1-4-هدف تحقیق………………………………………………………………………………………………………………. 9

1-5-سؤالات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 9

1-6-روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………. 10

فصل دوم:حروف جر عربی و حروف اضافه ی فارسی

2-1-حروف…………………………………………………………………………………………………………. 12

2-2-قرابت میان دو زبان عربی و فارسی و بررسی علت آن…………………………………………… 12

2-3-حروف اضافه در زبان فارسی…………………………………………………………………………………….. 14

2-3-1-وجه تسمیه ی حروف اضافه……………………………………………………………………………….. 14

2-3-2-حروف اضافه از دیدگاه دستورنویسان…………………………………………………………………. 15

2-3-4- وظیفه ی حروف اضافه……………………………………………………………………………………….. 17

2-3-5-ویژگی های ظاهری حروف اضافه……………………………………………………………………….. 18

2-3-6-ساختمان حروف اضافه و انواع آن………………………………………………………………………. 18

2-4-حروف در زبان عربی  ………………………………………………………………………………………………. 24

2-4-1-وجه تسمیه ی حروف جر و تقسیمات آن ها……………………………………………………. 24

2-4-2-انواع حروف جر…………………………………………………………………………………………………….. 25

2-4-3-اهمیت حروف جر………………………………………………………………………………………………… 27

2-5-تعدد معانی حروف…………………………………………………………………………………………………….. 28

فصل سوم: مقایسه ی تطبیقی حروف جر عربی و حروف اضافه ی ساده ی فارسی

3-1-گزینش حروف اضافه ی ساده ی فارسی در تطبیق با حروف جر عربی………………. 31

3-2-نمایندگان اصلی یک معنای مشترک در حروف جر عربی و حروف اضافه ی

 ساده ی فارسی………………………………………………………………………………………… 32

3-2-1-مقایسه ی حرف جر «من» در زبان عربی و حرف اضافه ی «از» در زبان

 

