رشد و نمو گیاه زراعى می‌گذارد و تخمین زده می‌شود این تنش بتواند تا حدود 50 درصد عملكرد گیاهان زراعى راکاهش دهد (کرپس[10] و همکاران، 2002). در بسیاری از كشورهای دنیا گندم اكثراً در مناطق خشک و نیمه‌خشک کشت می‌شود (حیدری و همکاران، 1385). در مناطق خشک و نیمه‌خشک شوری خاك و كمبود آب بعنوان عامل اصلی كاهش رشد و عملكرد دانه به شمار می‌رود، از اینرو استفاده ازآب‌های شور جهت تولید گیاهان زراعی غیر قابل اجتناب است. عموماً با افزایش شوری آب آبیاری، به شوری خاك نیز اضافه می‌گردد كه آن نیز عوامل دیگری را در روابط آب و گیاه تحت تأثیر قرار می‌دهد. تنش شوری از راه تأثیر بر چند مکانسیم مهم گیاه مانند فتوسنتز، تنظیم فشار اسمزی و فعالیت آنزیم‌ها رشد گیاه را کاهش می‌دهد (غلام و فارس[11]، 2002). شوری از طریق كاهش پتانسیل آب و سمیت یون‌های خاص از قبیل سدیم و كلر و نیز كاهش یون‌های غذایی مورد نیاز مثل كلسیم و پتاسیم بر جوانه‌زدن بذور و رشد آنها اثر می‌گذارد (غلام و فارس، 2001؛ سلطانی[12] و همکاران، 2001). اثر سوء تنش شوری تنها بر یك مرحله رشدی گیاه نبوده بلكه می‌تواند با توجه به شدت تنش، میزان مقاومت گیاه، مراحل مختلف رشدی، نوع بافت و اندام گیاهی متفاوت باشد (حسین و رحمان، 1997).

تغذیه مناسب گیاهی در بالا بردن سطح تحمل گیاهان در مقابل انواع تنش نقش بسزایی دارد. در این میان عنصر روی ( (Znیکی از هفت عنصر ضروری و کم مصرف در تغذیه گیاهی، به‌عنوان سومین ماده مغذی کمیاب بعد از نیتروژن و فسفر در اکثر خاک‌ها بخصوص خاک‌های آهکی می‌تواند رشد غلات را محدود کند. کمبود عنصر روی در خاک نه تنها باعث کاهش عملکرد گیاه می‌گردد بلکه از طریق کاهش غلظت آن در مواد غذایی از جمله گندم، موجب کاهش جذب آن توسط انسان و دام می‌شود که این امر بروز بیماری‌های مختلف و در نتیجه پایین آمدن سطح بهداشت و سلامتی جامعه را در پی دارد (خان[13] و همکاران، 2008). طبق گزارش ولچ[14] و همكاران (1991) حدود ٤٠ درصد جمعیت جهان از كمبود عناصر كم مصرف بویژه روی رنج می‌برند. دلیل اصلی كمبود توأم آهن و روی در انسان و نیز كم خونی ایرانیان، فقر آهن و روی غلات مورد استفاده در جیره غذایی است. همچنین آن‌ها عنوان نمودند که كمبود عناصر كم مصرف در اراضی زیر كشت غلات گسترش جهانی داشته و میلیون‌ها هكتار از اراضی قابل كشت در دنیا دارای کمبود یک یا چند عنصر غذایی کم مصرف هستند. فائو[15] در گزارشی از سی کشور جهان که توسط سی لانپا[16] (1982) تهیه شده بود اعلام نمود که بیش از 30 درصد خاک‌های این مناطق دچار کمبود روی هستند. در ایران نیز براساس بررسی‌های انجام شده40 درصد از اراضی تحت کشت گندم آبی، دچار کمبود شدید روی می‌باشند (بلالی وهمکاران، 1378).

یکی از دلایل پایین بودن عملکرد کمی وکیفی، عدم توجه به تغذیه کودی بخصوص کودهای ریزمغذی مناسب در کشت گندم و دیگر محصولات کشاورزی می‌باشد( ملکوتی، 1383). نتایج تحقیق ولچ[17] و همکاران (1991) نشان داد که مصرف روی دربرخی از گیاهان اثر مثبتی در افزایش تحمل به شوری و در نتیجه افزایش عملکرد محصول داشته است.

