. 14

 

1.5 پیشینۀ تحقیق. 14

1.6چارچوب نظری تحقیق. 15

1.6.1 مراحل تحقیق. 15

1.6.2 اصول و مبانی نظری. 16

1.6.2.1 تعریف معناشناسی…………………………………………………….. 17

1.6.2.2 معناشناسی میدانهای معنایی…………………………………………… 18

1.6.2.3 اصول و مبانی معناشناسی میدانهای معنایی…………………………… 23

1.6.2.3.1 معنای «اساسی» و «نسبی»…………………………………….. 23

1.6.2.3.2 حوزه‌ها و میدان‌های معنایی……………………………………… 24

1.6.2.3.3 واژگان و جهانبینی قرآن…………………………………………. 24

1.6.2.3.4 معناشناسی درزمان و زمان­گذر………………………………….. 25

1.6.2.3.5 نسبتهای معنایی………………………………………………….. 26

1.6.2.3.5.1 همنشینی. 26

1.6.2.3.5.2 معناشناسی میدانهای معنایی و بینامتنیّت تفسیری. 27

1.6.3میدانهای معنایی تقدیر الهی. 29

1.6.3.1 سیر تاریخی بحث تقدیر………………………………………………. 30

1.6.3.2 میدان معنایی…………………………………………………………… 32

فصل دوم: تحلیل معناشناختی میدانهای معنایی صرفی و نحوی قدر و مشتقاتش.. 34

2.1مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………35

2.2 تحلیل معناشناختی تقدیر الهی بر اساس وجوه صرفی. 37

2.2.1 تحلیل معناشناختی قدر بر اساس وزن اسم فاعل. 38

2.2.1.1 تحلیل معناشناختی قدر بر اساس وزن فعیل…………………………… 42

2.2.2 تحلیل معناشناختی قدر بر اساس وزن (قَدَر) 45

2.2.3 تحلیل معناشناختی قدر بر اساس وزن (قَدر) 51

2.2.4 تحلیل معناشناختی قدر بر اساس وزن تفعیل. 57

2.2.5 تحلیل معناشناختی قدر بر اساس نقش “مقدار” و “مقدور”. 58

2.3 تحلیل معناشناختی متعلّقات قدر. 59

2.3.1 تحلیل معناشناختی متعلّقات قدرت الهی. 61

2.3.1.1 زمان وقوع قدرت الهی بر متعلّقات آن………………………………… 61

2.3.1.2 کیفیت دنیوی و اخروی بودن متعلّقات قدرت الهی……………………. 64

2.3.1.3 لوازم متعلقات قدرت الهی…………………………………………….. 66

2.3.2 تحلیل معناشناختی متعلّقات تقدیر الهی. 67

2.3.2.1 زمان وقوع تقدیر الهی بر متعلّقات آن…………………………………. 68

2.3.2.2 نقد یک فرضیه………………………………………………………… 74

2.3.2.3 تقدیر الهی بر متعلّقات ثابت و متغیّر………………………………….. 74

2.3.2.4 تقدیر الهی بر متعلّقات دنیوی و اخروی………………………………. 76

2.3.2.5 تقدیر الهی بر متعلّقات تدریجی و دفعی……………………………….. 77

2.3.2.6 لوازم متعلّقات تقدیر الهی……………………………………………… 79

2.3.2.7 جمع بندی و تصویرسازی متعلّقات تقدیر الهی……………………….. 81

فصل سوم: تحلیل معناشناختی مشتقات. 83

3.1 تحلیل معناشناختی قدر بر اساس حوزه های معنایی همنشینها 84

3.1.1 تحلیل معناشناختی همنشینی مشتقات قَدر با علم 85

3.1.1.1 تحلیل معناشناختی همنشینی قادر و قدیر با علم……………………….. 86

3.1.1.1.1 علم و قدرت خداوند به مراحل خلقت و زندگی انسان……………. 88

3.1.1.1.2 علم خداوند به غیر انسان………………………………………… 90

3.1.2 تحلیل معناشناختی همنشینی تقدیر با علم 92

3.1.2.1 تقدیر و مقدر کردن خلقت……………………………………………… 92

3.1.2.2 تقدیر و اندازه مشخص مخلوقات………………………………………. 93

3.1.2.3 تقدیر و تنگی روزی………………………………………………….. 93

3.1.2.4 نسبت سنجی بین ، تقدیر، قدرت، علم………………………………… 94

3.1.3 تحلیل معناشناختی همنشینی مشتقات قدر با مشیت.. 95

3.1.3.1 تحلیل معناشناختی همنشینی قدیر و قدرت با مشیت…………………… 96

3.1.3.1.1 تحلیل معناشناختی همنشینی علی کل شیء قدیر با مشیت……….. 96

3.1.3.1.2 تحلیل معناشناختی همنشینی علی ذلک قدیر با مشیت.. 99

3.1.3.1.3 تحلیل معناشناختی همنشینی اذا یشاء قدیر با مشیت.. 100

3.1.3.1.4 تحلیل معناشناختی همنشینی علیم قدیربا مشیت………………….. 100

3.1.4 تحلیل معناشناختی همنشینی تقدیر با مشیت.. 101

3.1.4.1 تحلیل معناشناختی همنشینی مستقیم تقدیر با مشیت…………………… 101

3.1.4.1.1 تنگی در روزی………………………………………………….. 101

3.1.4.1.2 اندازه گیری روزی………………………………………………. 104

3.1.4.2 تحلیل معناشناختی همنشینی غیر مستقیم تقدیر با مشیت………………. 104