 فارسی       …………………………………………………………………………………………………. 32

3-2-1-1-حرف جر «من»……………………………………………………………………………………………….. 32

3-2-1-1-1- “من” جاره زائده……………………………………………………………………………………….. 32

3-2-1-1-2-«من» جاره غیر زائده…………………………………………………………………………………. 33

3-2-1-1-2-1-ابتدای غایت……………………………………………………………………………………………. 33

  3-2-1-1-2-1-1-ابتدای غایت مکانی…………………………………………………………………………. 34

3-2-1-1-2-1-1-2-ابتدای غایت زمانی………………………………………………………………………… 37

3-2-1-1-2-1-1-2-3-ابتدای غایت در اشخاص:…………………………………………………………. 39

3-2-1-1-2-1-1-2-4-ابتدای غایت در رویدادها: ………………………………………………………. 39

3-2-1-1-2- تبعیض………………………………………………………………………………. 40

3-2-1-1-3- بیان جنس…………………………………………………………………………………….. 41

3-2-1-1-4- تعلیل ……………………………………………………………………………………………… 43

3-2-1-1-5- تعویض ………………………………………………………………………………………… 45

3-2-1-1-6-استعلا…………………………………………………………………………………………….. 46

3-2-1-1-7- مجاوزت ……………………………………………………………………………………. 50

3-2-1-1-8- انتساب…………………………………………………………………………………….. 53

3-2-1-1-9- استعانت …………………………………………………………………………………. 55

3-2-1-1-10- تعریف …………………………………………………………………………………… 56

3-2-1-1-11- تفصیل………………………………………………………………………………….. 58

3-2-1-1-12- تفضیل…………………………………………………………………………….. 60

3-2-1-1-13- تباعُد……………………………………………………………………………….. 61

3-2-1-1-14-بیان منشأ یک امر…………………………………………………………….. 62

3-2-1-1-15-موافقت و مطابقت……………………………………………………………………. 63

3-2-1-1-16- تعاقب…………………………………………………………………………………. 65

3-2-1-1-17- ظرفیت………………………………………………………………………………. 66

3-2-1-3-معانی غیر مشترک موجود در حرف اضافه ی «از»………………………….. 67

3-2-1-3-1-اختصاص………………………………………………………………………………. 68

3-2-1-3-2-احتوا…………………………………………………………………………………………. 69

3-2-1-3-3-تکثیر در وصف ………………………………………………………………………. 69

3-2-1-4-معنای غیر مشترک موجود در حرف جر «من»…………………………. 70

3-2-1-4-1-مشابهت…………………………………………………………………………………… 70

3-2-2-حرف جر «باء » در عربی و حرف اضافه ی «به» در فارسی……………………………. 71

3-2-2-1- معانی مشترک حرف جر «باء» و حرف اضافه ی «به» ……………………………… 71

3-2-2-1-1-الصاق……………………………………………………………………………………….. 72

3-2-2-1-2-استعانت…………………………………………………………………………………. 74

3-2-2-1-3-استعلا…………………………………………………………………………………………… 75

3-2-2-1-4-تعویض و بدل………………………………………………………………………. 78

3-2-2-1-5-تعلیل………………………………………………………………………………………… 79

3-2-2-1-6- مجاوزت…………………………………………………………………………….. 80

3-2-2-1-7-انتهای غایت……………………………………………………………………………. 81

3-2-2-1-8-موافقت و مطابقت………………………………………………………………… 86

3-2-2-1-9-ظرفیت مکانی………………………………………………………………….. 87

3-2-2-1-10- ظرفیت زمانی………………………………………………………………………….. 88

3-2-2-1-11- مصاحبت…………………………………………………………………………. 90

3-2-2-1-12- مقابله………………………………………………………………………………………… 92

3-2-2-1-13- قسم…………………………………………………………………………………… 93

3-2-2-1-14- دلالت بر مقدار……………………………………………………………………… 94

3-2-2-1-15-«باء» مترادف «من» و «به» مترادف «از»……………………………………………… 96

3-2-2-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف اضافه ی «به»……………………………………… 97

3-2-2-1-توضیح…………………………………………………………………………………………… 97

3-2-2-2-صیرورت………………………………………………………………………………………… 98

3-2-2-3-بیان حال…………………………………………………………………………………….. 98

3-2-2-4-استغراق………………………………………………………………………………….. 99

3-2-2-5- تعاقب و ترتیب…………………………………………………………………………. 100

3-2-2-6-مشابهت………………………………………………………………………………………. 100

3-2-2-7-مقاربت………………………………………………………………………………………… 101

3-2-3- معانی غیر مشترک موجود در حرف جر «باء»………………………………. 102

3-2-3-1-باء النقل…………………………………………………………………………. 102

3-2-3-2-تفدیه ( فدا کردن )………………………………………………………………….. 102

3-2-3-4-بمعنای « تجاه ، أمام » …………………………………………………………………. 103

3-2-3-5-باء الزائد………………………………………………………………………………. 103

3-2-3-6-تبعیض…………………………………………………………………………………… 105

3-2-4-حرف جر «عن» و حرف اضافه ی « از »……………………………………….. 105

3-2-4-1-معانی مشترک حرف جر «عن» و حرف اضافه ی «از»:………………… 106

3-2-4-1-1-مجاوزت………………………………………………………………………………. 106

3-2-4-1-2- تعویض………………………………………………………………………………….. 107

3-2-4-1-3- استعلا…………………………………………………………………………… 107

3-2-4-1-4-تعلیل………………………………………………………………………………… 109

3-2-4-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف اضافه ی «از»………………….. 109