نظر به مصرف گسترده کودهای شیمیایی پرمصرف نظیر نیتروژن، فسفر و عدم مصرف کودهای حاوی عناصر کم مصرف، حاکمیت شرایط آهکی و مقدار کم مواد آلی در اکثر مزارع گندم کشور موجب کمبود این عناصر درخاک شده است، لذا چنین به نظر می‌رسد که کمبود این عناصر یکی از عوامل محدود کننده دستیابی به حدأکثر تولید گندم در شرایط زراعی موجود باشد. بنابراین تعیین حد بحرانی عناصر غذایی به منظور توصیه های کودی بر مبنای آزمون خاک از اهمیت ویژه ای برخوردار می‌باشد.

1–2 فرضیه ها:

شوری سبب کاهش رشد، عملکرد و اجزای عملکرد گندم می­شود.
2- کود سولفات روی اثر نا­مطلوب شوری بر عملکرد گندم را کاهش می­دهد.

3- حساس‌ترین مرحله زندگی گیاه به شوری مرحله جوانه‌زنی است.

1-3 اهداف پژوهش حاضر:

بررسی اثر شوری بر صفات فیزیولوژیک و مورفولوژیک گندم
بررسی اثر سولفات روی در کاهش خسارت ناشی از تنش شوری در گندم
افزایش رشد، عملکرد و اجزای ­عملکرد و بهبود خصوصیات فیزیولوژیک گندم با استفاده از کودسولفات روی در شرایط تنش شوری
 

فصل دوم

مروری بر پژوهش‌های انجام شده

فصل دوم

2-1 اثر مخرب شوری

شوری زیاد خاك از جمله عوامل محدود كننده عملكرد محصولات در سرتاسر جهان به شمار می‌رود كه این مسئله به‌خصوص در مناطق خشك و نیمه‌خشك به عنوان یكی از اساسی‌ترین مشكلات بخش كشاورزی است (میونس[18]، 2002). شوری باعث چندین نوع خسارت از جمله جلوگیری از رشد، اغتشاش در متابولیسم و کاهش عملکرد و خصوصیات کیفی گیاه می‌گردد (دل آمور[19] و همکاران، 2000). طی بروز تنش شوری علاوه بر کاهش جذب آب، تجمع برخی از یون‌ها در غلظت بالا در بافت گیاهان می‌تواند منجر به سمیت و یا عدم تعادل یونی شود. پایین‌تر بودن فعالیت یون‌های غذایی در خاک‌های شور، عدم تعادل عناصر غذایی را در گیاهان تحت تنش موجب می‌شود و در نتیجه ممکن است بی‌نظمی تغذیه‌ای در آنها تشدید شود (گارگ وگوپتا[20]، 1977). ممکن است شوری با تأثیر بر قابلیت استفاده از برخی عناصر، فرایند جذب، انتقال یا توزیع عناصر غذایی درون گیاه را دچار مشکل سازد و یا با غیرفعال نمودن نقش فیزیولوژیکی عنصر غذایی مصرف شده، منجر به افزایش ذاتی نیاز غذایی گیاه گردد (ملکوتی و همایی[21]، 2005). گیاهان در چنین شرایطی می‌بایست عناصرغذایی مورد نیاز برای فرایند‌های حیاتی خود را جذب کرده و تا حدی مانع ورود یون‌های ناخواسته به اندام‌ها وبافت‌های هوایی شوند. شدت سمیت یون‌ها برای گیاه، بستگی به نوع نمك غالب و محیط رشد و گونه گیاهی دارد. حیدری و همکاران (2007) بیان نمودند که به دلیل فراوانی و غالبیت دو یون Na+ و Cl– در خاک و آب‌های شور از جذب بسیاری از عناصر پر مصرف و

Rauf.1

Shewry
Rajpar
4. Villegas

Miri.1

2. Rezvani Moghaddam and Koocheki
Quereshi.3

4. Amini
Abeb.5

6. Kreps
Ghoulam and Fares.1

2. Soltani
   Khan .3