3.1.5 تحلیل معناشناختی همنشینی مشتقات قَدر با اراده 107

3.1.5.1 اراده الهی به معنای خواست، قصد وهدف خداوند……………………. 108

3.1.5.1.1 هدف خداوند از وضع احکام…………………………………….. 109

3.1.5.1.2 هدف خداوند از آوردن مثال……………………………………… 110

3.1.5.1.3 هدف و مقصود خداوند از فعل خود……………………………… 110

3.1.5.2 اراده الهی به معنای یکی از مراحل تحقق فعل خداوند……………….. 111

3.1.5.2.1 اراده کلی خداوند…………………………………………………. 111

3.1.5.2.1.1 اراده تکوینی و تشریعی. 112

3.1.5.2.1.2 کیفیت تحقق اراده الهی. 113

3.1.5.2.1.3 رابطه اراده الهی و قضی و مشیت.. 114

3.1.5.2.2 متعلقات اراده خداوند…………………………………………….. 115

3.1.5.2.3 نمودار رابطه اراده و مشیت…………………………………….. 116

3.1.6 تحلیل معناشناختی همنشینی مشتقات قَدر با قضی. 117

3.1.6.1 قضای الهی در حوزه معنایی سپری کردن، به اتمام رسیدن و مرگ(فیصله دادن)         118

3.1.6.2 قضای الهی در حوزه معنایی داوری کردن……………………………. 119

3.1.6.3 قضای الهی در حوزه معنایی اجرای حکم الهی……………………….. 119

3.1.6.3.1 قضای الهی در حوزه معنایی اجرای حکم تکوینی الهی…………. 121

3.1.6.3.2 قضای الهی در حوزه معنایی اجرای حکم تشریعی الهی………… 122

3.1.6.3.3 قضای الهی در حوزه معنایی اجرای حکم حتمی و غیرحتمی الهی 123

3.1.6.4 قضای الهی و تقدیر……………………………………………………. 123

3.1.7 تحلیل معناشناختی همنشینی مشتقات قدر با خلقت.. 124

3.1.7.1 تحلیل معناشناختی همنشینی قدرت با مشتقات «خلقت»………………. 125

3.1.7.1.1 خلقت در میدان معنایی قدرت بر هر چیز……………………….. 125

3.1.7.1.1.1 همنشنی بدون اشاره به مراحل خلقت.. 125

3.1.7.1.1.2 همنشینی با اشاره به مراحل خلقت.. 126

3.1.7.1.1.2.1 تحلیل قدرت الهی در میدان معنایی مراحل خلقت انسان. 127

3.1.7.1.1.2.2 تحلیل قدرت الهی در میدان معنایی مراحل خلقت انسان. 128

3.1.7.1.2 خلقت در میدان معنایی قدرت بر برخی اشیا…………………….. 130

3.1.7.2 تحلیل معناشناختی همنشینی تقدیر با خلقت……………………………. 131

3.1.7.2.1 خلقت در میدان معنایی تقدیر کل اشیاء………………………….. 132

3.1.7.2.2 خلقت در میدان معنایی تقدیر برخی اشیاء……………………….. 132

3.1.7.3 نسبت سنجی بین تقدیر و قدرت در همنشینی با خلقت………………… 133

فصل چهارم: نتایج و پیشنهادات. 135

4.1 نتیجه­گیری محتوایی. 136

4.1.1 ساخت جهانبینی تقدیر الهی. 136

4.1.1.1 جهانبینی قدرت الهی………………………………………………….. 137

4.1.1.1.1 لوازم قدرت الهی…………………………………………………. 137

4.1.1.2 جهانبینی تقدیر الهی…………………………………………………… 138

4.1.1.2.1 لوازم تقدیر الهی…………………………………………………. 139

4.1.1.2.1.1 علم الهی. 140

4.1.1.2.1.2 مشیت الهی. 140

4.1.1.2.1.3 ارادۀ  الهی. 140

4.1.1.2.1.4 قضای الهی. 141

4.1.1.2.2 تقدیر الهی، صفت ذات یا فعل…………………………………… 142

4.2 دست آورد‌های روش شناختی. 143

4.2.1 برجسته کردن بحث بینامتنیت.. 143

4.2.2 تغییر نسبت‌های معنایی. 143

4.2.3 تغییر در قواعد کاربردی. 144

4.3 مشکلات….. 144

4.3.1 مشکلات روشی. 144

4.3.2 مشکلات محتوایی. 145

4.4 پیشنهادها…. ………………………..145

5.فهرست شکل­ها………………………………………………………………………………………………………….146

6.کتابنامه…………………………………………………………………………………………………………………………..148

6.1منابع عربی………………………………………………………………………………………………………………………148

6.2منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………….150

 

 

 

 

 

 

 

1       فصل اول: کلیّات
 

 

 

1.1     بیان مسأله
در جهان­بینی قرآنی “تقدیر الهی” جایگاه ویژه­ای دارد. این آموزه یکی از اساسی­ترین مفاهیمی است که می­تواند در کشف رابطۀ “خدا” و مخلوقات، در سطح دستگاه جهان­بینی کمک کند. پژوهش حاضر برآن است تا با تشکیل میدان­های معنایی، جایگاه “تقدیر الهی” را در جهان­بینی قرآنی کشف کند.