3-2-4-3-معنای غیر مشترک موجود در حرف جر «عن»…………………………. 110

3-2-4-3-1-مرادف با معنای «بَعد»…………………………………………………………….. 110

3-2-5-حرف جر «إلی» و حرف اضافه ی «تا»…………………………………………….. 110

3-2-5-1-معنای مشترک حرف جر «إلی» و حرف اضافه ی «تا»………………… 111

3-2-5-1-1-انتهای غایت……………………………………………………………… 111

3-2-5-1-1-1-انتهای غایت حقیقی مکانی در حرف جر «عن»……………….. 111

3-2-5-1-1-2-انتهای غایت مجازی مکانی…………………………………………………………… 112

3-2-5-1-1-3-انتهای غایت حقیقی در زمان………………………………………………………………… 113

3-2-5-1-1-4-انتهای غایت مجازی زمانی…………………………………………………………………….. 113

3-2-5-1-1-5-انتهای غایت حقیقی در اشخاص…………………………………………………………… 114

3-2-5-1-1-6-انتهای غایت مجازی در رویدادها…………………………………………………………… 114

3-2-5-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف جر «إلی»……………………………………………. 115

3-2-5-2-1-مصاحبت…………………………………………………………………………………… 115

3-2-5-2-2-تعلیل……………………………………………………………………………………….. 116

3-2-5-2-3-ظرفیت زمانی …………………………………………………………………………… 116

3-2-6-حرف جر «فی» و حرف اضافه ی « در »……………………………………………. 117

3-2-6-1-معانی مشترک حرف جر «فی» و حرف اضافه ی «در»……………….. 117

3-2-6-1-1- ظرفیت…………………………………………………………………………… 117

3-2-6-1-2-تعلیل…………………………………………………………………………………… 120

3-2-6-1-3-انتهای غایت…………………………………………………………………………… 121

3-2-6-1-4-توضیح:………………………………………………………………………………………… 122

3-2-6-1-5- بیان حالت…………………………………………………………………………………. 123

3-2-6-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف جر «فی»……………………………… 124

3-2-6-2-1-استعلا…………………………………………………………………………………………… 124

3-2-6-2-2-مقایسه…………………………………………………………………………………….. 125

3-2-6-2-3-مصاحبت……………………………………………………………………………….. 125

3-2-6-3-معانی غیر مشترک موجود در حرف اضافه ی «در»…………………………………….. 126

3-2-6-3-1-مجاوزت………………………………………………………………………………………. 126

3-2-6-3-2-تعاقب………………………………………………………………………………………… 127

3-2-7-حرف جر «علی» و حرف اضافه ی «بر»……………………………………………………………. 127

3-2-7-1-معانی مشترک حرف جر «علی» و حرف اضافه ی «بر»……………………………… 127

3-2-7-1-1-استعلا………………………………………………………………………………………. 128

3-2-7-1-2-مجاوزت………………………………………………………………………………………. 129

3-2-7-1-3-مصاحبت………………………………………………………………………………… 130

3-2-7-1-4- تعلیل……………………………………………………………………………………….. 131 

3-2-7-1-5- مطابقت……………………………………………………………………………………….. 132

3-2-7-1-6-الزام ………………………………………………………………………………………… 133

3-2-7-1-7- مخالفت…………………………………………………………………………………… 133

3-2-7-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف جر «علی»:………………………………………….. 134

3-2-7-2-1-بیان حالت………………………………………………………………………… 134

3-2-7-2-2-به معنای «مِن»…………………………………………………………………… 135

3-2-7-2-3-ظرفیت زمانی……………………………………………………………………………..135

3-2-7-3-معانی غیر مشترک موجود در حرف اضافه ی «بر»……………………………………… 136

3-2-8-حرف جر «لام» و حرف اضافه ی «بهر» و «برای»…………………………………………… 136

3-2-8-1-معانی مشترک حرف جر «لام» و حرف اضافه ی «بهر» و «برای»:……………. 137

3-2-8-1-1- تعلیل…………………………………………………………………………………….. 137

3-2-8-1-2-مالکیت ……………………………………………………………………………………. 139

3-2-8-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف جر «لام»…………………………………………….. 140

3-2-8-2-1-اختصاص………………………………………………………………………………………………………. 140

3-2-8-2-2-انتهای غایت…………………………………………………………………………………………………. 140

3-2-8-2-3-استحقاق………………………………………………………………………………………………………. 140 

3-2-8-2-4-صیرورت……………………………………………………………………………………………………….. 141

3-2-8-2-5-ظرفیت…………………………………………………………………………………………………………. 141

3-2-8-2-6-تملیک………………………………………………………………………………………………………….. 142

3-2-8-2-7-تبلیغ…………………………………………………………………………………………………………….. 142

3-2-8-2-8-مقاربت………………………………………………………………………………………………………….. 143

3-2-8-2-9-تبعیض…………………………………………………………………………………………………………. 143

3-2-8-2-10-لام زائده…………………………………………………………………………………………………….. 144

3-2-8-2-11-برای تاکید نفی  ………………………………………………………………………………………. 144

3-2-8-2-12-برای قسم………………………………………………………………………………………………….. 144                  

3-2-9-حرف جر «کاف» و حرف اضافه ی «چون»………………………………………………………. 145

3-2-9-1-معنای مشترک حرف جر «کاف» و حرف اضافه ی «چون»……………………….. 145

3-2-9-1-1- مشابهت     ……………………………………………………………………………………………….. 145

3-2-9-1-1-1- شباهت از لحاظ هیئت…………………………………………………………………………. 145

3-2-9-1-1-2- شباهت از لحاظ جنس…………………………………………………………………………. 146

3-2-9-1-1-3-شباهت از لحاظ حالت……………………………………………………………………………. 147

3-2-9-1-1-4-شباهت از لحاظ مقدار……………………………………………………………………………. 147

3-2-9-2-معانی غیر مشترک موجود در حرف جر «کاف»:………………………………………….. 148

3-2-9-2-1-تعلیل……………………………………………………………………………………………………………. 148

3-2-9-2-2-تاکید …………………………………………………………………………………………………………… 149

3-2-9-2-3-در معنای اسمی ( به معنای مثل ): …………………………………………………………. 149

3-2-10-3-معنای غیر مشترک موجود در حرف اضافه ی «چون»…………………………….. 149

3-2-10-3-1-تفصیل……………………………………………………………………………………………………….. 150

3-2-11-حرف جر «حتی» و حرف اضافه ی «تا»:……………………………………………………….. 150

3-2-11-1-معانی مشترک حرف جر «حتی» و حرف اضافه ی «تا»:…………………………. 150                         

3-2-11-1-1-انتهای غایت………………………………………………………………………………………………. 151

3-2-11-1-2- تعلیل………………………………………………………………………………………………………… 152

3-2-12-دو حرف جر «مُذ ، مُنذُ» و حرف اضافه ی «از »…………………………………………… 152

3-2-13-حروف جر « حاشَ ، خَلا ، عَدا» و حروف اضافه ی « جز ، بجز»………………… 153

3-3-بررسی حروف اضافه ای که در جایگاه نماد اصلی یک معنی، معادلی در میان

حروف جر عربی ندارند………………………………………………………………………………………………………. 154

3-3-1-حرف اضافه ی «با»………………………………………………………………………………………………. 155

3-3-1-1-مصاحبت…………………………………………………………………………………………………………… 155

3-3-1-2-بیان حالت…………………………………………………………………………………………………………. 156

3-3-1-3-به معنای صاحب و دارنده ی صفت……………………………………………………………….. 156

3-3-1-4-تبلیغ…………………………………………………………………………………………………………………. 156

3-3-1-5-مخالفت……………………………………………………………………………………………………………… 157

3-3-1-6-مقابلت ………………………………………………………………………………………………………………. 157

3-3-1-7-استعانت…………………………………………………………………………………………………………….. 158

3-3-1-8-استدراک…………………………………………………………………………………………………………… 158

3-3-1-9-تعویض………………………………………………………………………………………………………………. 159

3-3-1-10-اختصاص………………………………………………………………………………………………………… 159

3-3-1-11-الصاق………………………………………………………………………………………………………………. 159

3-3-1-12-ظرفیت مکانی………………………………………………………………………………………………… 159

3-3-2-حرف اضافه ی «بی»……………………………………………………………………………………………. 160

3-3-2-1-نفی مصاحبت……………………………………………………………………………………………………. 160

3-3-2-2-نفی صفت…………………………………………………………………………………………………………. 160

3-3-2-3-بیان حالت…………………………………………………………………………………………………………. 161

3-3-3-حرف اضافه ی «را»……………………………………………………………………………………………… 161

3-3-3-1-علامت مفعول بی واسطه یا مستقیم……………………………………………………………… 162

3-3-3-2-قسم……………………………………………………………………………………………………… 162

3-3-3-3-تبلیغ…………………………………………………………………………………………………………………. 162

3-3-3-4- صیرورت………………………………………………………………………………………………………….. 163

3-3-3-5- فک اضافه………………………………………………………………………………………………………… 163

3-3-3-6-مقایسه»…………………………………………………………………………………………………………….. 163

3-3-3-7-مالکیت………………………………………………………………………………………………………………. 164

3-3-3-8-انتهای غایت……………………………………………………………………………………………………… 164

3-3-3-9- مترادف حرف اضافه ی «برای»…………………………………………………………………….. 164

3-3-3-10- تملیک…………………………………………………………………………………………………………… 165

3-3-3-11-مترادف حرف اضافه ی «به»……………………………………………………………………….. 165

3-3-3-12-مترادف حرف اضافه ی «از»………………………………………………………………………… 165

3-3-3-13-مترادف گروه حرف اضافه ای « از نظرِ »……………………………………………………. 165

3-3-3-14-: مترادف « صاحبِ ، دارنده ی ِ»…………………………………………………………………. 166

3-3-3-15- مترادف با « درباره ی »………………………………………………………………………………. 166

3-3-3-16-مترادف « به نظرِ »……………………………………………………………………………………….. 166

3-3-3-17- مترادف «برایِ، نزدِ »…………………………………………………………………………………… 166

3-3-3-18-مترادف حرف اضافه ی «بر»………………………………………………………………………… 167

3-3-3-19-مترادف « نسبت به، با»………………………………………………………………………………… 167

3-3-3-20-مترادف « بینِ ، میانِ……………………………………………………………………………………. 167

3-3-3-21-به معنای « سزاوارِ ، شایسته یِ»………………………………………………………………… 167

3-3-3-22- به منظور تخصیص مسندالیه………………………………………………………………………. 168

3-3-4-حروف جری که در جایگاه نماد اصلی یک معنی، معادلی در حروف

 اضافه ی فارسی ندارند……………………………………………………………………………………………………… 168

3-3-4-1-«رُبَّ»………………………………………………………………………………………………………………… 168

3-3-4-1-1-تکثیر…………………………………………………………………………………………………………….. 168

3-3-4-1-2-تقلیل…………………………………………………………………………………………………………….. 169

3-3-4-2-حرف جر «تاء» و «واو» مفید معنای قسم……………………………………………………. 169

 فصل چهارم:بررسی تفاوت های حروف در افاده ی یک معنای مشترک

4-1-مسأله ی نیابت حروف از یکدیگر…………………………………………………………………………….. 172

4-2-معانی مشترک حروف جر عربی و حروف اضافه ی فارسی…………………………………… 172

4-2-1-تعلیل  …………………………………………………………………………………………………………………… 172

4-2-1-1-تعلیل در زبان عربی…………………………………………………………………………………………. 172

4-2-1-1-1-تعلیل در «من»…………………………………………………………………………………………… 173

4-2-1-1-2-تعلیل در «باء»…………………………………………………………………………………………….. 173

4-2-1-1-3-تعلیل در « ل »…………………………………………………………………………………………… 173

4-2-1-1-4-تعلیل در «علی»………………………………………………………………………………………….. 174

4-2-1-1-5-تعلیل در «عن»…………………………………………………………………………………………… 174

4-2-1-1-6-تعلیل در «فی»……………………………………………………………………………………………. 174

4-2-1-2-تعلیل در زبان فارسی………………………………………………………………………………………. 175

4-2-1-2-1-تعلیل در «برای»…………………………………………………………………………………………. 175

4-2-1-2-2-تعلیل در «به»……………………………………………………………………………………………… 175

4-2-1-2-3-تعلیل در «از »: ………………………………………………………………………………………….. 176

4-2-1-2-4-تعلیل در «بر»……………………………………………………………………………………………… 176

4-2-1-2-5-تعلیل در حرف اضافه ی «در»…………………………………………………………………… 176

4-2-استعلا    …………………………………………………………………………………………………………………… 177

4-2-1-استعلاء در زبان عربی…………………………………………………………………………………………… 177

4-2-1-1-استعلا در «علی»…………………………………………………………………………………………….. 177

4-2-1-2-استعلا در «باء»………………………………………………………………………………………………… 177

4-2-1-3-استعلا در «عن»………………………………………………………………………………………………. 177

4-2-1-4-استعلا در «من»………………………………………………………………………………………………. 178

4-2-1-5-استعلا در «فی»………………………………………………………………………………………………. 178

4-2-2-استعلاء در زبان فارسی  ……………………………………………………………………………………… 178

4-2-2-1-استعلا در «به»………………………………………………………………………………………………… 178

4-2-3-ظرفیت……………………………………………………………………………………………………………. 179

4-2-3-1-ظرفیت در زبان عربی………………………………………………………………………………………. 179

4-2-3-1-1-ظرفیت در «من»………………………………………………………………………………………… 179

4-2-3-1-2-ظرفیت مکانی در «باء»:……………………………………………………………………………… 179

4-2-3-1-3-ظرفیت زمانی در «باء»……………………………………………………………………………….. 180

4-2-3-1-4-ظرفیت زمانی در «إلی»……………………………………………………………………………… 180

4-2-1-3-5-ظرفیت زمانی در «علی»…………………………………………………………………………….. 180

4-2-3-1-6-ظرفیت در « لام»……………………………………………………………………………………….. 180

4-2-3-2-ظرفیت در زبان فارسی……………………………………………………………………………………. 181

4-2-3-2-1- ظرفیت در «از»………………………………………………………………………………………….. 181

4-2-3-2-2-ظرفیت مکانی در «به»……………………………………………………………………………….. 181

4-2-3-2-3-ظرفیت زمانی در «به»:……………………………………………………………………………….. 181

4-2-3-2-4-ظرفیت زمانی در «بر»………………………………………………………………………………… 182

4-2-3-2-5-ظرفیت در «با»……………………………………………………………………………………………. 182

4-2-4-مجاوزت……………………………………………………………………………………………………… 182

4-2-4-1-مجاورت در عربی……………………………………………………………………………………………… 182

4-2-4-1-1-مجاوزت در حرف «من»…………………………………………………………………………….. 182

4-2-4-1-2-مجاوزت در حرف «باء»………………………………………………………………………………. 183

4-2-4-1-3-مجاوزت در «علی» …………………………………………………………………………………….. 183

4-2-4-2-مجاورت در زبان فارسی…………………………………………………………………………………… 184

4-2-4-2-1-مجاوزت در حرف «از»……………………………………………………………………………….. 184

4-2-4-2-2-مجاوزت در حرف «بر»……………………………………………………………………………….. 184

4-2-5-مصاحبت…………………………………………………………………………………………………………….. 184

4-2-5-1-مصاحبت در زبان عربی ………………………………………………………………………………….. 184

4-2-5-1-1- مصاحبت در حرف «باء»…………………………………………………………………………… 185